جایگاه اجتماعی زنان در دوره ساسانی (به استناد مُهرها و اثر مُهرها)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه تاریخ و باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، شاهرود، ایران.

3 استادیار گروه تاریخ و باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

چکیده

آگاهی‌های به دست آمده در زمینه تاریخ اجتماعی در ایران باستان به دلیل شیوه تاریخ‌ نگاری و محدودیت منابع مکتوب همواره مشکلاتی را بر سر راه پژوهشگران قرار داده است. در این میان آثار بر جای مانده از دوره ساسانی(224-651م) به لحاظ کمّی و کیفی اطلاعات بیشتری در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند. اگرچه سهم زنان به عنوان جمعیتی قابل توجه از جامعه با محدودیت مواجه است. مسأله مورد بررسی در این پژوهش چگونگی بازشناسی وضعیت زنان در دوره ساسانی براساس مهرهای برجای مانده از این دوره است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­های کتابخانه ­ای انجام شده است.  یافته های پژوهش حاکی از این است که به گواهی مهرها، اثرمهرها، سکه‌ها و سایر آثار هنری دوره ساسانی، زنان علاوه بر مقام ملکه، به مقام پادشاهی نیز رسیده­ اند. مهرهایی نیز از تصاویر زنان در کنار مردان، صحنه‌هایی چون صحنه اهدای گل که به عنوان درخواست ازدواج و پیمان بستن تلقی می‌شوند تصویر شده است. استفاده از نقش‌مایه‌های زنان بر روی مهرها و دیگر آثار هنری را می‌توان تحول و نگرشی جدید نسبت به زنان در جامعه ساسانی تلقی کرد.

اهداف پژوهش
1. بررسی جایگاه زنان در جامعه ایران در دوره ساسانی.
2. واکاوی جایگاه زنان در دوره ساسانی با تکیه بر مهرهای این دوره.

سؤالات پژوهش
1.زنان در دوره ساسانی از لحاظ جایگاه اجتماعی در چه موقعیتی بوده‌اند؟
2.مهرهای برجای مانده از دوره ساسانی چه روایتی از جایگاه زنان در جامعه دارند؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Social Status of Women in the Sassanid Period (Based on the Seals and its Effects)

نویسندگان [English]

