بازتاب سبک سمبولیسم اجتماعی سیاسی در شعر شاعران دهه چهل و تندیس ها و نمادهای خانه مشروطه تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران

10.22034/ias.2021.295699.1662

چکیده

در دورۀ معاصر، به­ویژه از دهه چهل شمسی شاهد رشد سبک سمبولیسم در شعر و هنر در ایران هستیم. شعر اجتماعی، با گرایش سمبولیستی، گسترده‌ترین و معروف‌ترین جریان شعر معاصر است؛ جریانی شاعرانه ـ اندیشمندانه که سهم برجسته‌ای در تاریخ ادبیات معاصر ایران دارد. بارزترین ویژگی این جریان، پیوند معنادارِ شعر با جامعه است. گونه‌ی شعر انتقادی ـ اجتماعی در این مقطع از زمان، نمودی آشکار می‌یابد؛ بر این اساس، حساسیت انسانی و شاعرانه‌ی شاعران از یک‌سو و استبداد حاکم بر جامعه‌ی ایرانی، از دیگر سو، این گروه از شاعران را به سرایش سروده‌هایی اجتماعی ـ سمبلیک سوق می‌دهد؛ اینان با به‌کارگیری این شیوه می‌توانند به صورتی غیرمستقیم، اعتراض خویش را بازتاب دهند؛ اینان با کاربستِ شگردی ادبی: سمبل، که از پوشیدگی ذاتی برخوردار است، به طرح مسائل مورد نظر خویش می‌پردازند. در این جستار، به شیوه‌ی توصیفی ـ تحلیلی، پس از واکاوی سروده‌های نیما، شاملو، اخوان، فرخزاد و شفیعی کدکنی از این منظر، مشخص می‌گردد که سمبولیسم اجتماعی بازتاب گسترده‌ای در سروده‌های این گروه از شاعران یافته و اشعار اجتماعی - اعتراضی شاعران مذکور، در بیداری جامعه‌ی غفلت­زده ایران، نقشی برجسته داشته است. از سوی دیگر در آثار هنری، این دوره چون خانه­ها نیز شاهد کاربست سبک سمبولیسم هستیم.
اهداف پژوهش:

مطالعۀ نمادشناسی و نمادگرایی اجتماعی _ سیاسی در شعر شاعران معاصر.
بررسی سبک سمبولیسم در خانه­های مشروطه تبریز.

سؤالات پژوهش:

سبک سمبوالیسم چه کاربردی در اشعار شاعران دورۀ معاصر داشته است؟
شاعران دورۀ معاصر بیان اعتراضی خویش چه نمادهایی را به کار گرفته و یا آفریده‌اند؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflecting the Style of Socio-Political Symbolism in the Poetry of the 40s and the Statues and Symbols of the Tabriz Constitutional House

نویسندگان [English]

  • Zohreh MortezazadehToori 1
  • Hosein Parsaei 2
  • Soozan Jahanian 2
1 PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Ghaemshahr Branch, Islamic Azad University, Ghaemshahr, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Ghaemshahr Branch, Islamic Azad University, Ghaemshahr, Iran
چکیده [English]

In the contemporary period, especially since the 1940s, the growth of the style of symbolism in poetry and art in Iran can be witnessed. Social poetry, with a symbolic tendency, is the most extensive and famous current of contemporary poetry; a poetic-thoughtful flow that has an outstanding contribution in the history of contemporary Iranian literature. The most obvious feature of this flow is the meaningful link between poetry and society. Hence. social-critical poetry finds an obvious manifestation at this point in time; based on this, the human and poetic sensitivity of the poets on the one hand and the tyranny of the Iranian society, on the other hand, lead this group of poets to write social-symbolic poems. By using this method, they can indirectly reflect their protest and discuss their issues by using a literary technique that is symbol which has inherent concealment. In this essay, in a descriptive-analytical way, after analyzing the poems of Nima, Shamlou, Akhawan, Farrokhzad and Shafii Kadkani from this point of view, it is clear that social symbolism is widely reflected in the poems of this group of poets and the social-protest poems of the aforementioned poets and it has played a prominent role in awakening the neglected society of Iran. On the other hand, the use of symbolism style in works of art, such as the houses of this period can also be observed.
Research aims:

The study of social-political symbolism in the poetry of contemporary poets.
Investigating the style of symbolism in the Tabriz Constitutional House.

Research questions:

How has the style of symbolism been used in the poems of contemporary poets?
What symbols have the contemporary poets used or created to express their protest?

کلیدواژه‌ها [English]

  • protest
  • social and political symbolism
  • contemporary poetry
  • social unrest
قرآن کریم. (۱۳۷۴). ترجمه و توضیحات بهاءالدین خرمشاهی. تهران: نیلوفر و جامی.
آشوری، داریوش. (۱۳۸۴). شعر و اندیشه. تهران: مرکز.
اخوان ثالث، مهدی. (۱۳۷۸). آخر شاهنامه. تهران: مروارید.
اخوان ثالث، مهدی. (۱۳۷۹). از این اوستا. تهران: مروارید.
اخوان ثالث، مهدی. (1383). زمستان. تهران: مروارید.
ابراهیم تبار، ابراهیم. (۱۳۹۵). «تحلیل ساختاری "میراث" اخوان ثالث». فصلنامه پژوهش­های ادبی. شماره ۵٣. صص32-9.
امید علی، حجت. (۱۳۹۲). «نمادپردازی در چند شاعر و مقایسه آنها با هم»، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی. شماره ١٩. صص 204-189.
براهنی، رضا. (۱۳۷۱). طلا در مس. ج ١. تهران: نویسنده.
بشردوست، مجتبی. (۱۳۷۹). زندگی و شعر محمدرضا شفیعی کدکنی درجستجوی نیشابور. تهران: ثالث.
بلعمی، ابو علی. (۱۳۸۶). تاریخ بلعمی. تصحیح ملک الشعرای بهار و محمد پروین گنابادی. تهران: هرمس.
پورنامداریان، تقی. (۱۳۸۱). خانه‌ام ابری است. تهران: سروش.
تبریزی، محمد حسین. (۱۳۶۲). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. تهران: امیرکبیر.
حسین پور چافی، علی. (۱۳۹۰). جریان‌های شعری معاصر فارسی از کودتا انقلاب. تهران: امیرکبیر.
دستغیب، عبدالعلی. (۱۳۷۳). نقد آثار احمد شاملو. تهران: آروین.
دلا شو، م. لوفلر. (۱۳۶۴). زبان رمزی افسانه‌ها. ترجمه جلال ستاری. تهران: طوس.
دهخدا، علی اکبر. (۱۳۸۶). امثال و حکم. تهران: مرکز.
روزبه، محمدرضا. (۱۳۸۹). شعر نو فارسی. تهران: حروفیه.
زرین کوب، عبدالحسین. (۱۳۸۸). آشنایی با نقد ادبی. تهران: سخن.
زمردی، حمیرا. (١٣٨٧). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. تهران: زوار.
سالمیان، غلامرضا؛ محمد، آرتا و حیدری، دنیا. (۱۳۹۱). «بررسی تطبیقی دلالت معنایی نمادها در ادبیات کلاسیک و اشعار احمد شاملو». فصل نامه زبان و ادبیات پارسی. شماره ٧٣. صص 98-67.
سپهری، سهراب. (۱۳۸۵). هشت کتاب. تهران: طهوری.
ستاری، جلال. (۱۳۷۹). مدخلی بر رمز شناسی عرفانی. تهران: مرکز.
سیاهپوش، حمید. (۱۳۷۶). یادنامه فروغ فرخزاد. زنی تنها. تهران: نگاه.
شاملو، احمد. (۱۳۸۲). مجموعه‌های آثار. تهران: نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۸۵). آیینه‌ای برای صداها. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. ۱۳۸۶. هزاره دوم آهوی کوهی. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (۱۳۶۶). فرهنگ تلمیحات. تهران: میترا.
شمیسا، سیروس. ١٣٧۶. بیان. تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. ۱۳۷۷. فرهنگ اشارات ادبیات فارسی. تهران: فردوس.
شهیدی، سید جعفر. (۱۳۶۵). «شعر و اثر آن در اجتماع». فصلنامه رشد و ادب فارسی. شماره ٢. صص١٠ـ ۶.
عالی عباس آباد، یوسف. (۱۳۸۹). «تحلیل ساختاری شعر اسطوره‌ای. معراج نامه شفیعی کدکنی». فصلنامه تخصصی پیک نور. شماره ٢. صص 155-132.
عهد جدید. (۱۳۸۷). ترجمه پیروز سیار. تهران: نی.
عهد عتیق. (۱۳۹۷). ترجمه پیروز سیار. تهران: نی و هرمس.
فتوحی، محمود (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
فرخزاد، فروغ. (۱۳۷۹). دیوان اشعار. تهران: مروارید.
فطوره­چی شبستری، اکرم؛ گری سرای، نازیلا. (1395). «نقد و بررسی احیای خانه مشروطه(خانه کوزه کنانی) از دیدگاه مبانی نظری مرمت بناها و بافت­های تاریخی»، چهارمین کنفرانس بین­المللی پژوهش­های نوین در عمران، معماری و شهرسازی.
فیروزی، حسن؛ اسماعیل پور، ابوالقاسم و وفایی، عباسعلی. (١٣٩٨). «تحلیل نمادهای شعر پایداری در اشعار احمد شاملو». دانشگاه شهید باهنر کرمان. شماره ٢٠. صص 154-131.
کسایی مروزی، ابوالحسن. (۱۳۶۸). کسایی مروزی، زندگی، اندیشه و شعر او. تحقیق و تألیف محمد امین ریاحی. تهران: طوس.
کی­نژاد، محمدعلی؛ شیرازی، محمدرضا. (1389). «خانه­های قدیمی تبریز»، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه تألیف و ترجمه نشر آثار هنری.
لنگرودی، شمس. (۱۳۹۰). تاریخ تحلیلی شعر نو. تهران: مرکز.
محمدی آملی، محمد رضا. (١٣٧٩). آواز چگور. تهران: ثالث.
 محمدی، محمد حسین. (۱۳۷۴). فرهنگ تلمیحات شعر معاصر. تهران: میترا.
معمار، داریوش. (۱۳۸۹). «تفریق جمعی تحلیل آثار ۱۳ نو پرداز از نیما تا امروز». تهران: نگاه.
مناجاتی، علیرضا. (۱۳۸۹). اومانیسم در اشعار شاملو و فدریکوگارسیا لورکا. پایان نامه ارشد دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران. به راهنمایی ناصر حسینی.
ناصری، ناصر؛ یوسفی، لعیا. (۱۳۹۶). «جاودانگی و نامیرایی در اسطوره‌های شاملو»، فصلنامه ادبیات عرفانی اسطوره شناختی. شماره ۴١. صص 298-265.
وارنر، رکس. (۱۳۸۹). دانشنامه اساطیر جهان. برگردان ابوالقاسم اسماعیل پور. تهران: اسطوره.
یوشیج، نیما. (۱۳۶۸). درباره شعر و شاعری. گرد آوری و تدوین سیروس طاهباز. تهران: دفترهای زمانه.
یوشیج، نیما. (۱۳۷۱). مجموعه کامل اشعار. تهران: نگاه.