سیر تاثیر گذاری نمادها، نشانه ها در تبیین معنای معماری در خانه های تاریخی دوره قاجارنمونه موردی شهرهای اردبیل ، تبریز ، ارومیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد بین الملل کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار، دانشکده هنر و معماری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/ias.2021.296678.1669

چکیده

نمادها عبارت‌اند از هر چیزی که به‌عنوان معرف یا نمایندۀ گونه‌ای از خود که وجود داشته است. انتخاب یک عنصر یا گونه از میان همه گونه‌های موجود و برجسته کردن شیوه‌های گوناگون آن پدیده یا عنصر بوده که آن را تبدیل به نماد یا نشانه کرده است. نشانه هر چیزی است که بتواند با ظهور خود امر دیگری را در پس خود نمایان سازد. چگونگی نمودار کردن این امر به حوزۀ شناخت‌شناسی و معناشناسی در این حوزه برمی‌گردد. پژوهش حاضر به روش تفسیری – تاریخی با بررسی ساختار نمادها و نشانه‌ها، ساختارهای متفاوت در حوزۀ معماری و روابط علتی هر کدام را در بناهای تاریخی دورۀ قاجار ارزیابی کرده است. برای کاوش روابط علت و معلولی در خانه‌های تاریخی شهر اردبیل،‏ تبریز و  ارومیه ‏‏که از لحاظ ساختارهای ظاهری و اجرایی متنوع‌ترین خانه‌های تاریخی دورۀ قاجار را دارند، انتخاب شده است. ‏یافته­ های پژوهش نشان می‌دهد که خصوصیات و ویژگی‌های علی، شباهت‌ها و تفاوت‌ها هر یک از نمونه‌های موردی به‌صورت خاص و منحصربه‌فرد با تکیه‌ بر ارزش‌های آن‌ها از لحاظ مقیاس‌های ترتیبی و مقیاس‌های نسبی قابل متکی است. بار معنای معماری هریک از آن‌ها به‌صورت جداگانه ارائه گشته و خصوصیات و ارتباطات آن‌ها با یکدیگر نیز بررسی ‌شده است.

اهداف پژوهش
1. شناسایی معنا و مفهوم نمادها و نشانه‌ها در معماری دورۀ قاجار در خانه‌های تاریخی در شهرهای اردبیل، تبریز و ارومیه.
2. شناسایی عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری نمادها و نشانه‌ها در معماری خانه‌های تاریخی دورۀ قاجار.

سوالات پژوهش
1. رابطه علت و معلول میان نمادها و نشانه‌های موجود در خانه‌های تاریخی دورۀ قاجار در شهرهای اردبیل، تبریز و ارومیه و ارتباط هر یک از آن‌ها در شهرهای موردمطالعه چیست؟
2. معنای معماری هرکدام از نمادها و نشانه‌های خانه‌های تاریخی دورۀ قاجار در شهرهای اردبیل، تبریز و ارومیه چیست؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Course of the Influence of Symbols and Signs in Explaining the Meaning of Architecture in Qajar Historical Houses; (Case Studies: Cities of Ardabil, Tabriz and Urmia)

نویسندگان [English]

  • Hooman Mohebbi Germi 1
  • Reza Farmahini Farahani 2
  • Mohammad Mehdi Ghiai 2
1 P. H. D., student, Department of Architecture, Kish International Branch, Islamic Azad University, Kish Island, Iran.
2 P. H.D., Assistant Professor, Faculty of Art and Architecture, Yadgar Imam Khomeini Unit, Shahr Ray, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Symbols exist as a representative or exemplification of a variation of the self. Electing an element or species from among all prevailing types and highlighting the various means of that phenomenon or element is what makes that element categorized as a sign or symbol. A sign is whatever thing that can reveal an implied meaning in addition to its appearance. They method of representing these features are related to field of epistemology and semantics. In the present research, by applying a historical-interpretive, the symbols and signs and various structures in the field of architecture are studied; furthermore, it is pursued to scrutinize their associations with the historical buildings of the Qajar period. In order to explore the cause and effect relationships in the historical houses of Ardabil, Tabriz and Urmia have been selected that have the most diverse architectural features of the Qajar period in terms of external and operational structures. The findings of the research indicate that the characteristics, similarities and differences of each of the case examples while considering their special and unique features and bearing in mind their values, can be evaluated based on ordinal and relative scales. The architectural meaning of each case study are presented separately and their characteristics and connections are observed.

Research aims:
1. Identifying the meaning and concept of symbols and signs in the architecture of the Qajar period in historical houses of Ardabil, Tabriz and Urmia.
2. Classifying the influencing factors on the formation of symbols and signs in the architecture of historical houses of the Qajar period.

Research questions:
1. What is the cause and effect relationship between the symbols and signs in the historical houses of the Qajar period in the cities of Ardabil, Tabriz and Urmia and the associations between them?
2. What is the architectural meaning of each of the symbols and signs of the historical houses of the Qajar period in the cities of Ardabil, Tabriz and Urmia?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Symbol
  • Semantics
  • Qajar Age
  • Historical Houses

مراجع

آفرین، فریده. (1389). «تحلیل واقع گرایی در نگارگری ایرانی از دوره تیموری تا قاجار»، دو فصلنامه علمی – پژوهشی  مطالعات هنر اسلامی، شماره 12.
احسانی، سمانه و قاراخانی،‌ علیرضا. (1395)‌. «ویژگی و تفاوت خانه‌های دوره قاجار»، دومین کنفرانس سالانه پژوهش های معماری‌، شهرسازی و مدیریت شهری، سفیران راه مهران.
الهی ­زاده، محمدحسین و سیروسی، راضیه. (1393). «الگوسازی مسکن بر پایه سبک زندگی اسلامی»، فصلنامه سبک زندگی دینی، شماره 1.
الگار،‌ حامد. (1372)‌. «نیروی مذهبی در قرون هیجدهم و نوزدهم»، مجموعه مقالات سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، ترجمه عباس مخبر، تهران: انتشارات طرح نو.
امین ­زاده، بهناز. (1394)‌. ارزش‌ها در طراحی منظر شهری، تهران: دانشگاه تهران.
احمدی، بابک. (1397). از نشانه تصویری تا متن: به‌سوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری، تهران: نشر مرکز.
بازایی، محمد؛ قاسمی سیچانی، مریم؛ شجاعی، علیرضا و مداحی، مهدی. (1399). «خوانش نحوی تداوم و تغییر در پیکره بندی فضایی خانه­های بومی شهر شیراز از عهد زندیه تاکنون با استفاده از داده های کمی نرم­افزار «Ucl Depth Map »، مطالعات هنر اسلامی،  دوره 16، شماره 37.
رضایی، امیر مسعود. (1391)‌. ایران در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار‌، تهران: انتشارات پیمان.
زمرشیدی، حسین. (1390). «آموزه‌های معماری ایرانی و ساختمان‌سازی مسکونی از دوره قاجار تا امروز»، نشریه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 3.
سخاوت دوست، نوشین و البرزی، فریبا. (1397). «تأملی بر نشانه‌شناسی فضاهای ورودی خانه‌های دوره قاجار شهر قزوین از دیدگاه فردینان دوسوسور، چالز سنندرس پیرس و امبرتو اکو»، نشریه هویت شهر، شماره 34.
شفیعی، میثم و اسلامی، غلامرضا. (1396). «تبیین تأثیر شناخت‌شناسی در عرصه‌های هنر و معماری»، نشریه هویت شهر، شماره 32.
شجاعی، صادق. (1386). «نگاهی به شناخت از منظر فلسفه، روان‏شناسی و اسلام»، نشریه معرفت، شماره 119.
طاهری، صدرالدین. (1396). نشانه­شناسی کهن الگوها در هنر ایران باستان و سرزمین های همجوار،  تهران: شورآفرین.
کاپن، دیوید اسمیت. (1383). مبانی نظری معماری، جلد دوم، ترجمه علی یاران، تهران: نشر دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
گیرو، پیر. (1383). نشانه‌شناسی، محمد نبوی، تهران: نشر آگاه.
علیزاده، ستاره و سهیلی، جمال­الدین. (1396). نشانه­شناسی نقوش کهن معماری گیلان در مطابقت با نقش­مایه­های برخی هنرهای دست بافت منطقه، با تأکید بر دیگاه پیرس، مطالعات هنر اسلامی، سال 13 ، شماره 26 .
فرح‌بخش، مرتضی؛ حناچی، پیروز و غنایی، معصومه. (1396). «گونه­شناسی خانه‌های تاریخی بافت قدیم شهر مشهد، از اوایل قاجار تا اواخر پهلوی اول»، مطالعات معماری ایران، شماره 12.
کریمی، نازنین و دادور، ابوالقاسم. (1399). تحلیل عناصر معماری مسجد امام اصفهان بر پایۀ نظریه نشانه­شناسی امبراتو کو، نشریه هنر اسلامی، دورۀ 17، شمارۀ 39 .
لاری پور، نگین و دادور، ابولقاسم. (1398). «تحلیل نشانه­شناسی صورت و معنا در مسجد وکیل شیراز»، نشریه علمی – هنر اسلامی، سال 15، شماره 33.
مکی نژاد، مهدی. (1393). «مرکزگرایى، تقارن و تکرار در هنرهاى سنتى ایران»، فصلنامه کیمیای هنر، شماره 10.
میر غلامی، مرتضی؛ میرفخرایی، اشرف السادات و انصاری، مجتبی. (1399). «تحلیلی بر روش­های فهم هنر و معماری اسلامی»، نشریه فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، شماره 1.
نیکونی، مژگان. (1398). «تطبیق مفهومی نماد ماهی در اساطیر، قرآن و مثنوی معنوی و کاربرد آن در آثار هنری»، شماره 36 .
Grutter, J. (2010). Ästhetik der Architektur: Grundlagen der Architektur-Wahrnehmung Pakzad. J, Tehran: Center for Rehabilitation of the Blind Country Rudaki.
www.touristgah.com
www.kojaro.com
www.hom.ir

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار