مفهوم نیستی در حکمت دائو و تجلی آن در نقاشی منظره چینی با رویکرد آثار"مایوآن"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه فلسفه هنر، دانشکده الهیات و فلسفه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

اگر واژه‌ی اندیشیدن را در معنای کامل آن، یعنی فکرکردنی همراه با پروا و بیم در پیش چشم آوریم، آنگاه می‌توانیم بگوییم هیچ ایده‌ای چون نیستی و عدم، جانِ آدمی را اندیشناک نکرده است. کمتر نظام فرهنگی و معرفتی است که در بنیاد ساختار معنابخشی خود، در جست‌وجوی پاسخی برای پرسمانِ (Problem) نیستی نباشد. در آیین دائوئیسم، نیستی به مفهومی بنیادین بدل گشته است. آیین دائو، تأمل در مَغاکِ نیستی را، راهی برای درک هستی می‌داند. متفکران دائوئیست همواره در تلاش هستند تا زندگی و هستی را در ارتباط با تهی بودن و نیستی به فهم در‌آورند؛ در حقیقت در این آیین، نیستی محملی است برای درنگ هستندگان در مفهوم هستی. اندیشه‌های دائوئیسم و نیستی‌اندیشی این اندیشه‌ها در طول تاریخ چین توانسته‌اند در صورت‌های فرهنگی گوناگونی نفوذ کنند. به طور مشخص ردپای این اندیشه‌ در مکتب‌هایی از نگارگری چینی وجود دارد و می‌توان طنین تأملات دائوئیستی این نقاشان را در آثارشان پیدا کرد. هدف ما در این پژوهش پی‌گیری نشانه‌های نیستی‌اندیشی دائویی در آثار یکی از بزرگترین نقاشان عصر حکومت دودمان سونگِ جنوبی (1279-1127 میلادی )، یعنی مایوآن ( 1225-1160 میلادی) است. در این پژوهش 10 اثر از مایوآن به صورت انتخابی برگزیده شده و با استفاده از روشی توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر این نکته است که آموزه‌های دائویی درباره‌ی نیستی در نقاشی دوره‌ی سونگ جنوبی عمیقا نفوذ کرده است و در قالب یک سنت هنری شاخص به دوره‌های بعدی منتقل شده است.

اهداف پژوهش:
1- بررسی مفهوم نیستی و تهیگی در آیین دائو و تأثیر آن بر نقاشی چینی.
2- بررسی مفهوم نیستی یا تهیگی در خلال آثار مایوآن.

سؤالات پژوهش:
1- مفهوم نیستی دائوئیستی، چه تأثیری بر هنر نقاشی چینی نهاده است؟
2- مفهوم نیستی چگونه در آثار مایوآن تجلی پیدا کرده است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Concept of Nothingness in Dao's Wisdom and Its Manifestation in Chinese Landscape Painting and the Study of Mayoan’s Artworks

نویسندگان [English]

  • Shahram Taghipur
  • Babak Abasi
  • Shahla Eslami
Department of Philosophy of Art, Faculty of Theology and Philosophy, Science and Research Branch. Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

