شاخص های غلو در مصادر شیعی و انعکاس آن در احادیث و روایات کتیبه های حرم مطهر امام رضا (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، تهران، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، تهران، ایران.

3 دکتری تخصصی، دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، تهران، ایران.

10.22034/ias.2020.248418.1344

چکیده

حرم مطهر رضوی، یکی از مهم­ترین بناهای مربوط به شیعیان است. لذا می ­توان از بررسی آثاری و کتیبه های برجای مانده در این بنای تاریخی به برخی از انگاره ­های مذهب شیعه پی برد. غلو در دین، یکی از مهم­ترین آسیب‌هایی تهدیدکننده دین در هر روزگاری، باورهای ناصواب در این حوزه است. ازجمله مهم­ترین باورهای ناصواب دینی، اعتقادات و اندیشه‌های غلوآمیز می‌باشد. این اعتقادات می‌تواند در حوزه‌های مختلف مرتبط با دین، نتایج سوئی به بار آورد. در جهان اسلام، اواسط قرن نخست هجری یعنی دوران خلافت حضرت علی (ع)، مبداء ظهور اندیشه‌های غالیانه یا زیاده روی در باورهای دینی در میان مسلمانان است. این باورها در قرون بعد نه تنها از میان نرفت بلکه آشکارا و نهان به راه خویش ادامه داد، تا اینکه در زمان صادقین (ع) تبدیل به جریان ­هایی گردید که به شکلی نظام­مند اقدام به جعل حدیث و ترویج عقاید نمودند. در پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیل و با تکیه بر داده­ های منابع کتابخانه­ ای انجام شده است. در این پژوهش با گذری بر غلو از دیدگاه قرآن کریم و روایات معصومین که گاه موجب می‌شود روش‌هایی از قبیل بررسی سند و اعتماد به اقوال و کتب مشهور در تشخیص آن‌ها ناکارآمد باشد، بیان می‌گردد. آنگاه با بررسی و تحلیل سه نمونه از احادیث مهمی که تاکنون مستمسکی برای اندیشه­ های غالیانه بوده، شیوه کشف باورهای غلوآمیز، با تکیه بر روشی که مورد تأکید امامان (ع) بوده است، تبیین و مردود بودن این اندیشه ­ها آشکار می‌گردد. از سوی دیگر در کتیبه ­های حرم امام رضا(ع) نیز برخی شاخصه ­های غلو  و مقابله با آن مشهود است.

اهداف پژوهش:
1. بازناشناسی شاخصه ­های غلو در دین اسلام و علل پیدایش آن.
2. بررسی مسئله غلو در احادیث و روایات کتیبه ­های حرم مطهر امام رضا(ع).

سؤالات پژوهش:
1. علل بروز اندیشه ­های غلو در جامعه اسلامی چیست؟
2. آیا در احادیث و روایات کتیبه ­های حرم امام رضا (ع) به مسئله غلو اشاره شده است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Indicators of Exaggeration in Shiite Sources and its Reflection in the Hadiths and Narrations of the Inscriptions of the Holy Shrine of Imam Reza (PBUH)

نویسندگان [English]

  • Ali Sargazi 1
  • Mahin Sharifi Esfahani 2
  • Mohamad Hadi Amin Naji 3
1 PhD Candidate in Sciences and Quran and Hadith, South Tehran Payam Noor University, Tehran, Iran.
2 PhD Assistant Professor of Quranic and Hadith Sciences, South Tehran Payam Noor University, Tehran, Iran.
3 PhD Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, South Tehran Payam Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Holy Shrine of Razavi is regarded as one of the most significant structures of the Shi’ah beleif. Therefore, by examining the works and inscriptions of this historical compound, it is conceivable to appreciate some of the concepts of the Shia religion. Exaggeration in religion is one of the most important threats that impend religion at any time mostly consisting of incorrect beliefs in this field. Superstitious beliefs and thoughts are among the most inappropriate religious beliefs. These beliefs can produce negative results in various fields related to religion. In the Islamic world, during the midst of the first century of Hijri, that is, in the duration of the caliphate of Hazrat Ali (PBUH), extravagant ideas or excesses in religious beliefs among Muslims emerged. In the following centuries, these beliefs not only did not disappear, but continued their way openly and secretly, until during the time of Sadiqin (PBUH), they turned into currents that systematically falsified hadiths and propagated beliefs. In the present research, carried out using descriptive and analytical method and relying on the data of library resources, it is strived to explain exaggeration from the point of view of the Holy Quran and the narrations of the Innocents, which sometimes causes methods such as examining documents and trusting famous sayings and books to be ineffective in their diagnosis. Then, by examining and analyzing three examples of important hadiths that have been used as proofs for Ghulat ideas, the way to discover the exaggerated beliefs by relying on the method emphasized by the Imams, the explanation and rejection of these ideas will be revealed. On the other hand, in the inscriptions of Imam Reza's shrine, some indicators of exaggeration and features contradicting it are evident.

