انعکاس‌ مضامین ‌ادبی ‌و مذهبی ‌اشعار ‌آقا صادق ‌هجری ‌تفرشی در ‌هنر ‌خوشنویسی‌ قاجاریه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی ، کاشان، ایران.

2 گروه زبان و ادبیّات فارسی ، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی ، کاشان، ایران.

3 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه علّامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

بدیهی است که احیای آثار گذشتگان ادبیّات و فرهنگ سرزمین عزیزمان نقشی اساسی در شناخت ویژگی‌ های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی جامعۀ گذشتۀ ما دارد. با توجّه به این موضوع، نویسنده را بر این داشته است تا به گردآوری دقیق و تحلیل و تصحیح اشعار یکی از انسان‌ های وارسته و پاک دورۀ صفویه و افشاریه بپردازد و به انعکاس این اشعار بر هنر خوشنویسی دورۀ قاجار اشاره کند. در دورۀ قاجار بیشتر از دوره­ های پیش هنر خوشنویسی گسترش پیدا کرد. اگرچه در دوره های بسیار قبل از قاجاریه سنگ بنای هنر خوشنویسی نهاده شد و تلاش های چشمگیری در این زمینه به عمل آمد ولی رونق این هنر در دورۀ قاجاری به چشم می خورد. میرزا آقا صادق هجری تفرشی شاعر عصر صفوی و افشاری است. وی ابتدا به سرودن یک مثنوی تاریخی-مذهبی پرداخته است و سپس به اشعار عرفانی و پر سوز و شور راغب شده است. هرچند در اشعار این شاعر به مضامین مختلفی بر می خوریم ولی مضامین ادبی و مذهبی از جمله مضامین برجستۀ اشعار این شاعر است که خودنمایی می کند.

اهداف پژوهش:
1- بازشناسی نسخه ­های اشعار و مضامین شعری آقا صادق هجری تفرشی.       
2- دست یابی به بازتاب اشعار آقا صادق در هنر خوشنویسی دورۀ قاجار. 
                            
سؤالات پژوهش:
1-آیا در اشعار آقا صادق به جز مضامین ادبی و مذهبی به مضامین دیگری هم می توان اشاره کرد؟ 
2- آیا اشعار آقا صادق انعکاسی در هنر خوشنویسی دورۀ قاجار داشته است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Reflection of Literary and Religious Themes of Agha Sadegh Hijri Tafreshi's Poems in Qajar Calligraphy

نویسندگان [English]

  • Ali Akbar Ataei 1
  • Abdol Rezza Modares Zadeh 2
  • Asghar Dadbeh 3
1 Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Kashan Branch. Iran.
2 Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Kashan Branch. Iran.
3 Department of Persian Language and Literature. Department Literature. Allameh Tabatabai University. Tehran. Iran.
چکیده [English]

< p >It is obvious that the revival of the works of literature and culture of our beloved land has a fundamental role in recognizing the cultural, social, historical and political characteristics of our past society. Pay attention to the pious and pure people of the Safavid and Afshari periods and point to the reflection of these poems on the calligraphy art of the Qajar period. During the Qajar period, calligraphy spread more than the pre-art period. Although the cornerstone of calligraphy was laid in the very pre-Qajar period and significant efforts were made in this field, but the prosperity of this art can be seen in the Qajar period. Mirza Agha Sadegh Hijri Tafreshi is a poet of Safavid and Afshari eras. He first composed a historical-religious Masnavi and then became interested in mystical and passionate poems. Although various concepts and themes are observed in the poems of Agha Sadegh, literary and religious contents are among the prominent themes.
Research aims:
1- Recognition of the poetic manuscript and themes of Sadegh Hijri Tafreshi.
2- Understanding the reflection of Sadegh''s poems in the art of calligraphy of the Qajar period.
Research questions:
 1-What are concepts applied in the poems of Sadegh Hijri Tafreshi in addition to literary and religious themes?
 2- How is the poetry of Sadegh Hijri Tafreshi manifested in Qajar calligraphy?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tafreshi Hijri
  • literary and Religious Themes
  • Manuscripts
  • Calligraphy
  • Qajar Period
آذر بیگدلی، لطفعلی بن آقاخان. (1337). آتشکدۀ آذر‌. ج 1، کوشش: سیّدجعفر شهیدی، تهران: نشر بین ­الملل‌.
افشار، ­­­­ایرج؛ دانش ­پژوه، محمّدتقی. (1341). دربارۀ نسخه ­های خطّی. جلد 2، تهران: نشریۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
افشار، ایرج، دانش ­پژوه، محمّدتقی. (1371). فهرست نسخه ­های خطّی کتابخانۀ ملّی ملک (وابسته به آستان قدس). جلد 9، تهران: چاپخانۀ بهمن.
تهرانی، آقابزرگ. (1361). الذّریعه الی تصانیف الشّیعه. بیروت: انتشارات دارالاوضاء.
حافظ شیرازی، محمّد. (1374). به اهتمام مجید فدایی ­منش و  بر اساس نسخۀ محمّد قزوینی و دکتر قاسم غنی. قم: انتشارات سُرور.
حسینی اشکوری، سیّداحمد. (1380). فهرست ­نسخه­ های ­خطّی­ مرکز ­­­احیای ­میراث ­اسلامی. جلد دوم، قم: چاپ مسرور.
دانش­پژوه، محمّدتقی، افشار، ایرج. (1353). نسخه ­های خطّی (دفتر هفتم). نشریۀ کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد.
درایتی، مصطفی. (1390). فهرستگان نسخه‌های خطّی ایران‌. تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملّی ایران.
درایتی، مصطفی.(1389). دست نوشته‌های ایران‌ (دنا). تهران: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
رجبی، فاطمه. (1396). جلوۀ هنر شیعی در نگاره­های عصر صفوی. تهران: انتشارات سورۀ مهر.
سحاب، ابوالقاسم. (1327). "آقا صادق تفرشی متخلّص به هجری". تهران: مجلّۀ یادگار، شمارۀ 46 و 7‌4، 100-92.
شایسته­فر، مهناز. (1384). عناصر هنر شیعی در نگارگری و کتیبه ­نگاری تیموریان و صفویان. تهران: انتشارات مؤسّسۀ مطالعات هنر اسلامی.  
صدرایی خویی، علی. (1377). فهرست نسخه ­های خطّی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی (با نظارت عبدالحسین حائری). جلد 38، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیّه.
صحراگرد، مهدی. (1386). "ناصرالدین ­شاه و خوشنویسی". گلستان هنر، شماره 6، 86-76.
منزوی، احمد. (1377). فهرست نسخه­ های خطّی مرکز دائره ­المعارف بزرگ اسلامی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
واله داغستانی، علیقلی. (1384). تذکرۀ ریاض ­الشّعراء. تصحیح سیّد محسن ناجی نصرآبادی، تهران: انتشارات اساطیر.
هاشمی­نژاد، علیرضا. (1393). سبک ­شناسی خوشنویسی قاجار. تهران: چاپ شادرنگ.
هدایت، رضاقلی­ خان. (1385). تاریخ روضه ­الصّفای نادری‌، (جلد هشتم، صفویان و افشاریان)، تصحیح جمشید کیان­فر، تهران: نشر اساطیر.