If the word “contemplation” was studied in its full sense, that is, thoughtfulness with fear and trepidation, no notion such as nothingness and non-existence would have trembled the human soul. It is less a cultural and epistemological system that, in the foundation of its semantic structure, does not seek an answer to the question of nothingness. In the religion of Daoism, nothingness has become a fundamental concept. Daoism sees contemplation in the realm of nothingness as a way to understand existence. Daoist thinkers are constantly attempting to comprehend life and existence in relation to emptiness and non-existence; In fact, in this religion, non-existence is a prerequisite for those who are delayed in the concept of existence. The ideas of dualism and the concept of nothingness have been able to permeate various cultural forms throughout Chinese history.
Clearly, traces of this notion is perceived in the schools of Chinese painting, and one can find a reflection of Daoist thoughts in their artworks. Our aim in this study is to follow the signs of the nothingness theory in the works of one of the greatest painters of the era of the rule of the South Song dynasty (1279-1127 AD) by the name of Mayoan (1225-1160 AD). In this study, ten artworks of Mayoan are selected and examined using a descriptive-analytical method. The results of the research indicate that the theory of nothingness has penetrated deeply into South Song's periodic painting and have been transferred to later periods in the form of a significant artistic tradition.
Research aims:
1. Examining the concept of nothingness and emptiness in Daoism and its effect on Chinese painting.
2. Examining the concept of nothingness and emptiness during Mayoan's work.
Research questions:
1. What effect has the concept of Daoist nothingness had on the art of Chinese painting?
2. How is the concept of nothingness manifested in Mayoan works?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nothingness
  • Emptiness
  • Mayoanism
  • Daoism
  • Painting
اوسترین ولفسن، هری. (1368). فلسفه‌ ی علم کلام. ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات الهدی.
بنیون، لارنس. (1383). روح انسان در هنر آسیایی. ترجمه محمد حسین آریا (لرستانی)، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
بورکهارت، تیتوس. (1369). هنر مقدس. ترجمه جلال ستاری، چاپ دوم، تهران: انتشارات سروش.
پاشایی، ع. (1387). دائو: راهی برای تفکر. چاپ چهارم، تهران: نشر چشمه.
تهانوی، محمد اعلی بن علی. (1967). کشاف اصطلاحات الفنون. ترجمه محمد وجیه و دیگران، تهران: چاپ افست تهران.
ریخته‌گران، محمدرضا. (1380). هنر، زیبایی، تفکر: تأملی بر مبانی نظری هنر. چاپ دوم. تهران: نشر ساقی.
شایگان، داریوش. (1388). بت‌های ذهنی و خاطره‌ی ازلی. چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
کریل، هرلی گلسنر. (1393). تاریخ اندیشه در چین از کنفوسیوس تا مائو دسه دونگ. ترجمه مرضیه سلیمانی، تهران: نشر ماهی.
گاردنر، هلن. (1386). هنر در گذر زمان. ترجمه محمدتقی فرامرزی، چاپ هشتم، تهران: نشر آگاه.
لائودزو ،ت. (1384). تائو ت چینگ: راهنمای هنر زندگی و خرد ناب. مترجمان استیون میچل، فرشید قهرمانی، چاپ دوم، تهران: مثلث.
مولوی، مولانا جلال الدین محمد. (1925). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد الین نیکلسون، لیدن: بریل.
هایدگر، مارتین. (1385). متافیزیک چیست؟. ترجمه سیاوش جمادی، چاپ سوم، تهران: ققنوس.
بی‌پروا، محسن. (1381). «تأثیر مفهوم تهی در تفکر دائو بر فضای خالی نقاشی چینی». مجله هنر، شماره 54، صص189-174.
حسینی، مهدی. (1373). «طریقت دائو و نقاشی». فصلنامه هنر، شماره 26، صص 160-155.
حیدری، احمدعلی، صادقی ‌پور، محمدصادق. (1393). «تجلی پدیدارهای ترس و ترس‌آگاهی در ساحت اثر سینمایی». فصلنامه کیمیای هنر، شماره 2، صص77-65.
ظفرنوایی، خسرو. (1396). «بررسی مفهوم عرفانی «فضای تهی» در معماری اسلامی-ایرانی». مطالعات هنر اسلامی، شماره 27، صص 74-57.
قاضی‌زاده، خشایار، خزایی، محمد. (1384). «مقامات رنگ در هفت پیکر نظامی و تجلی آن در نمونه‌ای از آثار نگارگری». مطالعات هنر اسلامی، شماره 3، صص24-7.
مصلح، علی‌اصغر؛ گودرزی، مصطفی. (1392). «مفهوم نیستی در اندیشه هایدگر و فلسفه چین». نشریه پژوهش‌های فلسفی دانشگاه تبریز، شماره 13، صص216-195.
مظاهری، مهرانگیز، قاضی‌زاده، خشایار و احمدی‌فر، علی. (1389). «طبیعت‌گرایی در نقاشی‌های چین و ایران دوران سونگ، یوآن و مغولان ایلخانی»، مطالعات هنر اسلامی، شماره 12، صص32-7.
Fong, w. (1973). Sung and yuan paintings. New york (city). Metropolitan museum of art.
Maclagan, P. (1958). “Taoism  Enc of Religion and Ethics vol”. 12 Ed, James Hastings, Edinburgh.
Tillich, P .(2006). “Nothing in: Encyclopedia of Philosophy”. vol 6, 2nd Edition, (Edited in chief: Donald bocher), New York: masaryk-mussbaum.