ذخایر معنوی کهن ایرانی و فرق شیعی با تاکید بر معابد مسلک اهل حق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی تاریخی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد پردیس علوم تحقیقات تهران، تهران، ایران.

2 گروه فرهنگ و زبانهای باستانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

3 گروه تاریخ و باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران، تهران، ایران.

چکیده

ادیان در تاریخ جهان مسیر پر فراز و فرودی را طی کرده است. در این سیر، آمیختگی مذاهب و انگاره­های آن با یکدیگر نیز روی داده است. تاریخ ایران نیز، شاهد پیدایش ادیان و فرق مذهبی متفاوت بوده است. یکی از گرایش­های مذهبی در جامعه ایران، تصوف و گرایش­های صوفیانه است. بررسی­ ها نشان می­دهد تصوّف و عرفان مکتبی نوظهور و تقلیدی نیست گرچه به آن پسوند اسلامی داده باشند زیرا نه تنها در دین مبین اسلام، تصوّف و عرفان وجود ندارد بلکه اکثر علمای دینی با این­گونه مکاتب، مخالفت نیز دارند و در این میانه نیز بعضی از «متألّهین» برای تبرئه خود بجای «صوفی و تصوّف» از لفظ «عارف و عرفان» استفاده نموده و می‌نمایند پس چگونگی پیدایش تصوّف و عرفان و ماهیت آن نیازمند بررسی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­ های کتابخانه­ ای و انجام مصاحبه ­های شفاهی انجام شده است. یافته­ های پژوهش حاکی از این است که به علّت پیوستگی زنجیروار ادیان با یکدیگر، تصوّف و عرفان اسلامی پدیده‌ای است از آیین کهن میترایی است. با بررسی معابد اهل حق و ساختار و مختصات آن می توان به این مسئله پی برد.

اهداف پژوهش:
1. واکاوی و بازشناسایی ماهیت تصوف و عرفان در ایران.
2. بررسی ذخایر معنوی کهن ایرانی و فرق شیعی با تأکید بر معابد مسالک اهل حق.

سؤالات پژوهش:
1. تصوف و عرفان در ایران دارای چه ماهیت و پیشینه تاریخی است؟
2. ذخایر معنوی کهن ایرانی و شیعی چه بازتابی در معابد مسالک اهل حق داشته است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ancient Iranian spiritual reserves and Shiite religion with emphasis on the Haqq professional temples

نویسندگان [English]

  • Mohamad Kapele 1
  • Abolghasem Esmail Por Motlagh 2
  • Rezza Shabani Samgh Abadi 3
1 PhD Student in Historical Archeology, Islamic Azad University, Tehran Research Sciences Campus Branch, Tehran, Iran.
2 Department of Culture and Ancient Languages, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
3 Department of History and Archeology, Islamic Azad University, Tehran Research Sciences Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Religions in the history of the world have gone through ups and downs. In this process, the fusion of religions and their ideas with each other has also taken place. The history of Iran has also witnessed the emergence of different religions and sects. One of the religious tendencies in Iranian society is Sufism and Sufi tendencies. Studies show that Sufism and mysticism is not an emerging school of imitation, although it has been given an Islamic suffix, because not only is there no Sufism and mysticism in Islam, but most religious scholars also oppose such schools, and in the meantime Also, some "theologians" use the word "mystic and mysticism" instead of "Sufism and Sufism" to justify themselves, and show that the origin of Sufism and mysticism and its nature need to be examined. The present study was conducted by descriptive and analytical methods and relying on library data and conducting oral interviews. The findings of the research indicate that due to the interconnectedness of religions, Islamic Sufism and mysticism is a phenomenon of the ancient Mithraic religion. This issue can be understood by examining the temples of the people of truth and its structure and coordinates.
Research objectives:
1. Analysis and recognition of the nature of Sufism and mysticism in Iran.
2. A study of the ancient Iranian spiritual resources and the Shiite sect with emphasis on the temples of the Ahl al-Haqq sects.
Research questions:
1. What is the nature and historical background of Sufism and mysticism in Iran?
2. What is the reflection of the ancient Iranian and Shiite spiritual reserves in the temples of the Ahl al-Haqq sects?

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • Mithraic religion
  • Sufism and mysticism
  • Temples of the Righteous
قرآن کریم.
الشیبی، کامل مصطفی. (1380).  تصوف و تشیع تا آغاز سدهء دوازدهم ه. ق. برگردان علی رضا ذکاوتی قراگزلو. چاپ سوم. تهران: انتشارات امیر کبیر.
الهی، نورعلی. (1373). برهان الحق. چاپ هشتم. تهران: انتشارات جیحون.
جیحون آبادی، نعمت الله. (1361). شاهنامه حقیقت. تصحیح محمد مکری. چاپ دوم. تهران: انتشارات طهوری.
سلطانی، محمد علی(1382).  قیام و نهضت علویان زاگرس یا تاریخ تحلیلی اهل حق. چاپ دوم. تهران: نشر سها.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. (1367). حکمة‌الاشراق. برگردان سید جعفر سجادی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شوشتری، سید نورالله. (1377). مجالس المؤمنین. به کوشش سید احمد الموسوی چاپ چهارم. تهران: انتشارات اسلامیه.
شهمردان، رشید. (1360). تاریخ زرتشتیان پس از ساسانیان. تهران: چاپ راستی.
عطّار، فریدالدین. (1378). تذکرة الاولیاء. تصحیح محمد استعلامی. چاپ دهم. تهران: انتشارات زوّار.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن. (1379). رسالة قشیریه. برگردان حسن بن عثمان. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. چاپ ششم. تهران: انتشارات علمی و  فرهنگی.
کردستانی، محمد مردوخ. (1351). تاریخ کرد و کردستان. سنندج، چاپ اول، سنندج: کتابفروشی غریقی.
کومون، فرانتس. (1377). ادیان شرقی در امپراتوری روم. برگردان ملیحه معلم و پروانه عروج‌ نیا. چاپ اوّل. قم: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.
کومون، فرانتس. (1393). آیین‌ پررمز و راز میترایی. برگردان هاشم رضی، چاپ سوّم. تهران: نشر بهجت.
مسعودی، علی بن حسین. (1382). مروج الذهب و معادن الجوهر. برگردان ابوالقاسم پاینده. دو جلدی. چاپ هفتم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مقدم، محمد. (1388). جستار دربارة مهر و ناهید. چاپ سوّم. تهران: هیرمند.
نسفی، عزیزالدین. (1381). الانسان الکامل. برگردان سیدضیاء‌الدین دهشیری. چاپ ششم. تهران: انتشارات طهوری.
ورمازرن، مارتین. (1375). آیین میترا. برگردان بزرگ نادرزاده. چاپ دوّم. تهران: نشر چشمه.