جایگاه هنر زنان درتاریخ نگاری محمدحسن خان اعتمادالسلطنه وانعکاس آن درنسخه مصور هزار و یک شب ناصری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، واحدشبستر، دانشگاه آزاداسلامی، شبستر، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار گروه تاریخ، واحدشبستر، دانشگاه آزاداسلامی، شبستر، ایران.

3 دکتری تخصصی، استادیار گروه تاریخ، دانشگاه دولتی تبریز، تبریز، ایران.

4 دکتری تخصصی، استادیار گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.

10.22034/ias.2020.239587.1298

چکیده

مورخان عصر ناصری بیشتر شاهزادگان قاجار و اقشار تحصیل کرده جامعه بودند. با این تفاوت که گروهی، چه در حوزه وقایع‌نگاری و چه در حوزه خاطره‌نگاری در جهت حکومت و گروهی علیه حکومت بودند. اما آنچه باعث شد عده‌ای به انتقاد شدید دولت و حکومت بپردازند در رویارویی ایران با غرب ریشه داشت و آن تحول فکری در مفهوم تاریخ بود. این تحول به پدید آمدن شیوه نوینی در زمینه تاریخ‌نگاری منجر شد. تاریخ‌نگاری جدید بر پایه تلاش مورخان دورة ناصری برای ایجاد تغییر در سنّت­های تاریخ‌نگاری بنا شده است. محمدحسن ­خان اعتمادالسلطنه از مورخان دوره قاجار است که در آثارش به وضعیت گروه ­های اجتماعی چون زنان نیز پرداخته است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده ­های منابع کتابخانه ­ای انجام شده است. یافته ­های پژوهش حاکی از این است که در این اثر تاریخی به مضامین مختلف اجتماعی دراره زن و هنر زنان شاره شده است. در دیگر آثار این دوره نسخه مصور هزار و یک شب ناصری است که زنان را به عنوان یک مضمون برگزیده است.

اهداف پژوهش:
1.بازشناسی تاریخ­­نگاری محمدحسن­ خان اعتمادالسطنه.
2.بررسی جایگاه زنان در تاریخ­نگاری محمدحسن ­خان اعتمادالسلطنه و نسخه مصور هزار و یک شب ناصری.

سؤالات پژوهش:
1.تاریخ ­نگاری محمدحسن­خان اعتمادالسطنه دارای چه مختصاتی است؟
2.زنان در تاریخ ­نگاری محمدحسن­خان اعتمادالسلطنه و نسخه مصور هزار و یک شب ناصری چه جایگاهی دارند؟
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position of Women's Art in the Historiography of Mohammad Hasan Khan Etimad al-Sultaneh and its reflection in the illustrated version of Naseri's Thousand and One Nights

نویسندگان [English]

  • Masoud Tarzamni 1
  • Masomeh Garadagi 2
  • Abbas Ghadimi Gheidari 3
  • Manijeh Sadri 4
1 P. H.D., student,, Department of History, Shabest branch, Islamic Azad University, Shabest, Iran.
2 P. H.D., Assistant Professor, Department of History, Shebastar Branch, Islamic Azad University, Shabastar, Iran.
3 P. H.D,, Assistant Professor, Department of History, Tabriz State University, Tabriz, Iran.
4 P. H. D., Assistant Professor, Department of History, Shebastar Branch, Islamic Azad University, Shabastar, Iran.
چکیده [English]

Historians of the Naseri era were mostly Qajar princes and educated sections of the society; however, within this section, a group worked in favor of the government and an assembly against the government, both in the field of chronicles and memoirs. Nevertheless, the main reason for the opposition and the urge to strongly criticize the government was rooted in Iran's confrontation with the West, and that was the intellectual evolution in the concept of history. This development led to the emergence of a new method in the field of historiography that is based on the efforts of historians of the Naseri period to change the traditions of historiography. Mohammad Hasan Khan Etimad al-Sultaneh is one of the historians of the Qajar period who discussed the status of social groups such as women in his works. The present research has been carried out in a descriptive and analytical manner and by relying on the data of library sources. The findings of the research indicate that various social themes regarding women and women's art are mentioned in this historical work. Among other works of this period, the illustrated version of Naseri's Thousand and One Nights is also worth considering as women are among the main characters of this famous book.

Research aims:
1. Recognizing the historiography of Mohammad Hasan Khan Etimad al-Satneh.
2. Investigating the position of women in the historiography of Mohammad Hasan Khan Etimad al-Sultaneh and the illustrated version of Naseri's One Thousand and One Nights.

Research questions:
1. What are the characteristics of the historiography of Mohammad Hasan Khan Etimad al-Satneh?
2. What is the position of women in the historiography of Mohammad Hasan Khan Etimad al-Sultaneh and the illustrated edition of One Thousand and One Nights of Naseri?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historiography
  • Mohammad Hasan-Khan Etimadul-Sultaneh
  • Women's Art
  • Naseri's One Thousand and One Nights
آتابای، بدری. (1355). فهرست دیوان­ های خطی کتابخانه سلطنتی. ج 2. تهران: زیبا.
آرین­پور، یحیی. (1357). از صبا تا نیما، ج1، تهران: کتاب­ های حبیبی.
آدمیت، فریدون. (1364). «انحطاط تاریخ نگاری در ایران»، سخن، سال هفدهم، شماره اول، صص. 20-1.
آل­داود، علی. (1385). ارج نامه حبیب یغمایی، تهران: نشر میراث مکتوب.
اعتماد السلطنه، محمدحسن­ خان. (1350). روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، تهران: امیرکبیر.
اعتماد السلطنه، محمدحسن­ خان. (1363). تاریخ منتظم ناصری، ج1، تهران: چاپ محمداسماعیل رضوانی.
اعتماد السلطنه، محمدحسن­ خان. (1390). روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران:  شرکت چاپ و نشر بین ­الملل وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی.
براون، ادوارد. (1338). انقلاب ایران، احمدپژوه، تهران: بنگاه مطبوعاتی معرفت.
بامداد، بدرالملوک. (1318). هدف پرورش زن، تهران: نشریات شرکت مطبوعات.
بامداد، مهدی. (1371). شرح حال رجال ایران، ج سوم، چ چهارم، تهران: زوار.
براون، ادوارد. (1376). انقلاب ایران، ترجمۀ احمد پژوه، تهران: معرفت .
بنجامین، س. ج. و. (1363). ایران و ایرانیان، ترجمة حسین کردبچه، تهران: جاویدان.
بوذری، علی. (1393). «نسخۀ خطی هزار و یک شب،نسخه شناسی و معرفی نگاره ­ها»، نامۀ بهارستان، ش سوم، ص. 33.
پاکباز، رویین. (1389). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: زرین و سیمین.
پیمان، محمد. (1362). پیش گفتار مطلع الشمس اعتمادالسطنه، تهران: پیشگام، مقدم.
تقی زاده، سیدحسن. (1390). زندگی طوفانی خاطرات سیدحسن تقی زاده، به کوشش ایرج افشار، ج هفتم، تهران: توس.
دلریش، بشری. (1375). زن در دورة قاجار، تهران: حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
دوستی، محمدحس؛  فرخزاد، ملک محمد و حیدری نوری، رضا. (1398). «شادمانی در غزلیات سعدی و انعکاس آن در نگارگری ایرانی»، نشریه علمی - پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، شماره 36، صص. 34-15.
ذکاء، یحیی. (1382). زندگی و آثار استاد صنیع­الملک. تهران: میراث فرهنگی.
ستاری، جلال. (1368). افسون شهرزاد. تهران: توس.
شکوری، ابوالفضل. (1371). جریان­شناسی تاریخ­نگاری­ها در ایران معاصر، تهران: بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی.
شوستر، مورگان. (1334). اختناق در ایران، ترجمه ابوالحسن شوشتری، تهران: چاپخانه کاویان.
شین دشتگل، هلنا. (1384). «نسخة خطی و مصور هزارویکشب بازمانـدة دربـار عهـد ناصـری»، کتاب ماه هنر، ش79ـ80، صص140-132.
صادقی، مقصود علی. (1393). شناخت و نقد منابع و ماخذ تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: پیام نور.
صفایی، ابراهیم. (1344). رهبران مشروطه، ج2، تهران: جاویدان.
طسوجی، عبدالطیف (مترجم). (1387). هزار و یک شب. ج 2، تهران: نگاه.
ططری، علی. (1384). «نقدونظری بر شخصیت و آثار محمدحسن اعتمادالسلطنه»، مجله پیام بهارستان، شماره 49.
علی­زاده جداری، زهرا. (1395). «نقد آثار و کتاب منتظم ناصری اثر اعتمادالسلطنه"، فصلنامه تحقیقات جدید در علوم انسانی، شماره 9.
فوربز لیث، فرانسیس. (1357). خاطرات مباشر انگلیسی سردار اکرم، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: آگاه.
قاجار، ناصرالدین­شاه. (1373). سفرنامه ناصرالدین شاه به فرنگ، به کوشش عبدالله مستوفی، چ سوم، اصفهان: مشعل اصفهان.
قاسمی، سید فرید. (1379). مشاهیر مطبوعات ایران، محمدحسن اعتمادالسلطنه، تهران: امیرکبیر.
قدیمی قیداری، عباس. (1393). تداوم و تحول تاریخ‌نویسی در ایران عصر قاجار، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
مفقون دنبلی. (1241). مآثر السلطانیه، تاریخ جنگ­های ایران و روس، تبریز: چاپ غلامحسین صدری افشار.
مینوی، مجتبی. (1327). پوشیدن روی یا نپوشیدن روی، تهران: انتشارات ایران.
محیط طباطبائی، سید محمد. (بی­تا). محمد، یغما، شماره‌ 8.
مظفری ­خواه، زینب. (1391). «بررسی فضا در نگارگری ایرانی با تأکید بر منتخبی از آثار بهزاد»، نشریه علمی - پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، دوره هشتم، شماره 16.
نظام­ السلطنه، حسین قلی­ خان. (1361). خاطرات و اسناد حسین ­قلی خان نظام السلطنه، به کوشش منصوره اتحادیه‌، معصومه مافی و سیروس سعدوندیان، ج1، تهران: نشر تاریخ ایران.
نوایی، عبدالحسین. (1376). پیش گفتار مراه البلدان اعتمادالسلطنه، ج1، تهران: دانشگاه تهران.
ویلسن، چارلز جیمز. (1363). تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجاریه، ترجمه سید عبدالله و به کوشش جمشید دو دانگه و مهرداد نیکنام، تهران: نشر طلوع.