بررسی روابط بینامتنی اشعار عطار نیشابوری با داستان های قرانی انعکاس یافته در نگارگری صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران

2 گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران،

3 گروه زبان وادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران

10.22034/ias.2021.292610.1646

چکیده

نظریه بینامتنی پدیده‌ای جدید در غرب، اما قدیمی و ریشه‌دار در ادبیات اسلامی است.  به‌کارگیری واژگان، مضامین و مفاهیم آیات  قرآن کریم در آثار ادبی یکی از جذاب‌ترین مباحث نقد ادبی به‌شمار می‌رود. اشعار عطار از جهت تأثیرپذیری از مفاهیم آیات قرآن دارای مناسبت‌های بینامتنی بسیاری است که باتوجه‌به رویکرد بینامتنی قابل‌مطالعه می‌باشند. از سوی دیگر، بخش زیادی از داستان‌های قرآنی که دارای زیبایی‌شناسی منحصربه‌فردی است در نگارگری دورۀ صفویه به کاررفته است. بررسی چگونگی انعکاس این مقوله در نگارگری صفویه حائز اهمیت است. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی – مقایسه‌ای به بررسی وجوه تأثیرپذیری اشعار عطار نیشابوری از واژه‌ها، ترکیبات، تعبیرات، مفاهیم و مضامین آیات قرآن در سطوح اثرپذیری تلمیحی، گزاره‌ای، واژگانی به این نتایج رسیده‌ایم که از میان انواع روابط بینامتنی اشعار عطار با آیات قرآن، اثرپذیری تلمیحی و واژگانی از بسامد بیشتری برخوردار هستند. همچنین داستان‌های زیبایی قرآنی باتوجه‌به تأثیرگذاری در حوزۀ هنر به‌عنوان یکی از مضامین اصلی در نگارگری دورۀ صفویه در نظر گرفته شده است.
اهداف پژوهش:

بررسی روابط بینامتنی اشعار عطار نیشابوری با آیات قرآن.
بررسی داستان‌های قرآنی در نگارگری صفویه.

سؤالات پژوهش:

از روابط بینامتنی کدام نوع در اشعار عطار نیشابوری بیشتر مورد استفاده قرار گرفته‌است؟
داستان‌های قرآنی در نگارگری صفویه چه بازتابی یافته است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the intertextual relations of Attar Neyshabouri's poems with Quranic stories reflected in Safavid painting

نویسندگان [English]

  • Jomeh Jafari Barzian 1
  • Rahimeh Choulanian 2
  • Aziz Eshmidian Nezhad 3
1 Department of Arabic Language and Literature, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran
2 Department of Arabic Language and Literature, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran,
3 Department of Arabic Language and Literature, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran
چکیده [English]

Intertextual theory is a new phenomenon in the West, but old and deep-rooted in Islamic literature. The use of words, themes and concepts of the verses of the Holy Quran in literary works is one of the most interesting topics in literary criticism. Attar's poems have many intertextual occasions that can be studied according to the intertextual approach in order to be influenced by the concepts of Quranic verses. In this research, using the analytical-comparative method, we have examined the aspects of Attar Neyshabouri's poems being influenced by the words, compositions, interpretations, concepts and themes of Quranic verses at the levels of implicit, propositional, and lexical effectiveness. With Quranic verses, allusive and lexical effects are more frequent.
Purpose of the research
Investigating the intertextual relations of Attar Neyshabouri's poems with Quranic verses
Research questions
1- Which type of intertextual relations is most used in Attar Neyshabouri's poems?
2- What is the main purpose of Attar Neyshabouri in using other texts among his poems?
3- How did Attar use Quranic concepts and themes in his poems?
Keywords: Holy Quran, Attar Neyshabouri, intertextuality, poetry

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Attar Neyshabouri
  • intertextuality
  • poetry

مراجع

قرآن کریم.
ابن‌منظور. (1998). لسان‌العرب، بیروت: لبنان دارالفکر.
صفا، ذبیح‌الله. (1363). تاریخ ادبیات ایران، تهران: انتشارات فردوسی. 
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه دهخدا، تصحیح: محمد معین، چاپ2، تهران: نشر دانشگاه.
راستگو، سید محمد. (1376). تجلی قرآن در شعر فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
____________ . (1378). تجلی قرآن  و حدیث در شعر فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
عزام، محمد. (2005). النص الغائب، تجلیات التناص فی‌الشعر العربی، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1339). خسرونامه، تصحیح: احمد سهیلی خوانساری، تهران: نشر زوار.
 ____________. (1377). پندنامه، اهتمام: محمدعلی پور ولی، تهران: نشر امیرکبیر.
____________. (1345). مظهرالعجائب، تصحیح: احمد خوشنویس (عماد)، تهران: نشر سنایی.
____________. (1361). اسرارنامه، تصحیح: سید صادق گوهرین، تهران: نشر زوّار.
 ____________. (1331). دیوان اشعار، اهتمام: دکتر تقی تفضلی، تهران: نشر انجمن آثار ملی.
____________. (1386). مختارنامه، تصحیح: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات علمی.
____________. (1382). دیوان اشعار، اهتمام: سعید نفیسی، تهران: نشر اوحدی. 
____________.  (1384). دیوان اشعار، تنظیم: منصور جهانگیری، تهران: نشر نگاه.
____________. (1376). دیوان اشعار، تنظیم: فروزانفر بدیع‌الزمان، تهران: نشر نگاه.
            ____________. (1383). منطق‌الطیر، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: نشر سخن.
____________. (1380). مصیبت‌نامه، تصحیح: وصال نورانی، تهران: نشر زوار.
____________. ( 1388). الهی‌نامه، تهران: انتشارات خلاق.
علوان، محمد آخرون. (2004). المقالات النقدیة فی الشعر شهید الدستور ابراهیم المقادمة، مکتبة الآفاق.
قرائتی، محسن. (1374). تفسیر نور، قم: نشر مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
____________. (1383). تفسیر نور، قم: نشر مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
کریستوا، ژولیا. (1381). علم النص، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
ناهم، احمد. (2007). التناص فی شعر الرواد دراسة، مصر القاهرة: دارالآفاق.
موسی، خلیل. (2000). قراءات فی الشعر العربی الحدیث و المعاصر، دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار