شناخت ویژگی‌های هنر و تمدن ایرانی در شهر گور ساسانی (224 م-1300م)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصصی، گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سلمان فارسی، کازرون، ایران.

چکیده

 شهر آخرین مرحله‌ گسترش محیط زیست اولیه‌ انسان شمرده می‌شود. شهرها تبلور نظام‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی دوران خود هستند. شهرهای موجود در ایران سیر متنوعی را از نظر شکل ­گیری پشت سرگذاشته اند. بررسی پیشینه شهرسازی در ایران به عهد باستان می ­رسد. امروزه آثار از برخی از این شهرها برجای مانده است. شهر گور که ایجاد آن به دوره ساسانی می ­رسد یکی از این شهرهاست. شهر گور نمادی از تبلور و بروز نتایج روح انسان ‎ها و عملکرد گردهمائی اجتماع ایرانی در شکل‌گیری و ساماندهی یکی از فضاهای مهم شهری در ایران اوایل عصر ساسانی است. شهر گور، نخستین شهری است که ساسانیان بنیان نهاده‌اند. مسئله ­ای که اینجا مطرح است امکان بازشناسی هنر و تمدن عصر ساسانی به واسطه بررسی این شهر تاریخی است. روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات در این مقاله، کتابخانه ­ای و تحلیل اسنادی است. یافته ­های پژوهش حاکی از این است که سیمای شهر گور؛ گویای شخصیت، سرنوشت و گذر تحولات تاریخی بر مردم این سرزمین است و شناخت آن در شاکله‌ فرهنگ و تمدن ایرانِ عصر ساسانی قابل تأمل است. شناخت شهر گور، صرفاً شناخت یک جغرافیا نیست؛ بلکه بازشناخت ارزش‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، هنر و معماری برشی از تاریخ است که از ذهنیت به عینیت درآمده و در قالب زیستگاه مردمی، شبکه‌بندی‌ها، خیابان‌ها، اماکن عمومی، آتشکده و رصدخانه مجسم شده است.

اهداف پژوهش:
1. بازشناسی شهر  گور به عنوان یک شهر باستانی.
2. مطالعه و بررسی عناصر هنر و تمدن عصر ساسانی در شهر گور.

سؤالات پژوهش:
1. شهر گور به عنوان یک شهر باستانی دارای چه مختصاتی است؟
2. هنر و تمدن عصر ساسانی چه بازتابی در شهر گور دارد؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recognition of the Characteristics of Iranian Art and Civilization of the Sassanid City of Gur (224 BC. -1300.)

نویسنده [English]

  • Abozar Khosravi
PhD, Department of History, Faculty of Humanities, Salman Farsi University, Kazerun, Iran.
چکیده [English]

 The city is the last phase in the development of the primitive human environment. Cities are the crystallization of the cultural, economic, social and physical systems of their time. The existing cities in Iran undergone various stages in terms of formation. The study of the history of urban planning in Iran dates back to ancient times. Today, traces of a number of such cities remain. The city of Gur, which dates back to the Sassanid period, is one of the cities mentioned above. The city of Gur is a symbol of the manifestation and exhibition of the consequences of the human soul and the performance of gathering of the Iranian community in the formation and organization of one of the significant urban spaces in Iran in the early Sassanid era. The city of Gur is the first city founded by the Sassanids. The issue raised here is the possibility of recognizing the art and civilization of the Sassanid era by examining this historic city. The research method is descriptive-analytical and the method of data collection is library and documentary analysis. Findings of the research indicate that the city of Gur expresses the personality, destiny and the passage of historical developments of the people of this land; furthermore, its knowledge in the form of culture and civilization of Sassanid Iran can be deliberated. Acknowledging the city of Gur is not only significant in terms of geographic features rather it is the recognition of political, cultural, social, artistic and architectural values; in other words, the city is a piece of history that has been materialized from the mind and embodied in the form of public habitats, networks, streets, public places, fire temples and observatories.
Research aims:
1. Recognition of the city of Gur as an ancient city.
2. Investigation of the elements of art and civilization of the Sassanid era in the city of Gur.
Research questions:
1. What are the characteristics of the city of Gur as an ancient city?
2. What is the reflection of Sassanid art and civilization in the city of Gur?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gur city
  • Firoozabad
  • Sassanid cities
  • art and civilization
ابن قدامه، ابی فرج. (بی‌تا). کتاب الخراج و صنعه ‌الکتابه. ضمیمه مسالک الممالک ابن‌خردادبه. تهران: بی­نا.
ابن‌بلخی. (۱۳۶۳). فارسنامه. به کوشش گای لسترنج و رینولد نیکلسون، چاپ دوم، تهران: دنیای کتاب.
ابن‌بلخی. (۱۳۷۴). فارسنامه. توضیح منصور رستگار فسایی، شیراز: بنیاد فارس‌شناسی.
ابن‌حوقل، ابوالقاسم محمد. (۱۳۶۶). صورة‌الارض. ترجمه جعفر شعار، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر،
ابن‌فقیه، ابوبکر احمدبن اسحاق همدانی. (۱۳۴۷). ترجمه مختصرالبلدان (بخش مربوط به ایران). ترجمه ح. مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
استخری، ابراهیم. (۱۳۶۸). مسالک‌الممالک. به اهتمام ایرج افشار، تهران: علمی و فرهنگی.
اسماعیل، عمادالدین. (۱۳۴۹). تقویم ‌البلدان. مترجم عبدالمحمد آیتی، تهران‌: بنیاد فرهنگ ایران.
اصفهانی، حمزه بن حسن. (۱۳۴۶). تاریخ سنی ملوک الارض و انبیا. ترجمه جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
انصاری، شمس‌الدین محمد‌بن ابی‌طالب. (۱۳۵۷). نخبه‌الدهر فی عجایب البر و‌البحر. ترجمه حمید طبیبیان، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران.
بارتولد، واسیلی. (۱۳۷۲). جغرافیای تاریخی ایران. ترجمه حمزه سردادور، چاپ سوم، تهران: توس.
بای، یارمحمد. (۱۳۸۸). ژئوپلیتیک تاریخی ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
پورداوود، ابراهیم. (۱۳۷۷). یشت‌ها. تهران: اساطیر.
ثعالبی، عبدالرحمان بن محمد. (۱۳۶۸). تاریخ ثعالبی. ترجمه محمد فضایلی، تهران: نقره.
حدود العالم من المشرق الی المغرب. (۱۳۶۲). به کوشش منوچهر ستوده، تهران: کتابخانه طهوری.
حموی، یاقوت. (۱۳۷۵). معجم ‌البلدان. بیروت: دار صادر.
خسروی، میرزا محمد باقر. (۱۳۷۴). شمس و طغری، تهران: کوشش.
دریایی، تورج. (۱۳۸۳). شاهنشاهی ساسانی، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس.
رازی، امین احمد. (۱۳۷۸). هفت اقلیم. مترجم سید محمدرضا طاهری (حسرت)، تهران: علمی.
زرکوب شیرازی، احمد بن ابی‌الخیر. (۱۳۵۰). شیرازنامه. تصحیح اسماعیل واعظ جوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
سامی، علی. (۱۳۴۲). تمدن ساسانی، شیراز: چاپخانه موسوی.
سامی، محلات. (۱۳۳۳). تاریخ پارس در عهد باستان، شیراز: کتاب‌فروشی محمدی.
شوارتس، پاول. (۱۳۸۲). جغرافیای تاریخی فارس. ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
شیپمان، کلاوس. (۱۳۸۴). مبانی تاریخ ساسانیان. ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: فرزان روز.
شیرازی، فرصت. (۱۳۶۲). آثار عجم، (بی‌جا): بامداد.
شیروانی، زین‌العابدین. (۱۳۳۹). ریاض‌السیاحه. تصحیح اصغر حامد ربانی، تهران: انتشارات سعدی.
شیروانی، زین‌العابدین. (بی‌تا). بستان السیاحه. تهران: کتابخانه سنایی.
طبری، محمد بن جریر. (۱۳۷۵). تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
طبری، محمد بن جریر. (۱۳۶۲). تاریخ بلعمی، ترجمه: ابوعلی بلعمی، تهران: سروش.
فسایی، حسن بن حسن. (۱۳۸۲).  فارسنامه ناصری. به ‌کوشش منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر
قزوینی، محمد بن زکریا. (۱۳۷۳).  آثارالبلاد و اخبار العباد. ترجمه جهانگیر میرزا قاجار، تهران: امیر‌کبیر.
کریستن‌سن، آرتور. (۱۳۱۷). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه رشید یاسمی، تهران: بی‌نا.
کیانی، محمد یوسف. (۱۳۷۵). پایتخت‌های ایران. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
گدار، آندره. (۱۳۷۱). آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سرو مقدم، چاپ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.
گیرشمن، رمان. (۱۳۸۰). ایران از آغاز تا اسلام. ترجمه محمد معین، چاپ سیزدهم، تهران: علمی و فرهنگی.
لسترنج. گی. (۱۳۶۴). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمه محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
لینچ، کوین. (۱۳۸۱). تئوری شکل شهر. ترجمه سید حسین بحرینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مجمل‌التواریخ و القصص. (بی‌تا). تصحیح ملک‌الشعراء بهار؛ به‌همت محمد رمضانی، (بی‌جا): (بی‌نا).
محمدآبادی، باویل. (۱۳۵۷). ظرایف و طرایف، تبریز: انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی.
مستوفی، حمد‌الله. (۱۳۶۲). نزهه‌القلوب. تصحیح گای لسترنج، تهران: دنیای کتاب.
مسعودی، علی بن الحسین. (۱۴۰۹). مروج‌الذهب. تحقیق اسعد داغر، قم: دارالهجرة.
مصاحب، غلامحسین. (۱۳۹۲). دایره‌المعارف، تهران: امیرکبیر.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد. (۱۳۶۱). احسن‌التقاسیم و معرفه الاقالیم. ترجمه علی ‌نقی منزوی، تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران.
نوروزی، رضا. (۱۳۸۴). بررسی باستان‌شناسی فیروزآباد. شیراز: دانشنامه فارس و سازمان میراث فرهنگی فارس.
واندنبرگ، لوئی. (۱۳۴۵). باستان‌شناسی ایران باستان. تصحیح عیسی بهنام، تهران: دانشگاه تهران.
هدایت، صادق. (۱۳۴۲). زند وهومن یسن و کارنامه اردشیر پاپکان. چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
هرمان، جورجینا. (۱۳۷۳). تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان. ترجمه مهرداد وحدت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
هوف، دیتریش. (۱۳۶۵). شهرهای ساسانی. در نظری اجمالی به شهرسازی و شهرنشینی در ایران، به کوشش محمدیوسف کیانی، تهران: هما.
هوف، دیتریش. (۱۳۶۶). «فیروزآباد» شهرهای ایران. ترجمه کرامت‌الله افسر، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
Daryaee, T. (2003). The Persian Gulf trade in late antiquity. Journal of World History 14(1): 1-16.
Huyse. P. (1999). Die driesprachige Inschrift Sabuhrs I. an der kaba-I Zardust (SKZ). Band I, Londers, SOAS, (Corpus Inscriptionum Iranicarum. Part I I I, Pahlavi Inscriptions).
Matheson, S. A. (1976). Persia: An archaeological guide. London: Faber.
Procopius. (2005). History of The Wars: The Persian War, translate H. B. Diwing, E.text prepared by Jonathen Ingram, Jayam, and the Project Gutenberg Online Distributed Proofreading Team (Http:/www.Pgdp.net/). Whitehouse, D., & Williamson, A. (1973). Sasanian maritime trade. Iran 11: 29-49.