Research aims:
1. Recognizing the signs of exaggeration in Islam and its causes.
2. Examining the issue of exaggeration in the hadiths and narrations of the inscriptions of the Holy Shrine of Imam Reza (PBUH).

Research questions:
1. What are the reasons for the emergence of exaggerated ideas in the Islamic society?
2. Has the issue of exaggeration been mentioned in the hadiths and narrations of the inscriptions of the shrine of Imam Reza (PBUH)?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghulat Thoughts
  • Religious Beliefs
  • Opinions
  • Exaggeration
  • Shrine of Imam Reza (PBUH)
آقابزرگ تهرانی، محمدحسن. (١٤٠٣ ق.). الذریعه الی تصانیف الشیعه. چاپ سوم، بیروت: دارالاضواء.
ابن بابویه، محمد بن علی. (١٣٦٢). الخصال. به تحقیق غفاری. قم: جامعه مدرسین.
ابن فارس، احمد بن فارس. (١٤٠٤ ق.). معجم مقاییس اللغۀ. به تحقیق و تصحیح هارون. قم: مکتب الاعلام الاسلامی،
استرآبادی، علی. (1409ق.). تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العرة الطاهرة. به تحقیق و تصحیح استاد ولی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
اشعریقمی، سعد بن عبدالله. (١٣٦١). المقالات و الفرق. به تصحیح محمد جواد مشکور، چاپ دوم، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
اصفهانی، راغب. (1412 ق.). المفردات فی غریب القرآن، دمشق: بیروت.
بحرانی، سیدهاشم بن سلیمان. (١٣٧٤). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسه بعثه.
جعفریان، رسول. (١٣٩٣). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی. چاپ ششم، تهران: علم.
خویی، سیدابوالقاسم. (١٣٧٢). معجم الرجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. قم: مرکز نشر الثقافۀ الاسلامیۀ فی العالم.
دلبری، سیدعلی. (١٣٩١). آسیب­شناسی فهم حدیث. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
سلوم سامرائی ، عبداله. (1392). الغلو والفرق الغالیه فی الحضاره الاسلامیه، بغداد: دارالحریه الصاعه.
شریف الرضی، محمد بن حسین. (١٤١٤ ق.). نهج البلاغه. به تحقیق و تصحیح صبحی صالح. قم: هجرت.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. (1415 ق.). الملل و النحل، به تحقیق أحمد فهمی محمد. بیروت: دارالسرور.
شیخ بهایی، محمد بن حسین. (١٣٨٤). منهاج النجاح فی ترجمه مفتاح الفلاح، بـه تحقیق و تصحیح حسن زاده آملی. چاپ ششم، تهران: حکمت.
شیخ مفید. (١٤١٤ ق.). تصحیح الاعتقادات الامامیۀ. تحقیق حسین درگاهی، چاپ دوم، بیروت: دارالمفید.
صفار، محمد بن حسن. (١٤٠٤ ق.). بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد صلی الله علیهم. به تحقیق و تصحیح کوچه باغی. چاپ دوم،  قم: مکتبه آیۀ الله مرعشی نجفی.
صالحی نجف­آبادی، نعمت الله. (١٣٨٥). غلو (درآمدی بر افکار و عقاید غالیان در دین). چاپ سوم، تهران: کویر.
صدوق، محمد بن علی. (1371).  الاعتقادات، ترجمه محمد علی حسنی، تهران: اسلامیه.
کشی، محمد بن عمر. (١٤٠٩ ق.). رجال الکشی ـ اختیار معرفۀ الرجال. تحقیق حسن مصطفوی. مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
کلینی، محمد بن یعقوب. (١٤٠٧ ق.). الکافی. به تحقیق علی اکبر غفاری. چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (١٤٠٣ ق.). بحارالانوار. به تحقیق جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد تقی. (بی­تا). روضه المتقین، قم: مؤسسه فرهنگی کوشا نیوز.
نجاشی، احمد بن علی. (١٣٦٥). رجال النجاشی. چاپ ششم، قم: مؤسسه نشر اسلامی.