تبیین نظام تولید منسوجات صفوی ( پیشه وران، صنعتگران، نهادهای تولید)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران.

2 گروه طراحی پارچه و لباس،دانشکده هنر،دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

3 گروه ارتباطات اجتماعی،دانشکده علوم اجتماعی،دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22034/ias.2021.269190.1568

چکیده

یکی از شاخص‌ترین فعالیت‌های هنری در ایران، تولید منسوجات است که در دوره صفوی به شکوفایی رسید. این هنر مانند دیگر هنرها تحت تأثیر عوامل بسیاری، همچون سیاست‌های حاکمان آن دوره قرار گرفت. نوآوری و توسعه در تولید منسوجات از خصوصیات این دوره است که باید سیر تولید و شکوفایی آن در جامعه و هنر ایران بررسی شود. مطالعه و بررسی زوایای مختلف نظام تولید منسوجات صفوی نقش مهمی در بازشناسی وضعیت این صنعت در این دوره تاریخی دارد. پژوهش حاضر به صورت کیفی (توصیفی-تحلیلی) صورت گرفته است. چارچوب نظری تحقیق بر اساس رویکرد دنیاهای هنر هوارد بکر شکل گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد شکل‌بندی اجتماعی ایران دوره صفوی، بر ارائه خدمت (سیاسی، اجتماعی) استوار بوده و هنرمندان طراح و بافنده مطرح، در کارگاه‌هایی فعالیت می‌کردند که مستقیم تحت حمایت درباریان بودند. ثبات اقتصادی و سیاسی، حمایت رجال درباری موجب گردید تا نظام تولید منسوجات، نسل نواندیشی از هنرمندان و طراحان پارچه را به جامعه معرفی نماید که به واسطه نظام‌های تشویقی و پاداش‌های مالی، تولیدکننده منسوجات زیبا در این مقطع زمانی باشند.

اهداف پژوهش:
1. شناخت وجهه هنری و نظام صنفی طراحان و بافندگان در وجه شکل‌دهی تولید در دنیای هنر منسوجات صفوی.
2. بررسی عوامل شاخص تولید در معرفی منسوجات درباری دوره صفوی به عنوان آثار هنری.

سوالات پژوهش:
1. آیا منسوجات تولید شده در دوره صفوی به عنوان یکی از آثار هنری آن دوره شناخته می‌شدند؟
2. نظام تولید منسوجات صفوی از چه عواملی تشکیل می‌شده است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Explanation on the Manufacture System of Safavid Textiles (Artists, Craftsmen, Production Centers)

نویسندگان [English]

  • Somaye Noorinejad 1
  • Farideh Talebpour 2
  • Azam Ravadrad 3
1 Department Research of Art, Faculty of Arts, Alzahra University, Tehran, Iran.
2 Textile and Fashion Design, Faculty of Arts, Alzahra University, Tehran, Iran.
3 Department of Social Communication, Faculty of Social Sciences, University of Tehran,Tehran, Iran.
چکیده [English]

One of the most significant artistic activities in Iran is the production of textiles, which flourished during the Safavid period. This art, like other arts, was influenced by many factors including the policies of the rulers and monarchs. Innovation and development in the production of textiles is one of the characteristics of this period that the course of its production and prosperity in Iranian society and art should be examined. Studying and inspecting the different angles of the Safavid textile production system has an important role in recognizing the status of this industry in rejecting this historical period. The present research is accomplished qualitatively (descriptive-analytical). The theoretical framework of the research is based on the approach of Howard Becker's art worlds. The research findings show that the social formation of Safavid Iran was based on providing services (political, social) and prominent designers and weavers worked in workshops that were directly supported by courtiers. Economic and political stability and the constant support of courtiers aided the textile production system to introduce a new generation of artists and textile designers to create eye-catching textiles at this time due to incentive systems and financial rewards.

Research aims:
1. Recognition of the artistic image and the guild system of designers and weavers in creating textile productions in Safavid art.
2. Examining the factors of production in introducing Safavid court textiles as works of art.

Research questions:
1. Were the textiles of the Safavid era considered as a work of art?
2. What are the factors that contribute to the Safavid textile production system?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid Era
  • Textiles
  • Production System
  • Howard Becker

