تبیین حقوق عناصر زیست محیطی و انعکاس آن در تصاویر طبیعت شاهنامه شاه طهماسبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا حقوق عمومی، گروه حقوق، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 دانشیار گروه حقوق دانشگاه پیام نور مرکز، تهران، ایران

3 استادیار گروه حقوق، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان ایران

10.22034/ias.2020.248703.1352

چکیده

طبیعت و محیط زیست در ادیان و آیین‌های گوناگون بشر به دلیل اهمیت حیاتی و جایگاه قدسی آن، همواره مورد تقدیس بوده است. در دوره معاصر و با ظهور تجدد، ابداعات و فناوری‌های بی‌پایان آن، شاهد چالش عظیم بحران محیط زیست هستیم. به همین خاطر، ادیان و آیین‌های مختلف، به طرق گوناگون درصدد بازیابی طبیعت و برقراری نظم طبیعی بوده‌اند. به دلیل اهمیت تصاویر طبیعت و نیروهای آن در تفکر شاه طهماسبی، یکی از نقش‌مایه‌های کهن ایرانی درخت زندگی است. این نقش همراه با سیر تفکر انسانی از تمدنی به تمدن دیگر انتقال یافته است. در هنر ایران آثار تصاویر طبیعت شاید فراگیرترین اسناد و مدارک هنری ایران و همچنین جزء کهن‌ترین و اصیل‌ترین آثار هنر اسلامی باشند. حق بر محیط‌زیست سالم، یکی از حقوق بنیادین بشر در دنیای امروز است که حساسیت و توجه به آن به علت پیشرفت علم و فناوری از رشد بی­رویه صنایع و فعالیت­های توسعه­ای کنترل‌نشده، افزایش جمعیت کره­ی زمین و تغییر الگوی مصرف در جهان نشأت گرفته است، تاآنجاکه حفاظت از آن یکی از مهم‌ترین مسائل اواخر قرن بیستم به‌شمار می‌آید. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که حفظ محیط زیست به عنوان یک حق بشری در آموزه­های اسلامی و حقوق بشری به کررات دیده شده و تحقق این حق یک مسؤلیت جمعی در قالب مسؤلیت حقوقی برای حفظ آن ایجاد می­کند، لذا محیط­زیست حق دارد که از آن بهره­برداری شود و حق دارد که از آن سوء‌استفاده نشود، چراکه کل کائنات در خدمت انسان و برای انسان است.
اهداف پژوهش:
1.شناخت حقوق عناصر زیست‌محیطی و حقوق انسان بر طبیعت.
2.بررسی عناصر زیست‌محیطی در تصاویر شاهنامه شاه طهماسبی.
سؤالات پژوهش:
1.رابطۀ حقوق عناصر زیست‌محیطی بر انسان و حقوق انسان بر طبیعت چگونه است؟
2.عناصر زیست‌محیطی چه جایگاهی در تصاویر شاهنامه شاه طهماسبی دارند؟
اهداف پژوهش:
1.شناخت حقوق عناصر زیست‌محیطی و حقوق انسان بر طبیعت.
2.بررسی عناصر زیست‌محیطی در تصاویر شاهنامه شاه طهماسبی.
سؤالات پژوهش:
1.رابطۀ حقوق عناصر زیست‌محیطی بر انسان و حقوق انسان بر طبیعت چگونه است؟
2.عناصر زیست‌محیطی چه جایگاهی در تصاویر شاهنامه شاه طهماسبی دارند؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Rights of Environmental Elements and its Reflection in the Images of Nature in the Shahnameh of Shah Tahamasbi

نویسندگان [English]

  • Eefan Mirbalochzahi 1
  • Askar Jalalian 2
  • Behroz Behbodian 3
1 PhD Student in Public Law, Department of Law, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
2 Associate Professor, Department of Law, Payame Noor University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor of Law, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan Iran
چکیده [English]

Nature and environment have always been sanctified in various human religions and rituals due to its vital importance and sacred position. In the contemporary era and with the advent of modernity, its endless innovations and technologies, the huge challenge of the environmental crisis is witnessed. For this reason, different religions and rituals have been attempting to restore nature and establish natural order in different ways. Due to the importance of images of nature and its forces in Shah Tahmasabi's thinking, one of the ancient Iranian motifs is the tree of life. This role has been transferred from one civilization to another along with the course of human thinking. In Iranian art, works of nature images are perhaps the most comprehensive artistic documents of Iran, as well as one of the oldest and most original works of Islamic art. The right to a healthy environment is one of the fundamental human rights in today's world; sensitivity and attention to the progress of science and technology stems from the excessive growth of industries and uncontrolled development activities, the increase in the population of the earth and the change in the consumption pattern in the world, to the extent that protecting such values are considered one of the most main issues of the late 20th century. The current research was carried out using descriptive and analytical method and relying on data from library sources. The findings of the research indicate that preserving the environment as a human right has been repeatedly seen in Islamic teachings and human rights, and the realization of this right creates a collective responsibility in the form of a legal responsibility with the aim of preserving such features, therefore, the environment has the right to be exploited and not to be abused since the whole universe is in the service of man and for man.
Research aims:

Knowing the rights of environmental elements and human rights over nature.
Examining the environmental elements in the Shahnameh images of Shah Tahmasabi.

Research questions:

What is the relationship between the rights of environmental elements on humans and the rights of humans on nature?
What is the place of environmental elements in Shahnameh of Shah Tahmasabi?

کلیدواژه‌ها [English]

  • environment
  • right to a healthy environment
  • images of nature
  • Shahnameh of Shah Tahmasabi
ادهمی، عبدالرضا و الهام اکبرزاده. (1390). بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط­زیست شهر تهران (مطالعه موردی: مناطق 18و 5 تهران)»، مجله تخصصی جامعه­شناسی، شماره۱.
اژدری، افسون. (1382). «توسعۀ فرهنگی و محیط­زیست»، فصلنامه علمی سازمان حفاظت محیط­زیست، شماره 39.
امین‌زاده، بهناز. (۱۳۸۱).  جهان­بینی دینی و محیط زیست درآمدی بر نگرش اسلام به طبیعت، محیط‌شناسی، دوره ۲۸، شماره ۳۰.
باهنر، محمدجواد. (۱۳۷۸). انسان و خودسازی، به نقل از: صادق اصغری لفمجانی؛ مبانی حفاظت از محیط‌زیست در اسلام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی و سازمان حفاظت محیط‌زیست.
بروجردی، آقاحسین. (۱۳۸۶). جامه احادیث شیعه، جلد۲۳۹، تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
دفتر همکاری حوزه و دانشگاه. (1364). درآمدی بر حقوق اسلامی، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ربانی، محمد. (۱۳۷۸). بهره‏گیری شایسته از محیط زیست با الهام از تعالیم اسلام، مجموعه مقالات همایش اسلام و محیط‌زیست، تهران: سازمان حفاظت محیط‌زیست.
جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۷). اسلام و محیط زیست، مجله اسرا، شماره ۲.
رحمت‌الهی، ح و شیرزاد، امید. (۱۳۹۳). حق بر محیط‌زیست سالم در رویۀ قضایی دیوان عدالت اداری، دو فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی.
رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین؛ شفیق فرد،حسن. (۱۳۹۵). «توسعه پایدار و حق بر محیط‌زیست سالم: چشم‌انداز نسل‌های آینده». فصلنامه علمی- پژوهشی سیاست جهانی، دوره ۵، شماره ۱.
زیاران، بزرگمهر. (۱۳۷۳). توسعۀ حقوق بین­الملل محیط‌زیست، مسؤلیت دولت‌ها و حل مسالمت­آمیز اختلاف­ها«، مجلۀ سیاست خارجی، شماره­ ٣.
سیدفاطمی، سیدقاری.  (۱۳۸۸). حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر یکم، تهران: شهر دانش.
سلیمانی، ایران؛ راعی، مسعود، واعظی، سیدحسین. (۱۳۹۵). «مبانی حق بر محیط‌زیست در فقه امامیه». اخلاق زیستی. دوره۶. شماره ۱۹.
شکرپور، شهریار؛ ازهری، فریبا. (1400). «ماهیت چندمعنایی نشانه‌های تصویری در آثار نگارگری ایرانی (بررسی موردی چهار اثر از شاهنامه طماسبی موجود در موزه آقاخان». پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت. ش3، صص56-80.
عباسی، بیژن. (۱۳۹۰). حقوق بشر و آزادی­های بنیادین، تهران: نشر دادگستر.
فتحی وارجگاه، کوروش و فرمیهنی فراهانی، محسن. (۱۳۸۲). دانش زیست‌محیطی زنان برای توسعۀ پایدار، تهران: انتشارات شهیدبهشتی.
فیروزی، مهدی. (۱۳۸۸). «مبانی حق بهره‌مندی از محیط‌زیست سالم در قرآن کریم»، رواق اندیشه، شماره ۴۲.
قدیر، محسن. (۱۳۹۴). «حق بر محیط‌زیست از منظر حقوق بشر بین‌الملل و اسلام»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره ۲.
قاسمی، ناصر. (1384). حقوق کیفری محیط‌زیست، تهران: انتشارات جمال‌الحق.
قوام، میرعظیم. (۱۳۷۵). حمایت کیفری از محیط زیست، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.
کاتوزیان، ناصر. (۱۳۷۱). مقدمه­ی علم حقوق، تهران، شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا.
کلینی، محمدبن یعقوب. (1374). اصول کافی، ج5، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
کیانی سلمی، صدیقه و همکاران. (۱۳۹۶). شناسایی عوامل اجتماعی -فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط­زیست (مطالعه موردی: شهروندان کاشان). فصلنامه آموزش و محیط زیست و توسعه پایدار.
گروه صلح کرسی حقوق بشر. (1389).  صلح و دموکراسی یونسکو، دانشگاه تهران: حقوق زیست‌محیطی بشر، نشر دادگستر.