از آرامگاه تا تختگاه: مجموعه آرامگاهی نقش رستم و تخت جمشید در منظر پارسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان شناسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامیٰ، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

3 دانشیار گروه مرمت بناها و بافت های تاریخی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

10.22034/ias.2021.265089.1489

چکیده

مجموعه آرامگاهی و بنای معروف به کعبه زرتشت در نقش رستم در دوره هخامنشی بنا شده است. مجموعه آثار نقش رستم به خصوص بنای کعبه زرتشت به عنوان میراث معنوی پادشاهان هخامنشی همواره در مشروعیت مذهبی دوره­ های پس از هخامنشی نقش پویایی در ساختار حاکمیتی، سیاسی و مذهبی داشته است که این موضوع ریشه در سنّت­های دیرینه پیشاهخامنشی در خاورمیانه باستان به ویژه دوره عیلامی داشته است. نزدیکترین تفسیر از کارکرد این بنا در ارتباط با آرامگاه ­های هخامنشی و ارتباط آن با تختگاه تخت جمشید می­ تواند معنا یابد. شناخت ارتباط مکانی نقش رستم و تختگاه تخت جمشید از نظر کارکردی اهمیت دارد.  تخت جمشید در دل یک شهر شکل گرفته و کاخ ­های هخامنشی بخشی از این شهر بوده است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­های کتابخانه ­ای انجام شده است. این پژوهش پهنه محیطی پیرامون تختگاه تخت جمشید، معروف به شهر پارسه را مورد بررسی قرار داده و فرضیه بازسازی شهر تاریخی پارسه را در محدوده حریم درجه 1 تخت جمشید قابل تصور ساخته است. یافته­ های پژوهش حاکی از این است به استناد آثار بجای مانده و کتیبه ­ها، مجموعه آثار نقش رستم در دوره هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی همواره مورد استفاده و تکریم بوده است. در دوره هخامنشی ارتباط مجموعه آرامگاهی نقش رستم به عنوان بخش مهم و کارکردی شهر پارسه مرتبط با تختگاه تخت جمشید بوده است. سنّت دفن پادشاه درگذشته بر اساس آئین زرتشتی در این محل انجام می ­شده و پس از دفن پادشاه در آرامگاه، مراسم به تخت نشستن پادشاه جدید در بنای یادمانی و مقدس کعبه زرتشت انجام می­ شد.

اهداف پژوهش:
1. بررسی موقعیت مکانی نقش رستم و کعبه زرتشت و علل وابستگی آن به شهر پارسه بر اساس بررسی ­های ژئوفیزیک.
2. بررسی و مطالعه کارکرد بنای کعبه زرتشت از دوره هخامنشی تا انتهای دوره ساسانی.  

سؤالات پژوهش:
1. بنای کعبه زرتشت در دوره ­های مختلف تاریخی چه کاربردهایی داشته است؟
2. بررسی های ژئو فیزیک چه اطلاعاتی در مورد موقعیت مکانی کعبه زرتشت و وابستگی آن به شهر پارسه ارائه می­دهد؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

From the Mausoleum to the Throne; The Tombs of Naghsh-e-Rostam and Persepolis from the Point of View of Parseh

نویسندگان [English]

  • Kimia Nasirzadeh 1
  • Alireza Askari Chaverdi 2
  • Mohammad Hasan Talebian 3
1 PhD student in Archaeology, Research Sciences Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Shiraz University, Shiraz, Iran.
3 Associate Professor, Department of Restoration of Historical Buildings and Textures, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

The tomb complex and building known as the Kaaba of Zoroaster was built in Naqshe-e Rostam in the Achaemenid period. Naghsh-e-Rostam collection, especially the Kaaba of Zoroaster as the spiritual heritage of the Achaemenid kings, has continuously played a dynamic role in the religious, political and spiritual structure of the post-Achaemenid period, which is rooted in the ancient pre-Achaemenid traditions in the ancient Middle East particularly during the Elamite period. The closest interpretation of the function of this building in relation to the Achaemenid tombs and its connection with the Persepolis throne can be meaningful. Understanding the spatial relationship between Naqsh-e-Rostam and Persepolis is functionally significant. Persepolis was formed in the heart of a city and Achaemenid palaces were part of this city. This research, accomplished via a descriptive and analytical method and relying on library data, has sought to examine the environmental zone around Persepolis, known as the city of Parseh, and has made the hypothesis of reconstructing the historical city of Parseh within the range of the 1st degree of Persepolis more conceivable. The findings of the research indicate that according to the surviving works and inscriptions, the collection of works of Naghsh-e Rostam in the Achaemenid, Seleucid, Parthian and Sassanid periods has continually been applied and honored. In the Achaemenid period, the connection of Naghsh-e-Rostam tomb complex as a chief and functional part of Parseh city was related to Persepolis. The tradition of burying the deceased king was performed according to Zoroastrianism and after the burial of the king. the enthronement of the new king was performed in the monument and holy shrine of the Zoroastrian Kaaba.

