واکاوی آفرینش جهان و انسان از عناصر چهارگانه در اقوام سامی و هندو ایرانی در آثار هنری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یادگار امام خمینی( ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، ری، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، آذربایجان شرقی، ایران.

10.22034/ias.2021.281251.1587

چکیده

بخش عظیمی از اساطیر، پاسخی به ابهامات موجود دربارۀ خلقت است. بشر همواره در پی کشف چگونگی خلقت خود و جهان بوده و شرایط زیستی و اعتقاد به خدایان نخستین، نقش مهمی در انتخاب عناصر ترکیبی آفرینش داشته است. انسان به دنبال شرایط زیستی و اجتماعی، عناصر مادی چهارگانه یعنی آب، باد، خاک و آتش را در زمره مقدسات تصور می­ کرد. در این میان اعتقاد به وجود از آب ‌و خاک، پررنگ‌تر است. با توجه به طریق معیشتی کشاورزی و دامداری در نیاز به آب ‌و خاک، باورهای مختلف خلقت از این دو عنصر شکل گرفته و در بسیاری از آثار هنری و ادبی نمودار شده است. اعتقاد به خلقت انسان و جهان از عناصر چهارگانه، ازجمله اساطیری است که در میان روایات و باورهای دینی سامی و هند و ایرانی دیده می‌شود؛ بنابراین بررسی عناصر چهارگانه در اندیشۀ اقوام سامی و هند‌و‌ ایرانی با تکیه بر آثار هنری برجای‌مانده می ­توان نکات مهمی را در این‌باره آشکار سازد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده ­های منابع کتابخانه ­ای انجام شده است. یافته ­های پژوهش حاکی از این است که مطالب مربوط به خلقت جهان و انسان از عناصر چهارگانه در اساطیر و باورهای سامی، هند و ایرانی، به‌وفور یافت می‌شود و انعکاس روشن آن را می ­توان در آثار هنری این ادوار مشاهده کرد.

اهداف پژوهش:
1. بازشناسی دیدگاه­ های موجود دربارۀ خلقت جهان و انسان از عناصر چهارگانه در اساطیر و باورهای سامی و هندو ایرانی.
2. واکاوی چگونگی انعکاس باور به عناصر چهارگانه در آثار هنری اقوام سامی و هندو ایرانی.

سؤالات پژوهش:
1. در کدام ادیان به آفرینش انسان از عناصر چهارگانه اشاره شده است؟
2. باور به نقش عناصر چهارگانه در خلق انسان چه بازتابی در آثار هنری اقوام سامی و ایرانی داشته است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Exploring the Creation of the World and Mankind from the Four Elements in the Artworks of Semitic and Indo-Iranian People

نویسندگان [English]

  • Zohreh Sarmad 1
  • Monireh Khalilimahaleh 2
1 P. H. D, Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Yadgar Imam Khomeini Unit, Shahr Ray, Islamic Azad University, Ray, Iran.
2 P. H. D., Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Shabest branch, Islamic Azad University, East Azarbaijan, Iran.
چکیده [English]

A huge part of mythology is a response to the existing ambiguities regarding creation. Humans have always sought to know how they and the world around them is created. Living environments and belief in the first gods was essential in indicating the elements of creation. According to the biological and social conditions, man considered the four material elements, namely water, wind, earth and fire, among the holy ones. In the interim, the belief in the existence of water and earth is stronger. Considering the livelihood of agriculture and animal husbandry in need of water and earth, diverse philosophies of creation have been formed and depicted in many artistic and literary works. Belief in the creation of man and the world from the four elements, is a mythology that can be perceived in Semitic, Indo-Iranian religious traditions and beliefs; therefore, the examination of the four elements in the thought of Semitic and Indo-Iranian people by relying on the remaining works of art, can shed light on essential opinions in this concern. The present research has been carried out in a descriptive and analytical manner and by relying on the data of library sources. The findings of the research indicate that the materials related to the creation of the world and man from the four elements are abundantly found in Semitic, Indian and Iranian myths and beliefs, and its clear manifestation can be comprehended in the artworks of the mentioned periods.

Research aims:
1. Recognizing the existing views concerning the creation of the world and man from the four elements in Semitic and Indo-Iranian mythologies and beliefs.
2. Analyzing how the belief in the four elements is reflected in the art works of the Semitic and Indo-Iranian nations.

Research questions:
1. What religions mention the creation of man from the four elements?
2. How is the belief of the four elements in human creation reflected in the Semitic and Iranian artworks?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Four Elements
  • Human Creation
  • Arts
  • Semitic
  • Indo-Iranian
قرآن کریم.
کتاب مقدس.
ابن بابویه، محمد بن علی. (1366). علل ­الشرایع، مترجم: هدایت­اله مسترحمی، تهران: انتشارات کتابفروشی مصطفوی.
احمدی علیایی، سعید و اعظم ­زاده، محمد. (1395). «گونه ­شناسی نقش­مایۀ «خدای ایستاده بر حیوان» در تمدن­ های آسیای صغیر (هیتی) و باستانی بین ­النهرین (سومر، بابل و آشور)»، مطالعات باستانشناسی، شماره1، صص. 19-1.
ایونس، ورونیکا. (1373). اساطیر هند، ترجمه: فرخی، باجلان، تهران: نشر گلشن.
بارانی، محمد و خانی سومار، احسان. (1392). «بررسی تطبیقی اسطورۀ آب در اساطیر ایران و هند»، فصلنامه مطالعات شبه قاره هند، شماره17، صص. 26-7.
بلاغی، سید عبدالحجت. (1386). حجه­ التفاسیر و بلاغ ­الاکسیر، قم: انتشارات حکمت.
جلالی نایینی، محمدرضا. (1375). هند در یک نگاه، شیرازه: تهران.
دادگی، فرنبغ. (1385). بندهش، گزارش: بهار، مهرداد، تهران: نشر توس.
رضایی، ‌مهدی. (‌1383). آفرینش و مرگ در اساطیر، تهران: نشر اساطیر.
روزنبرگ، دونار. (1375). اسطوره‌های خاور دور، ترجمه: عبدالله نژاد، مجتبی، تهران: ترانه.
عفیفی، رحیم. (1374). اساطیر ایران در نوشته‌های پهلوی، تهران: نشر توس.
فرشاد، محسن. (1393). اندیشه‌های کوانتومی مولانا، تهران: نشر علم.
فریزر، جیمز جرج. (1387). شاخه زرین، ترجمه: فیروز مند، کاظم، تهران: آگاه
گری، جان. (1390). اساطیر خاور نزدیک، ترجمه: باجلال فرخی، تهران: انتشارات اساطیر.
گریمال، پیر. (1381). اسطوره‌های بابِل و ایران باستان، ترجمه: ایرج علی آبادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مبلغی آبادانی، عبدالله. (1373). تاریخ ادیان و مذاهب جهان، قم: انتشارات منطق (سینا).
مرعشی، علی و کریم ­زادگان، جواد. ( 1374). از کهکشان تا تمدن اقوام خاور میانه قبل از میلاد مسیح، تهران: انتشارات سوره.