مراجع

اکرمن، فیلیس. (1396). نساجی ایران، بافته‌های دوران اسلامی، ترجمه زرین دخت صابر شیخ، تهران: سازمان صنایع دستی ایران.
الکساندر، د. ویکتوریا. (1393). جامعه ­شناسی هنرها: شرحی بر اشکال زیبا و مردم پسند هنرها، ترجمه اعظم راودراد، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
الوند، احمد. (1355). صنعت نساجی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: بی‌نا.
اولئاریوس، آدام. (1369). سفرنامه اولئاریوس، ترجمه حسن کردبچه، تهران: نشر کتاب برای همه.
بهشتی پور، مهدی. (1343). تاریخچه صنعت نساجی ایران، تهران: اکونومیست.
بیکر، پاتریشیا. (1385). منسوجات اسلامی، ترجمه مهناز شایسته فر، تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی.
پاکباز، روئین. (1388). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، چاپ هشتم، تهران: زرین و سیمین.
پوپ، آرتور اپهام و اکرمن، فیلیس. (1387). سیری در هنر ایران، جلد پنجم، ویرایش سیروس پرهام، تهران: نشر علمی فرهنگی.
تاورنیه، ژان باپتیست. (1338). سفرنامه تاورنیه، ترجمه ابوتراب نوری، تهران: بی‌نا.
تامپسون، جان. (1384). "قالی‌ها و بافته‌های اوایل دوره صفوی"، ترجمه: بیتا پوروش، نشریه گلستان هنر، شماره 70، صص. 105-70.
دانش پژوه، منوچهر. (1398). بررسی سفرنامه‌های دوره صفوی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
رامین، علی. (1387). مبانی جامعه‌شناسی هنر، تهران: نشر نی.
راودراد، اعظم. (1394). نظریه‌های جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، تهران: دانشگاه تهران.
رمضانخانی، صدیقه. (1387). هنر نساجی در یزد، یزد: سبحان نور.
رهربرن، کلاوس میشل. (1358). نظام ایالات دوره صفویه، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
سیوری، راجر مروین. (1363). ایران عصر صفوی، ترجمه احمد صبا، تهران: کتاب تهران.
شاردن، ژان. (1374). سفرنامه شاردن، جلد سوم، ترجمه اقبال یغمایی، تهران: نشر طوس.
طالب پور، فریده. (1386). تاریخ پارچه و نساجی ایران، تهران: نشر دانشگاه الزهرا (س).
طالب پور، فریده. (1397). "پارچه‌بافی در عصر صفوی: از منظر تاریخی، سبک‌ها و کارکردها"، نشریه مبانی نظری هنرهای تجسمی، ‌شماره 6، صص. 134-123.
غلامرضایی، زهرا. (1396). "پژوهشی در مورد برترین بافته های عصر صفوی"، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، شماره 48 و 49، صص. 53-35.
فریر، رونالد دبلیو. (1374). هنرهای ایران، ترجمه پرویز مرزبان، تهران: فرزان.
فضل­وزیری، زهره. (1397). "نقوش نمادین منسوجات آیینی دوره صفوی"، پایان‌نامه دکتری، دانشکده هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران.
قاری، نظام. (1373). دیوان البسه، استانبول: چاپخانه ابوالضیاء.
مینورسکی، ولادیمیر. (1378). سازمان اداری حکومت صفوی، ترجمه مسعود رجبی، تهران: امیرکبیر.
واله اصفهانی، محمد یوسف. (1380). خلدبرین، ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم (حدیقه ششم و هفتم از روضه هشتم)، تهران: چاپ محمد نصیری.
یزدی، عباس. (1397). "نمود اقتدار صفویان در هنر قالی‌بافی"، پایان‌نامه دکتری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
Baker, P. (1995). Islamic Textiles. London: British Museum press.
Beker, H. S. (1982). Art worlds. Berekely: University of California Press.
Bryce, D.; O'Gorman, K. D. & Baxter, I. W. (2013). Commerce, empire and faith in Safavid Iran: the caravanserai of Isfahan. International Journal of Contemporary Hospitality Management. 25(2), pp. 204-226.
Gratta, D. (2016). Garments in Safavid Iran: The Visual Narratives that Claimed Power. Santa Barbra: University of California.
Hamel, C. J. (2017). Safavid Trade During the 17th Century: Iran's Transit Economy. James Madison University.
Mackie, L. W. (2015). Symbols of Power, Luxury Textiles from Islamic Lands. University of California Press.
Matthee, R. (2001a). Studies in Safavid Mind, Society, and Culture. Costa Mesa, CA: Mazda Publishers.
Matthee, R. (2001b). The Shah's Silk for Europe's Silver: The Eurasian Trade of the Julfa Armenians in Safavid Iran and India (1530-1750). 
Matthee, R. P. (2014). The Politics of Trade in Safavid Iran. Cambridge University Press.
Mayeri Burns, A. (2015). The Gift of Diplomacy: Case Studie in Safavid Gifting. MA Dissertation School of Oriental and African Studies University of London.
Miniwa, Y. & Witkowski, T. H. (2009). State promotion of consumerism in Safavid Iran: Shah Abbas, I and royal silk textiles. Journal of Historical Research in Marketing. 1(2), pp. 295-317.
Newman, A. J. (2003). Society and Culture in the Early Modern Middle East: Studies on Iran in the safavid period. Brill, Leiden, Boston.
Shenasa, N. H.; Munroe, N. H. (2008). Donning the Cloak: Safavid Figural Silks and the display of identity. Textiles as Cultural Expressions: Proceedings of the 11th Biennial Symposium of the Textile Society of America, September 24–27, Honolulu, Hawaii.
Steinmann, L. K. (1988). Shah 'Abbas and the Royal Silk Trade 1599-1629. British Society for Middle Eastern Studies, Bulletin. 14(1), pp. 68-74.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار