تبارشناسی نگاره های قدرت فره ایزدی در اسطوره های شاهنامه باتکیه بر نظریات میشل فوکو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم‌آباد، ایران.

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران.

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

10.22034/ias.2020.254472.1422

چکیده

تمدن و فرهنگ ملت‌ها از مؤلفه‌هایی همانند اصالت، مدنیت و آرمان‌گرایی شکل می‌گیرد و با قدرت سیاسی و اجتماعی پایدار می‌ماند. قدرت رابطه‌ای اجتماعی است و ادبیات اسطوره‌ای و حماسی، بهترین گزینه برای آشنایی با تمدن و فرهنگ مردمانی است که در بطن تاریخی خود اساطیر و پادشاهان نامداری داشته‌اند. اساطیر، سرچشمه جهان‌بینی وآمال یک قوم یا نژاد هستند. فره‌ایزدی و اثرات قدرت این فره نیز یکی از این آبشخورهای باستانی است. آرای تبارشناسی فوکو به بن‌مایه‌های تاریخ نظر دارند و رد قدرت را پیگیری می‌کند، ولی تفاوت ماهوی و ذاتی آن‌ها با روش‌های تاریخی کاملاً محسوس است. فوکو معتقد است: قدرت، امری مولد است و هویت و ذهنیت را تولید می‌کند. ازنظر او قدرت صرفاً از یک منبع نشأت نمی‌گیرد و نمی‌توان فقط دولت یا پادشاهان را منشأ ایجاد قدرت دانست. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای به رشته تحریر درآمده است یافته‌های پژوهش حاکی از این است که در تبار‌شناسی اساطیر، به چگونگی پیدایش، زایش و خاستگاه نظم حاکم بر جهان توجه می‌شود اما از نگاه فوکو هیچ‌کس نمی‌تواند از قدرت بگریزد، هرچند ردپای قدرت را نمی‌توان تنها در یک فرد، پادشاه، حکومت یا دیکتاتور جست‌وجو کرد. قدرت در همۀ سطوح و زوایای اجتماعی پخش و گسترده است. این پژوهش در پی آن است که براساس آرا تبارشناسانۀ میشل فوکو دانشمند فرانسوی اثرات «قدرت فره ایزدی» را در بین برخی اساطیر شاهنامه بررسی کند. در این میان بخش‌های مهمی از این اثرات در برخی نگاره‌های نسخ مصور مشهود است.
اهداف پژوهش:

بررسی اثرات قدرت فره‌ایزدی اساطیر شاهنامه با تکیه بر نظریۀ میشل فوکو.
بررسی تبارشناسی قدرت فره‌ایزدی در نگاره‌های شاهنامه.

سؤالات پژوهش:

براساس نظریۀ میشل فوکو اثرات قدرت فره‌ایزدی چه بازتابی در برخی اساطیر شاهنامه دارد؟
تبارشناسی قدرت فره‌ایزدی در نگاره‌های مربوط به اساطیر شاهنامه چگونه است؟

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Genealogy of Farah Izadi's power paintings in Shahnameh myths based on Michel Foucault

نویسندگان [English]

  • Nosratallah Ahmadifard 1
  • Ali Heydari 2
  • Masood Sepahvandi 3
1 PhD Student in Persian Language and Literature, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran.
2 Professor, Department of Persian Language and Literature, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran
چکیده [English]

The civilization and culture of nations are formed from components such as originality, civilization and idealism and with political and social power remains stable.Power is a social relationship and literature is mythical and epic is the best option to get acquainted with the civilization and culture of the people who are in the heart of history Myths and Kings themsleves were famous.Myths are the source of the worldview and aspirations of the people or race are.Farah Izadi and the influence of the power of this Farah Izadi is also one of these an old or ancient drinking fountains.Votes Foucault's genealogy looks at the themes of the history and traces of refuse or rejection of the power,but the different thier essenc is compeletly felt by historical methods.Foucault believes that power is a thing ,it is productive and produces identity and mentality.In this view, power doesn't come from a single source and not only the government or the Kings can be considered the source of power.In the Genealogy of mythology, the attention is paid to the origin, birth,and the origin of power and order that governs the world,but the perspective Foucault no one can far away from power,although no trace of the power can be found in the single person.King ,ruler or dictator sought.Power is spread at all levels and social angles extensive.This research is based on the Genealogy or family tree theories of Michel Foucault a french scientist examines the influence or effects of the"Power of Farah Izadi"among some Shahnameh myths.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Genealogy
  • Mythology
  • Farah
  • Power
  • Foucault
آقاگل‌زاده، فردوس. (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
آموزگار، ژاله. (1374). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
آموزگار، ژاله. (1390). زبان، فرهنگ، ارسطوره، تهران: انتشارات معین.
استروس، لوی. (1381). اسطوره و معنا، ترجمه شهرام خسروی، تهران. نشرمرکز.
اسمارت، بری. (1385). میشل فوکو، ترجمه چاووشیان وجوافشانی، تهران: نشر کتاب آمه.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1386). «اسطوره کیخسرو در شاهنامه»، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بلعمی، ابوعلی. (1341). تاریخ بلعمی، تصحیح محمدتقی بهار، محمد گنابادی، تهران، زوار.
بویس، مری. (1375). تاریخ کیش زرتشت، ترجمه همایون صنعتی زاده، نشر توس: تهران.
بهار، مهرداد. (1376). از اسطوره تا تاریخ، گردآورندۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران، نشر چشمه.
پور داوود، ابراهیم. (1377). یشت‌ها. تهران: اساطیر.
خالقی، احمد. (1385). زبان، قدرت و زندگی روزمره. تهران: نشر گام نو.
دادگی‌،‌ فرنبغ‌. (1361‌). بندهشن‌. ترجمه: مهرداد بهار‌. تهران‌:‌ نشر توس‌.
دریفوس، هیوبرت و رابینو، پل. (1376). میشل فوکو، فراساختارگرایی و هرمنوتیک. ترجمه: حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
رحیمی، مصطفی. (1369). تراژدی قدرت در شاهنامه. تهران: انتشارات نیلوفر.
روزن‌بام، هایدی. (1367). خانواده به منزله ساختاری در مقابل جامعه. ترجمه: محمد صادق مهدوی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
زادسپرم. (1366). گزیده‌های زادسپرم، ترجمه: محمدتقی راشد محصل، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
زینر، رابرت چارلز. (1375). زروان یا معمای زرتشتی‌گری، ترجمه: تیمور قادری، تهران: انتشارات فکر روز.
شرت، ایون. (1387). هرمونوتیک، تبارشناسی و نظریه انتقادی از یونان باستان تا قرن بیست و یکم. ترجمه: هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1385). شاهنامه، طبق نسخه ژول مل. تهران: انتشارات الهام.
فوکو، میشل. (1390). دیرینه‌شناسی دانش. ترجمه: نیکو سرخش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل. (1381). نیچه، تبارشناسی و تاریخ. ترجمه: نیکو سرخوش و جهاندیده، تهران: نشرنی.
فوکو، میشل. (1971). «قدرت». ترجمه: عزت الله فولادوند، مجله نگاه نو، شماره17، صص60-45.
قائمی، فرزاد. (1390). «تحلیل انسان شناختی اسطوره فره و کارکردهای آن در شاهنامه و اساطیر ایران». فصلنامه جستارهای ادبی، شماره3، صص 148-113.
قهرمانی، مریم. (1393). ترجمه و تحلیل انتقادی گفتمان رویکرد جامعه‌شناختی. تهران: نشر علم.
کاسیرر، ارنست. (1367). زبان و اسطوره. ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: نشر قطره.
کریستن سن‌،‌ آرتور‌.‌ (1389‌). نخستین انسان و نخستین شهریار‌،‌ ژاله آموزگار‌. تهران‌:‌ نشر چشمه‌.
کزازی، میرجلال‌الدین. (1388). رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: انتشارت نشر مرکز.
کچوئیان، حسین. (1382). فوکو و دیرینه‌شناسی دانش. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
وکیلی‌‌،‌ شروین‌. (1389‌). اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی‌. تهران‌‌:‌ انتشارات پازینه‌.
مینوی خرد. (1379). ترجمۀ احمد تفضلی. تهران: توس.
نوابخش، مهرداد و کریمی، فاروق. (1388). «واکاوی مفهوم قدرت در نظریات میشل فوکو». فصلنامه مطالعات سیاسی، دوره1، شماره3، صص64-49.
وارنر، رکس. (1386). دانشنامۀ اساطیر جهان. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.
هینلز‌، جان.‌ (1368‌)‌.‌ شناخت اساطیر ایران‌. ترجمۀ‌ احمد تفضلی و ژاله آموزگار‌. تهران: چشمه‌.
یارشاطر، احسان. (1373). «تاریخ ملی ایران». تهران: انتشارات امیرکبیر.
یورگنس، ماریان و فیلیپس، لوئیز. (1392). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، چاپ سوم، ترجمه: هادی جلیلی، تهران: نشر نی.