Research aims:
1- An investigation of the location of Naqsh-e-Rostam and the Kaaba of Zoroaster and the reasons for its dependence on the city of Parseh based on geophysical studies.
 2- A study on the function of the Kaaba of Zoroaster from the Achaemenid period to the end of the Sassanid period.

Research questions:
1- What are the usages of the Kaaba of Zoroaster in diverse historical periods?
2. What information do geophysical studies provide about the location of the Kaaba of Zoroaster and its dependence on the city of Parseh?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zoroastrian Kaaba
  • Naghsh-e Rostam
  • Tomb Collection
  • Parseh

مراجع

Alram, M. (1986). Iranisches Personennamenbuch, vol. 4, Nomina Propria Iranica in Nummis, Vienna.
Alvarez-Mon, J. (2013). Elam in the Iron Age. in the Oxford Handbook of Ancient Iran. Edit by: Daniel Thomas Potts, chapter 23. Oxford University Press.
Askari Chaverdi, A. & Callieri, P. (2012). “The Activities of the Iranian Iranian- Italian Joint Archaeological Mission at Persepolis West (Fars, Iran). First Result of the Studies on the Pottery of Achaemenid and Post Achaemenid Age”, in Dariosh Studies II Persepolis and its Settlements, ed. G. P. Basello and A. V. Rossi, pp. 225-259, Naples.
Askari Chaverdi, A & Callieri, P. (2017).  Persepolis West (Fars, Iran). Report on the field work carried out by the Iranian-Italian Joint Archaeological Mission in 2008-2009, BAR International Series, 2870. Oxford.
Byron, R. (1935). "An Early Rock Carving at Naqsh-i Rustam", in Bulletin of the American Institute for Persian Art Archaeology, Vol. IV, p. 39.
Boucharlat, R., De Schacht, T., & Gondet, S. (2012). Surface reconnaissance in the Persepolis Plain (2005-2008). New data on the city organisation and landscape management. Dariosh studies II. Persepolis and its settlements: territorial system and ideology in the achaemenid state, Napoli, pp. 249-290.
Brunner, C. J. (1974). "The Middle Persian Inscriptions of the Priest Kirdir at Naqsh-i Rustam", in Near Eastern Numismatic, Iconography, Epigraphy and History. Studies in Honour of G. Miles, Beirut, pp. 97-114.
Calmayer, P.  (2009). Die Reliefs der Graber V und VI in Persepolis, Mainz: AIT 8.
Demandt, A. (1968). "Studien zur Kaaba-i Zardoscht", in Archäologischer Anzeiger, pp. 520-540, 10 figs.
Dieulafoy, M. (1884-1885). L'art antique de la Perse, Paris, Vol. III, p. 71, pl. I-III.
Erdmann, K. (1949). "Die Altäre von Naqsh-i Rustam". in Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft, Vol. 81, pp. 6-15, 8 figs.
Gignoux, Ph. (1968). "L'inscription de Kartir à Sar Mashhad". In Journal Asiatique, pp. 387-418.
Gignoux, Ph. (1991). "D'Abnun à Mahan. Étude de deux inscriptions Sassanides", in Studia Iranica, Tome 20, fasc. 1, pp. 9-22.
Ghirshman, R. (1966). Tchogha Zanbil (Dur-Untash): La ziggurat. Paris: MDP 39. (Persian transl. by A. Karimi, vol. 28. Tehran: Iranian Organization for Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism.
Gotch, P. (1972). "New light on rock-carved monuments at Naksh-i Rustam and Istakhr". in Summaries of Papers to be delivered at the Sixth International Congress of Iranian Art and Archaeology, Oxfrod, Sept. pp. 27-28.
Gnoli, G. (1991). L'inscription de Šābuhr a la Ka'be-ye Zardosht et la propagande sassanide", in Histoire et Cultes de l'Asie Centrale Pré-Islamique. Sources écrites et documents archéologiques (Actes du Colloque international du CNRS, Paris, 22-28 novembre 1988), eds. P. Bernard & F. Grenet, Paris, pp. 57-63.
Haerinck, E. & Overlaet, B. (2008). “Altar Shrines and Fire Altars? Architectural Representations on Frataraka Coinage.” Iranica Antiqua 43, pp. 207–233.
Henning, W. B. (1937-38). “The great Inscription of Shapur I.” in BSOAS., IX. P. 849.
Henning, W.B. (1957). Corpus Inscriptionum Iranicarum. Part III: Pahlavi Inscriptions of the Classical Period. Plates, portfolio II (plate 25-48) The Inscription of Naqsh-i Rustam (1-48), London.
Herzfeld, E. (1941). Iran in the Ancient East, Oxford University Press, Oxford.
Hinz, W. (1970). "Die Inschrift des Hohenpriesters Karder am Turm von Naqsh-e Rostam", in Archäologische Mitteilungen aus Iran, Neue Folge, Vol. 3, pp. 251-265.
Hinz, W. (1971). "Die Monumente am Dareios Grab", in Antike Welt, pp. 52-53.
Herzfeld, E. (1928). "La sculpture rupestre de la Perse Sassanide", in Revue des Arts Asiatiques, Vol. V, pp. 131-138.
Kleiss, W. (1976). Beobachtungen in der Umgebung von Persepolis und Naqš-i Rustam. Archäologische Mitteilungen aus Iran 9: 131-150.
Krefter, F. (1971). Persepolis Rekonstruktionen. Der Wiederaufbau des Frauenpalastes. Rekonstruktionen der Paläste. Modell von Persepolis (Teheraner Forschungen,3), Berlin, 125 p., 3 pl., 35 Beilage.
Herrmann, G.; Mackenzie, D. N. & Howell, C. (1989). The Sasanian Rock Reliefs at Naqsh-i Rustam. Naqsh-i Rustam 6, The Triumph of Shapur I (together with an account of the representations of Kerdir); Kerdir's Inscription (Iranische Denkmäler, Lief. 13. Reihe II. Iranische Felsreliefs I), Berlin, 72 pp., 12 figs., 24 pls.
Nadjmabadi, S. (1976). "Eine spätsassanidische Inschrift in Naqš-e Rostam", in Zusammenfassungen der für den VII. Internationalen Kongress für Iranische Kunst und Archäologie vorgesehenen Vorträge, München, 1 p.
Potts, D. T. (2007). Foundation Houses, Fire Altars and the FARATARAKA, Interpreting the Iconography of some Post-Ahaemenid Persian Coins, in Iranica Antiqua, Vol. XLII. PP. 271- 297.
Rawlinson, G. (1871). '' Family of theAchaemeidae'' in Tr. Of History of Herodotus, London. Vol. IV. pp. 209- 218.
Roaf, M. (1974). "Two Rock Carvings at Naqsh-i Rustam", in Iran, Vol. 12, pp. 199-200, fig.
Sancisi-Weerdenburg, H. (1983). "The Zendan and the Ka'bah", in Kunst, Kultur und Geschichte der Achämenidenzeit und ihr Fortleben (Archäologische Mitteilungen aus Iran, Ergänzungsband 10), eds. H. Koch & D.N. Mackenzie, Berlin, 1983, pp. 145-151.
Schipmann, K. (1971). "Hinweise auf einige kleinere Monumente bei Naqsh-i Rustam", in Archäologische Mitteilungen aus Iran, Neue Folge, Vol. 4, pp. 187-191, pl. 28-30.
Schmidt, E. (1939). The Treasury of Persepolis and other discoveries (Oriental Institute Communications 21), Chicago, 1939, p. 105, fig. 72.
Schmidt, E. (1970). Persepolis III. Excavations at Naqsh-i Rustam, Chicago, pp. 5-76, pp. 121, 122, 127, 129, 134, 136.
Sprengling, M. (1937).  "A New Pehlevi Inscription", in American Journal of Semitic Languages and Litteratures, Vol. LIII, pp. 126-144.
Shahbazi, Sh. (1978). Naqsh-e Rustam Illustrated, Institute of Achaemenid Research Publication, n. VIII, Tehran.
Stronach, D. (1964). "Excavations at Pasargadae, Second Preliminary Report", in Iran, Vol. 2, pp. 28-30.
Stronach, D. (1965). "British Archaeology Abroad 1964. British Institute of Persian Studies at Tehran", in Antiquity, Vol. XXXIX, pp. 41-42, pl.X-XII.
Stronach, D. (1976). "Notes on the Tomb of Cyrus, the Zendan, and the Ka'bah", in The Memorial Volume of the VIth International Congress of Iranian Art and Archaeology, Oxford, September 11-16, 1972, Tehran, pp. 313-318.
Stronach, D. (1978). Pasargadae: A Report on the Excavations Conducted by the British Institute of Persian Studies from 1961 to 1963, Oxford University Press, Oxford (Persian transl. by H. Khatib-Shahidi, vol. 1. Tehran: Iranian Organization for Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism. In Persian,1379).
Sumner, W. M. (1986). “Achaemenid Settlement in the Persepolis Plain”, American Journal of Archaeology, 90, pp. 3-15.
Wurfel, K. (1970). "Naqsh-i Rustam", in Antike Welt, 1/4, 1970, pp. 3-13, 15.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار