بازخوانی معیارهای سرزندگی در مکان‌های تاریخی با تاکید بر رهیافت گردشگری میراثی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دکتری تخصصی، دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/ias.2020.218517.1180

چکیده

گردشگری تاریخی به عنوان یکی از ابتدایی­ ترین گونه ­های گردشگری در جهان شناخته شده که ریشه در ذات انسان دارد. چرا که انسان همواره علاقمند به شناخت موارد جدیدتر و حتی شناخت بیش­تر و دقیق­ تر گذشته و تاریخ نیاکان خود و سایر انسان ­ها و جوامع است. متاسفانه این مهم در ایرانِ معاصر، علی­رغم آثار و جاذبه ­های متعدد تاریخی، بسیار کمرنگ ­تر از سایر کشورهای توسعه ­یافته می ­باشد. از راهکارهای توسعه گردشگری میراثی، بازگردندان حیات از دست­ رفته ­ی شهری در مکان­ هایی است که از گذشته برایمان به یادگار مانده ­اند، که این امر به واسطه ­ی اعمال و بکارگیری صحیح شاخص ­های سرزندگی میسر می ­گردد. در حقیقت پژوهش حاضر، با هدف بازشناسی معیارها و شاخص­ های سرزندگی در مکان ­های تاریخی در راستای توسعه سطح گردشگری میراثی انجام پذیرفته است. این تحقیق بر حسب نوع هدف، توسعه ­ای- کاربردی و شیوه­ ی مطالعه بر حسب روش و ماهیت، توصیفی ـ تحلیلی می ­باشد و گردآوری اطلاعات آن بر مبنای مطالعه منابع کتابخانه ­ای و تحلیل محتوایی آن ­ها بوده است. پس از تحلیل و بررسی آرای صاحب ­نظران متاخر در باب مولفه ­های سرزندگی، شاخص­ترین معیارهای ارتقادهنده­ی سرزندگی در عرصه­ های عمومی شهری و همین­ طور بافت­ های تاریخی مشخص گردید که شامل1. حضورپذیری مردم، 2. تنوع و جذابیت، 3. آسایش و آرامش، 4. نفوذپذیری، 5. انعطاف­پذیری، 6. امنیت، 7. شفافیت، 8. خوانایی، 9. زیبایی، 10. فعالیت ­پذیر بودن و  تنوع، دسترسی، آسایش،  ایمنی و امنیت می­ باشند. با توجه به این که ویژگی­های کالبدی مکان­ های تاریخی متفاوت از عرصه ­ها و بافت­ های تاریخی شهر می­ باشد، از این­روی از میان کلیه شاخص­ های مطروحه، 6 شاخص عمده اعم از (1. تنوع و جذابیت، 2. انعطاف­ پذیری، 3. زیبایی، 4. دسترسی، 5. آسایش 6. امنیت) به عنوان معیارهای ارتقادهنده­ی سرزندگی در مکان­های تاریخی تبیین گردیدند.

اهداف پژوهش:
1. شناخت معیارهای سرزندگی در بافت های تاریخی.
2. بازشناسی امکان توسعه گردشگری میراثی با توجه با شناخت معیارهای سرزندگی.

سؤالات پژوهش:
1. بافت های تاریخی دارای چه معیارهایی برای احیاء سرزندگی هستند؟
2. چه ارتباطی می توان میان سرزندگی در بافت های تاریخی و گردشگری میراثی ایجاد کرد؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rereading the Criteria of Vitality in Historical Places with Emphasis on the Approach of Heritage Tourism

نویسندگان [English]

  • Azadeh Bitaraf 1
  • Zahra Sadat Saeedeh Zarabadi 2
  • Hossein Zabihi 2
1 PhD Student, Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 PhD, Associate Professor, Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Historical tourism is known as one of the most primitive types of tourism in the world, which is rooted in human nature since human beings are continuously interested in knowing innovative matters and recognition of accurate knowledge of the past and history of their ancestors and others. Unfortunately, this is much less important in contemporary Iran despite its numerous historical monuments and attractions, than in other developed countries. One of the ways to develop heritage tourism is to restore the lost urban life in places that have been remembered for us in the past, which is possible through the correct application and claim of vitality indicators. In fact, the present study has been conducted with the aim of recognizing the criteria and indicators of vitality in historical sites in order to develop the level of heritage tourism. This research is descriptive-analytical according to the type of purpose and also developmental-applicational according to the method and its data collection has been based on the study of library resources and content analysis. After analyzing and reviewing the opinions of recent experts on the components of vitality, the most significant criteria for promoting vitality in public urban areas as well as historical contexts were identified, including 1. People's presence, 2. Diversity and attractiveness, 3. Comfort and tranquility, 4. Permeability, 5. Flexibility, 6. Security, 7. Transparency, 8. Readability, 9. Beauty, 10. Activity and diversity, Access, comfort, safety and security. Considering that the physical characteristics of historical places are different from the historical areas and textures of the city, therefore, among all the proposed indicators, six main indicators, including (1. Diversity and Attractiveness, 2. Flexibility, 3. Beauty, 4. Accessibility, 5. Comfort 6. Security) were explained as criteria for promoting vitality in historical places.

Research aims:
1. Recognition of the vitality criteria in historical contexts.
2. Recognition of the possibility of developing heritage tourism according to the knowledge of vitality criteria.

Research questions:
1. What are the criteria for reviving historical textures?
2. What connection can be made between vitality in historical contexts and heritage tourism?

کلیدواژه‌ها [English]

  • vitality criteria
  • historical sites
  • heritage tourism

مراجع

احمدی، فرشته و نیکبخت، بهناز. (1394). "طراحی پارک شهری بر اساس تحلیل رابطه ­ی بین فرم شهر و سرزندگی (مطالعه موردی: محله همت­ آباد". سومین کنگره بین­المللی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران، دبیرخانه دائمی کنگره بین­ المللی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی.
اسکانی، غلام­حسین و حاجیان، سارا. (1395). "نقش مبلمان شهری در سرزندگی بافت­ های تاریخی (نمونه موردی: بازار تهران)"، دومین کنگره بین­ المللی زمین، فضا و انرژی پاک، تهران.
اسکندری­ مقدم، مریم و مهدوی، افسون. (1395). "توسعه گردشگری جهت ارتقا کیفیت محیط شهری با حفظ و تقویت رویکرد تاریخی". دومین همایش ملی فرهنگ، گردشگری و هویت شهری.
اکبرپور سرانسکانرود، محمد؛ رحیمی، محسن و محمدی، فاضل. (1390). "سنجش تاثیرات گسترش گردشگری بر ابعاد توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهرستان هشترود)"، فصلنامه برنامه ­ریزی منطقه ­ای، سال اول، شماره ­ی 3، صص 93- 104.
بابایی، محمدرضا؛ سلطان­زاده، حسین و شریک­ زاده، مسعود. (1391)."مقدمه ­ای بر مفهوم و انواع شفافیت در هنر و معماری معاصر غرب"، نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 3، صص 5 – 16.
بحرینی، سیدحسین. (1382). "فرآیند طراحی شهری". چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بنتلی، ای ین. (1391). ترجمه دکتر مصطفی بهزادفر، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
تیبالدز، فرانسیس. (1385). "شهرهای انسان محور بهبود محیط عمومی در شهرها". ترجمه حسن­علی لقایی و فیروزه جدلی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پاپلی­یزدی، محمدحسین. (1381). "گردشگری (ماهیت و مفاهیم)". تهران: انتشارات سمت.
پاکزاد، جهانشاه. (1386). "مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری". چاپ دوم، تهران: انتشارات شهیدی.
پاکزاد، جهانشاه. (1386). "راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران". چاپ سوم، تهران: انتشارات شهیدی.
پامیر، سای. (1386). "آفرینش مرکز شهری سرزنده (اصول طراحی شهری و بازآفرینی)". ترجمه مصطفی بهزادفر و امیر شکیبامنش، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
پورمحمدی، محمدرضا و اسدی، احمد. (1393). "سرزندگی شهری، مفهوم و مؤلفه­ های آن". کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار.
تولایی، نوبل. (1379). "شکل شهر منسجم، مطالعه انسجام کالبدی شهر در اندیشه و عمل". رساله دکتری، دانشکده ­های هنرهای زیبا، تهران.
تهرانی، فرید. (1390). "ترس در فضای شهری". تهران: انتشارات آرمان­شهر.
جیکوبز، جین. (1386). "مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی". ترجمه حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، سیدمحسن؛ سلیمی، جواد. (1376). "استخوان­بندی شهر تهران". تهران: انتشارات معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران.
حیدری­چیانه، رحیم. (1389). "مبانی برنامه ­ریزی صنعت گردشگری". تهران: انتشارات سمت.
خستو، مریم؛ سعیدی ­رضوانی، نوید. (1389). "عوامل موثر بر سرزندگی فضاهای شهری، خلق یک فضای شهری سرزنده با تکیه بر مفهوم مرکز خرید پیاده"، نشریه هویت شهر. شماره 6، صص 74-63.
دوباتن، آلن. (1387). "معماری شادمانی". ترجمه پرویز آقایی، تهران: انتشارات ملائک.
دهخدا، علی ­اکبر. (1372). "لغت­نامه". زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، مؤسسه لغت­نامه دهخدا، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
سازمان برنامه ­ریزی منطقه سن دیه گو. (1388). "برنامه­ ریزی و طراحی برای پیاده ­ها". رهنمودهای طراحی شهری پیاده­ مدار، ترجمه رضا بصیری مژده ­ای، تهران: انتشارات طهان.
سلطان­زاده، حسین. (1396). "مقدمه ­ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران". تهران: نشر آبی.
شمس، مجید؛ امینی، نصیره. (1388). "ارزیابی شاخص فرهنگ ایرانی و تاثیر آن در توسعه گردشگری"، نشریه نگرش­ های نو در جغرافیای انسانی (جغرافیای انسانی)، شماره  4، صص 93-81.
شیخ حسنی، حسین. (1394). "مطالعه گردشگری میراثی تاریخی با رویکرد تحکیم هویت ملی بر اساس نظریه بنیادین (مطالعه موردی تهران)". اولین کنگره ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار در بخش ­های توسعه علم و فناوری.
صالحی، اسماعیل. (1387). "ویژگی­ های محیطی فضاهای شهری امن". مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران.
طاهری، لینا. (1389). "پیش­درآمدی بر ویژگی­ های شهر زنده". نشریه جستارهای شهرسازی، شماره 32، صص 39-35.
عباس­ زاده، شهاب؛ ثمری، سودا. (1391). "بررسی و تحلیل مؤلفه ­های تأثیرگذار بر بهبود کیفیات فضایی پیاده ­راه­ها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی". فصلنامه مطالعات شهری، شماره 4، صص 10-1.
عمید، حسن. (1363). "فرهنگ فارسی عمید". چاپ چهارم. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
فیروزی­داد، سیما. (1397). "سامان­دهی سیما و منظر شهری در جهت ارتقای کیفیت محیطی (مورد پژوهش: بافت مرکزی شهر یزد)". ماهنامه علمی تخصصی پایا شهر.
فیض، داود؛ طاهریان، حسین و زارعی، عظیم. (1390). "کیفیت خدمات و رضایت مشتریان در صنعت هتلداری (مورد مطالعه: هتل­های شهر مشهد)". فصلنامه علمی – پژوهشی کاهش­ های مدیریت بازرگانی، شماره 6، صص 149-123.
کارمونا، متیو؛ تنراک، یتم­هیت و تیسول، استیون. (1388). "مکان­های عمومی، فضاهای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری". ترجمه مهشید شکوهی و اسماعیل زهرا احری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کریر، راب. (1384). "فضای شهری". ترجمه خسرو هاشمی­ نژاد، تهران: نشر تاک.
گل، یان. (1387). "زندگی در فضای میان ساختمان ­ها". ترجمه شیما شصتی، انتشارات جهاد دانشگاهی.
گل، یان. (1389). "فضاهای عمومی و زندگی جمعی". ترجمه علی غفاری و محمدصالح سهیل ی­پور، تهران: انتشارات دانشگاه بهشتی.
گلکار، کوروش. (1386). "مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری". مجله صفه، شماره 44.
لینچ، کوین. (1381). "تئوری شکل شهر". ترجمه سید حسین بحرینی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مسعود، محمد و بیگ­زاده شهرکی، حمیدرضا. (1392). "بناهای میان ­افزا در بافت­ های تاریخی؛ مبانی طراحی و معیارهای ارزیابی»، تهران: نشر آذرخش.
معین، محمد. (1364). "فرهنگ فارسی معین". چاپ هفتم. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
موحدیان، حسن و محمودی، مهنوش. (1397). "طراحی مجموعه گردشگری با رویکرد ارتقاء سرزندگی". پنجمین کنفرانس ملی دستاوردهای اخیر در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی.
میرحسینی، زینب ­السادات؛ جهان­بخش، حیدر. (1395). "بررسی تاثیر مولفه­ های کالبدی بافت تاریخی بر امنیت محیطی گردشگران". مجله هویت شهر، شماره 27، صص 104-89.
ونتوری، رابرت. (1357). "پیچیدگی و تضاد در معماری". ترجمه محمود بشارتی ­راد و واهان پزشکیان، تهران: علم.
یعقوب­ زاده، رحیم. (1394). " گردشگری تاریخی راهی در جهت حفظ جاذبه ­های فرهنگی". قابل دسترس در سایت https://www.eligasht.com.
Cowan, R. (2005). "The Dictionary of Urbanism". Tisbury: Streetwise press.
Landry, Ch. (2000). "Urban Vitality: A New Source of Urban Competitiveness", Prince Claus Fund Journal, Archis Issue "Urban Vitality – Urban Heroes".
Longman Dictionary, 1988.
Mcintosh, Robert. W, Goelder, Charles Rand Ritchie, R. (1995). “Tourism, Principles, Practices, philosophies; USA, John Wiley & Sons, Inc.
Mill, R. C. & Morrison, A.M. (1992). "The Tourism system: an introductory Text", 2nded. Prentice Hall, New Jersey.
Montgomery, J. (1998). "Making a City: Urbanity, Vitality and Urban Design". Urban Design, 3(1), pp. 93-116.
Ryan, R. M & Frederick, Ch. (1997). “On Energy, Personality, and Health: Subjective Vitality as a Dynamic Reflection of Well- Being”. Journal of Personality, Vole 65, Issue 3, pp. 529-565.
Shaftoe, H. (2008). “Convivial urban spaces: creating effective public places”, First published by earth scan in the UK and USA.
Sharan, Consultant Engineers. (2005). “A Guide to Recognition and Intervention in Worn out textures”, approved by Iran’s supreme council for planning and architecture.
Webster Dictionary, 1973.
World Tourism Organization. (WTO). (1999). Tourism: 2020 Vision.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار