شاخصه‌های پیکرنگاری درباری در نسخه چاپ سنگی هزار و یک شب دوره قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

هنر دوره قاجار با بهره ­گیری از سنت­ های پیشین و نگاهی به ناتورالیسم غربی و ادب­ پروری حکام این دوره، خصوصیات نوینی را وارد عرصه مجلس­آرایی کرد ه است. از این خصوصیات می ­توان به  چهره ­پردازی، منظره پردازی و پرسپکتیو و پیکرنگاری درباری اشاره کرد. این شیوه با دارا بودن این مؤلفه ­ها به سبکی جدید در نقاشی تبدیل شد. رویکردهای آن براساس میزان درک زیبایی­شناسی قاجاریه شکل گرفت. پس از ورود صنعت چاپ، مصورسازی به روش چاپ سنگی همسو با پیکرنگاری درباری ادامه یافت. یکی از آثاری که در این دوره با چاپ سنگی مورد نسخه ­برداری قرار گرفت کتاب هزار و یک شب  است. این کتاب که مجموعه داستان ­هایی با مضامین تغزلی، حماسی و عامیانه را در بردارد،  پیوستگی نزدیکی با فرهنگ و جهان ­بینی اساطیری و ادبیات غنایی دارد. مسئله ­ای که اینجا مطرح می­گردد میزان تأثیرپذیری بازآفرینی این نسخه چاپی و پیکرنگاری موجود در آن  از نقاشی و هنر رایج در دوره قاجار است.  این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­ های کتابخانه ­ای انجام شده است. یافته ­های پژوهش حاکی از این است که نسخه چاپ سنگی هزار و یک شب اثر میرزا علیقلی خوئی، با مکاشفه ­ای بین تجربیات سنتی و رهیافت ­های نوین شیوه جدیدی در مجلس ­آرایی قاجار ارائه کرده است.

اهداف پژوهش
1. بررسی نقش و تأثیر نقاشی­ های درباری در نسخه چاپ سنگی هزار و یک شب دوره قاجار.
1.واکاوی شاخصه‌های پیکرنگاری در نسخه چاپ سنگی هزار و یک شب.

سؤالات پژوهش
1.میزان تأثیر­پذیری علیقلی خوئی، نویسنده  نسخه هزار یک شب دوره قاجار از نقاشی درباری تا چه حدی بوده است؟
2. پیکرنگاری در نسخه چاپ سنگی هزار و یک شب دوره قاجار اثر میرزا علیقلی خوئی چه شاخصه‌هایی دارد؟
1- آیا شرایط اجتماعی و سیاسی قاجاریه زمینه تولید نسخه چاپ سنگی با مضمون هزار و یک شب را دارا بود؟
2- آیا میرزا علیقلی خوئی در ترسیم صحنه‌ها از سبک پیکرنگاری درباری الهام گرفته است؟
3- میزان تاثیر‌پذیری علیقلی خوئی از نقاشی درباری تا چه حدی بوده است ؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of the Iconographic Features in Lithographic version One Thousand and One Nights of the Qajar Period

نویسنده [English]

  • Marzieh Toraji
Faculty member, Faculty of Art and Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran.
چکیده [English]

The art of the Qajar period, by using the previous traditions and looking at Western naturalism and the literature of the rulers of this period, has introduced new features into the field of assembly ornamentations. These features include courtship, landscaping and perspective, and court iconography. This method became a new style in painting with these components. Its approaches were based on the understanding of Qajar aesthetics. After the arrival of the printing industry, lithographic illustrations continued in line with court iconography. One of the works that was copied in lithography during this period is the book One Thousand and One Nights; containing a collection of lyrical, epic, and folk themes, the book is closely related to the culture and worldview of mythology and lyrical literature. The issue raised here is the extent to which the re-creation of this printed version and its iconography of painting and art common in the Qajar period. This research has been done by descriptive and analytical method and relying on library data. The findings of the research indicate that the lithographic version of One Thousand and One Nights by Mirza Aligholi Khoei, with the revelation between traditional experiences and new approaches, has presented a new method in the Qajar Assembly.
 
Research aims:
1. A study of the role and influence of court paintings in the lithographic version of the Thousand and One Nights of the Qajar period
1. Analysis of iconographic features in the lithographic version of One Thousand and One Nights
Research questions:
1. To what extent has Aliqoli Khoei, the author of the Thousand and One Nights of the Qajar period, been influenced by court paintings?
2. What are the characteristics of the iconography in the lithographic version of the One Thousand and One Nights of the Qajar Period by Mirza Aligoli Khoei?

کلیدواژه‌ها [English]

  • lithographic version of One Thousand and One Nights
  • Mirza Aligholi Khoei
  • Qajar Period
  • Iconography
اردکانی علیمحمدی، جواد. (1392). همگامی ادبیات و نقاشی قاجار. تهران: انتشارات یساولی.
آژند، یعقوب. (1371). نگارگری ایرانی. ج2، تهران: انتشارات سمت.
اکبری، تیمور؛ کاشانی، پوریا. (1388). تاریخ هنر نقاشی و مینیاتور در ایران. تهران: انتشارات سبحان نور.
پاکباز، رویین. (1378). دایره المعارف هنر، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
پاکباز، رویین. (1383). نقاشی ایران از دیرباز تا اکنون. تهران: انتشارات زرین و سیمین.
تولایی، ندا؛ شیرازی، ماه منیر. (1393). "مطالعه تطبیقی بازنمایی زنان در مکتب اصفهان دوره صفوی با پیکرنگاری درباری دوره قاجار»، فصلنامه علمی-پژوهشی هنرهای تجسمی نقش مایه، شماره19، صص69-55.
حسینی، رضا. (1391). شناخت هنر گرافیک. تهران: انتشارات مارلیک.
چیت‌سازان، امیرحسین؛ رحیمی، محمد. (1391). "تأثیر سیاست در هنر پیکر نگاری دوره قاجار". مجله مطالعات ایرانی، شماره21، 89-69.
ستاری، جلال. (1388). جهان هزار و یک شب. تهران: انتشارات مرکز.
صمدی، هاجر؛ لاله­ئی، نعمت. (1388). تصاویر شاهنامه فردوسی به روایت میرزا علیقلی خوئی. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر. 
فلور، ویلهم و دیگران. (1381). نقاشی و نقاشان دوره قاجار. ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات ایل شاهسون.
کن بای، شیلا. (1391). نقاشی ایرانی، ترجمه مهدی حسینی. تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
مارزلف، اولریش. (1390). تصویرسازی داستانی در کتاب­های چاپ سنگی. تهران: انتشارات نظر.
Scheiwiller, S. (2013). Performing the Iranian State: Visual culture and representations of Iranian identity, New York, Anthem Press.