  • Behrokh Jamali 1
  • Mirza Mohamad Hassani 2
  • Mehrnaz Behroozi 3
1 PHD student at Department of History and Archeology, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran.
2 Associate professor at Department of History, Islamic Azad University, Shahroud Branch, Shahroud, Iran.
3 Associate professor at Department of History and Archeology, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The knowledge gained in the field of social history in ancient Iran has constantly caused complications for researchers due to the method of historiography and the limitation of written sources. Meanwhile, the remnants of the Sassanid period (224-651 AD) provide researchers with more information in terms of quantity and quality. Nonetheless, the share of women as a significant population in society is limited. The issue under investigation in this study is how to recognize the situation of women in the Sassanid period based on the remaining seals of the mentioned period. This research has been done by a descriptive and analytical method whilst focusing on library data. The findings of the research indicate that according to the seals, stamps, coins and other works of art of the Sassanid period, in addition to the status of the queen, women have also reached the status of monarchy. Scenes of women next to men in the act of flower-giving acts considered as a request for matrimony and marriage is seen. The use of women's motifs on seals and other works of art can be considered as a new development and attitude towards women in Sassanid society.
Research aims:
1. A study of the position of women in Iranian society in the Sassanid period.
2. An analysis of the position of women in the Sassanid era based on the seals of this period.
Research questions:
1. What was the position of women in the Sassanid period in terms of social status?
2. What is the narration of the position of women in society in the remaining seals of the Sassanid period?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sassanid period
  • Seals
  • Position of women
آبان ‌یشت. (1392). ترجمه چنگیز مولایی. تهران: دایره ‌المعارف بزرگ اسلامی.
ارداویراف ­نامه. (1391). پژوهش رحیم عفیفی(چاپ سوم). تهران: توس.
اوستا(کهن­ترین سرودهای ایران). (1392). پژوهش جلیل دوستخواه. جلد 1و2، چ 17، تهران: مروارید.
بارتولومه، کریستییان. (1337). زن در حقوق ساسانی. ترجمه ناصرالدین صاحب‌الزمانی، تهران: موسسه مطبوعاتی عطایی.
بروسیوس، ماریا. (1392). ایران باستان(چاپ دوم). ترجمه عیسی عبدی، تهران: ماهی.
پرادا، آیدات. (1391). هنر ایران باستان ( چاپ چهارم). ترجمه یوسف مجیدزاده، تهران: دانشگاه تهران.
پوپ، آرتور؛ اکرمن، فیلیپس. (1387). سیری در هنر ایران( چاپ دوم). جلد2، تهران: علمی و فرهنگی.
حسنی، میرزا محمد. (1393). نقشبرجسته‌ های نویافته ساسانی(2004-1950م). تهران: ققنوس.
دریایی، تورج. (1392). امپراتوری ساسانی. ترجمه خشایار بهاری، تهران: فرزان‌روز.
دریایی، تورج. (1392). ناگفته‌های امپراتوری ساسانیان(چاپ دوم). ترجمه آهنگ حقانی، محمود فاضلی بیرجندی، تهران: پارسه.
دیمز، اورلی. (1388). تندیس ‌گری و شمایل نگاری در ایران پیشاز اسلام. ترجمه علی اکبر وحدتی، تهران: ماهی.
رجبی، پرویز. (1387). هزاره‌ های گمشده(چاپ سوم). جلد 5، تهران: توس.
حصوری، علی. (1386). "مضمون مهرهای تزئینی ساسانی". پهنر و مردم، ش7، صص13-10.
حصوری، علی. (1396). "مهر چوپانان ساسانی". دیار، ش4، صص10-3.
شهبازی، علیرضا شاپور. (1389). تاریخ ساسانیان (ترجمه بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و مقایسه آن با تاریخ بلعمی). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
شهزادی، رستم. (1386). قانونمدنی زرتشتیان در زمان ساسانیان(چاپ دوم). تهران: فروهر.
طلایی، حسن. (1393). مهر درایران از آغاز تا صدر اسلام. تهران: سمت.
عریان، سعید. (1382). راهنمای کتیبه‌ های ایرانی میانه( پهلوی- پارتی). تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
فرنبغ دادگی. (1390). بندهش(چاپ چهارم). پژوهش مهرداد بهار، تهران: توس.
قلی‌زاده، خسرو. (1392). دانشنامه اساطیری جانوران و اصطلاحات وابسته. تهران: پارسه.
کریستن‌ سن، آرتور. (1372). ایران در زمان ساسانیان(چاپ هشتم). ترجمه رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب.
کولون، دومینیگ؛ ادیت، پرادا. (1394). مهر در خاور نزدیک و ایران باستان. ترجمه پوریا خدیش، تهران: علمی و فرهنگی.
گات‌ها. (1391). سرودهای زرتشت. برگردان به فارسی فیروز آذرگشسب، تهران: فروهر.
گیرشمن، رومن. (1390). هنر ایران دردوران پارتی و ساسانی(چاپ سوم). ترجمه بهرام فره­وشی، تهران: علمی و فرهنگی.
لوکونین، ولادیمیر. (1365). تمدن ایران ساسانی(چاپ دوم). ترجمه عنایت­اله رضا، تهران: علمی و فرهنگی.
لوکونین، ولادیمیر. (1393). نهادهای سیاسی، اجتماعی و اداری، مالیات­ ها و داد و ستد، تاریخ ایران کمبریج(چاپ ششم). از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، جلد3، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
مصباح اردکانی، نصرت ­الملوک؛ دادور، ابوالقاسم. (1387). "نقش­مایه زن بر روی مهرهای ایران". فصلنامه پژوهش زن، شماره4، صص182-161.
نصراله­ زاده، سیروس. (1384). نام تبارشناسی ساسانیان از آغاز تا هرمز دوم. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
نیری، سیوا. (1379). رازهای سر به مهر( منتخبی از مجموعه مهرهای اهدایی دکتر نیری به موزه ملی ایران). تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
وندیداد(حصه سوم کتاب اوستا). (1391). ترجمه سید محمد علی داعی ‌الاسلام. تهران: کتابخانه دانش.
ویسهوفر، یوزف. (1390). ایران باستان(از 550 پ.م تا 650 پس از میلاد)(چاپ یازدهم). ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس.
هرتسفلد، ارنست. (1381). ایران در شرق باستان. ترجمه همایون صنعتی ‌زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هینتس، والتر. (1392). یافته‌ های تازه از ایران باستان(چاپ چهارم). ترجمه پرویز رجبی، تهران: ققنوس.
یاحقی، محمد جعفر. (1394). فرهنگ اساطیر و داستان ‌واره‌ها درادبیات فارسی( چاپ پنجم). تهران: فرهنگ معاصر.
Bivar, A. (1969). Catalogue of the western Asiatic seals in the British museum stamp seals, II: The Sasanian dynasty. published by the Trustees of the British museum. London.
Brunner,  J. (1980). Sasanian Seals in the Moore Collection: Motive and Meaning in some popular Subjects. The Metropolitan Museum of Art.
Daryaee, T. (2009). Sasanian Persia, the rise and fall of an empire. I.B Tauris & Co , LTd .
Gignoux, ph. (2011). “DĒNAG”. Encyclopaedia Iranica. 5(3), 282.
Gyselen, R.. (2004). New Evidence For Sasanian Numismatics: The Collection Of Ahmad Saeedi. Publie par le groupe pour l’Etude de la Civilisation du Moyen-Orient.
Harper, O. (1978). The Royal Hunter Art Of The Sasanian Empire. New York.
Perikhanian, The book Of A Thousand Judgements )A Sasanian Law Book. (1997). Mazda Publishers. Costa Mesa, California U.S.A.
Ritter, N. (2017). “On The Development Of  Sasanian Seals And sealing Practice: A Mesopotamian Approach”. Leiden, 99-114.