تحلیل زیبایی شناختی عاطفه در داستان ها و اشعار خمسه نظامی (نمونه مصور خمسه طهماسبی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، همدان، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان، ایران

10.22034/ias.2020.253971.1417

چکیده

یکی از راه‌های کسب موفقیت شاعران و نویسندگان، آشنایی با احساس و عاطفۀ شخصیت‌های داستان و فرایندهای هیجان است. غم، ترس، نفرت، شادی و لذت در ادبیات، احساس نام دارد. این احساس در روانشناسی به‌نام هیجان شناخته می‌شود. رفتارهایی که به‌دنبال این احساس‌ها از انسان بروز می‌کند در روانشناسی فرایندهای هیجان و در ادبیات، عاطفه نامیده می‌شود. پژوهشگران به روش توصیفی-تحلیلی با تکیه بر زیبایی‌شناختی عاطفه به تبیین فرایندهای عاطفه در داستان‌های‌ خمسه نظامی پرداختند. آن‌چه از زیبایی‌شناختی عاطفه در خمسه نظامی و نگاره‌های خمسه مصور شاه‌طهماسبی به آن توجه شده شامل واقعیت و اصالت زندگی، موضوعات عام و فراگیر انسانی و جهانی، واقعیت‌های ملموس و عینی، آموزندگی، سرگرم‌کنندگی و حقیقت‌مانندی داستان، احساس‌های همدلی، ترس، خشم، غم و شادی است. نظامی از همۀ ظرفیت‌های زبانی در راستای انتقال معنا و القای عاطفه بهره برده و حالات عاطفی شخصیت‌های داستان را با تمهیداتی مانند تصویر و توصیف، تقویت می‌کند. برای پروراندن موضوع عشق، از زبان شعر غنایی بهره می‌گیرد. در خمسه مصور طهماسبی نیز این عواطف در نگاره‌ها منعکس شده است
اهداف پژوهش:

تحلیل زیبایی‌شناختی عاطفه در اشعار خمسه نظامی.
بیان نقش زیبایی‌شناختی عاطفه در داستان‌های خمسه نظامی.

سؤالات پژوهش:
1. زیبایی‌شناختی عاطفه در داستان‌های خمسه نظامی چه جایگاهی دارد؟
2. زیبایی‌شناختی عاطفه در اشعار خمسه نظامی و طهماسبی چه نقشی داشته است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Aesthetic analysis of emotion in the stories and poems of Khamseh Nezami (illustrated example of Khamseh Tahmasebi)

نویسندگان [English]

  • Masome Ebrahimihizhe 1
  • Morteza Razeghpour 2
1 PhD Student in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Hamadan Branch, Hamadan, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Hamedan Islamic Azad University, Hamedan, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Emotional analysis
  • contemporary story
  • my dear husband
  • emotion
  • excitement
ابراهیمی‌هژیر، معصومه. (1390). تحلیل ادبیات داستانی کودک و نوجوان دوره دفاع مقدس. پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد دانشگاه بوعلی سینا.
باقی‌نژاد، عباس. (1385). فروغ فرخزاد؛ شاعر عاطفه و شکست. فصلنامه پژوهشی ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناسی، دوره 2، شماره 2 صص 17-1.
تاگارد، پاول. (1391). ذهن: درآمدی بر علوم شناختی. ترجمه رامین گاشائی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعۀ علوم انسانی و پژوهشکده علوم شناختی.
حسینی‌مقدم، اسما. (1395). «تحلیل شخصیت خسرو در منظومه خسرو وشیرین نظامی با تکیه بر نظریه معنامحور». متن‌شناسی ادب فارسی. شماره3 (پیاپی31)، 81-98.
خداپناهی، محمدکریم؛  ایروانی، محمد. (1391). روانشناسی احساس و ادراک. تهران: سمت.
خدایی، عاطفه. مباشری، محبوبه. (1396). روایتگری خشم و ترس در حکایت‌هایی از کلیله و دمنه و گلستان، دوفصلنامه زبان و ادبیات فارسی 25 (83)، 10-23.
شایسته‌فر، مهناز. (1386). جایگاه مضمونی و زیبایی‌شناختی شعر در نگاره‌های خمسه شاه طهماسبی. فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره7 ، 22-7.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1383). ادوار شعر فارسی. تهران: سخن
                                     .   (1389). صورخیال در شعر فارسی. چاپ دوازدهم. تهران: آگاه
گنجی، حمزه. (1382). روانشناسی عمومی. تهران: ساوالان.
قبادی، حسینعلی؛ صادقی، مریم؛ نیکوبخت، ناصر. (1391). «پیام‌های انسانی نظامی برای دغدغه‌های انسان معاصر». کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی. دوره 13، شماره 25، 86-57.
مرادی، ایوب؛ فتاحی، فریده و یاسمی، مسلم. (1396). «بررسی عاطفه‌ حماسی در شعر محمدرضا شفیعی کدکنی». نشریه ادبیات پایداری کرمان، ش16، ص 315.
محرمی، رامین؛ سروری، اعظم. (1392). «هویت انسان در پنج گنج نظامی گنجوی». متن‌شناسی ادب فارسی. ش1(پیاپی17)، 29-4.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1388). اقبال‌نامه. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: امیرکبیر.
                                   . (1386). شرف‌نامه. تصحیح حسن‌وحید دستگردی. تهران: قطره.
                                  . (1381). خسرو و شیرین. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: امیرکبیر.
                                  . (1381). خسرو و شیرین. تصحیح حسن‌وحید دستگردی. تهران: زوار.
                                 . (1377). کلیات خمسه حکیم نظامی گنجوی. با مقدمه و شرح حال حسین وحیدی. تهران: سعیدنو.
ویکی‌پدیا. تاریخ 27/10/1400