زیبایی و آراستگی کلام خواجوی کرمانی در تطبیق با نگاره‌های نسخه مصور دیوانش.

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاداسلامی، شاهرود، ایران.

10.22034/ias.2021.294016.1654

چکیده

ابوعطا کمال‌الدین محمودبن‌علی بن‌محمود مشهور به خواجوی کرمانی یکی از بزرگ‌ترین شاعران و عارفان ادب پارسی است؛ که در همة پیکره‌ها و گونه‌های شعری به استادی و توانمندی ِقابل‌ملاحظه‌ای طبع‌آزمایی نموده است. اگرچه در پهنة ادب ایران زمین چنان‌که بایسته اوست از او سخن به میان نیامده و حق او گزارده نشده است که آن هم قطعاً به‌واسطة تجربه روزگاری بوده که ازسویی استاد سخن، شیخ اجل، سعدی، را در پس خویش داشته و خواجة رندان، خداوندگارِ غزلِ عاشقانه و عارفانه، حافظ را درپیش رو، از این جهت خواجو در سایة آنان قرار گرفته و سروده‌هایش آن‌گونه که شایسته می‌نماید، نتوانسته در کنار اشعارجاودانه آن‌ها خودنمایی نماید. با این‌حال، خواجو به عنوان شاعری هنرورز در میان شاعران پارسی گو با القابی چون: «ملک‌الفضلا»، «ملک‌الکلام»،«خلاق‌المعانی»، لقب ویژة «نخلبند شعرا» را کسب کرده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیل و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. اگرچه می‌توان گزاره‌های مقام نخلبندی خواجو را در اندیشۀ بلند عارفانه و هنر شاعرانه او جستجو کرد؛ اما مؤلفه‌های صورت‌گری و تصویرآفرینی و مهارت بهره‌مندی او از آرایه‌های لفظی و معنوی، خود از جایگاهی قابل تأمل برخوردار است. از این‌رو، این جستار برآنست تا سیمای «نخلبندی» خواجو را در آیینه صورخیال و آرایه‌های ادبی، در تطبیق با نگاره‌های نسخۀ مصور سروده‌هایش بررسی نماید.
اهداف پژوهش:

شناخت صورخیال و آرایش سخن خواجو در تطبیق با نگاره‌های نسخه مصور دیوان اشعارش.
بررسی و شناخت جلوه‌های نخلبندی خواجو در سروده‌هایش.

سؤالات پژوهش:

چه رابطه میان نخلبندی و آرایه‌ورزی و صورت‌گری خواجو در شعر وجود دارد؟
صورخیال چه بازتابی در نگاره‌های نسخۀ مصور خواجوی کرمانی داشته است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The beauty and elegance of Khajoo Kermani words in comparison with the illustrated versions of his divan

نویسنده [English]

  • Bahman Modiri
Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Shahroud Branch, Islamic Azad University, Shahroud, Iran.
چکیده [English]

Abstract:
Undoubtedly, Abu Atta Kamal al-Din Mahmud ibn Ali ibn Mahmud, known as Khajoo Kermani, is one of the greatest poets and mystics of Persian literature; Who has experimented with mastery and considerable ability in all forms and types of poetry. However, in the field of Iranian literature, he has not been mentioned as he should have been and his right has not been asserted - which was certainly due to the experience of one time; On the other hand, the master of speech, Sheikh Ajal, had Saadi behind him and Khaja Rendan, the lord of romantic and mystical lyric, Hafez was in front of him - therefore Khajoo is in their shadow and his poems are as they deserve; He could not show himself next to their eternal poems. However, Khajoo, as an art poet among Persian-speaking poets with titles such as: "King of grace", "King of theology", "Creative of meanings", has earned the special title of "Poet Nakhlband". However, one can search for the propositions of Khajoo Nakhlbandi in his high mystical thought and poetic art; But the components of form and illustration and his skill of using verbal and spiritual arrays, have a very thoughtful place. Therefore, based on his research goals and questions, this research intends to examine the appearance of Khajoo "Nakhlabandi" in the mirror of imaginary forms and literary arrays, in accordance with the illustrated versions of his poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Nakhlbandi"( Palmistry)."Poetry music"
  • " Imagination"
  • "Face painting"
  • "Array making"
احمدرازی، امین. (1390). تذکره هفت اقلیم. به تصحیح و حواشی سید محمدرضا طاهری، تهران: انتشارات سروش.
جامی، عبدالرحمن. (1336). نفحات الانس. تصحیح مهدی توحیدی‌پور، تهران: نشرکتاب فروشی محمودی.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1372). دیوان غزلیات. به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات صفی علیشاه.
حصوری، علی. (1379). مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت خواجوی کرمانی. به کوشش احمد امیری خراسانی، کرمان: نشر مرکز کرمان‌شناسی.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1368). حافظ‌نامه، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
دستگردی، وحید. (1370). کلیات خمسه نظامی. به کوشش دکتر سعید حمیدیان، تهران: نشر قطره.
سجادی، سیدجعفر. (1370). فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: انتشارات طهوری.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386). صورخیال در شعر فارسی، تهران: نشر آگاه.
شمیسا، سیروس. (1371). بیان، تهران: انتشارات فردوس.
صادقیان، محمدعلی. (1367). زیور سخن در بدیع فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه یزد.
صفا، ذبیح الله. (1387). تاریخ ادبیات در ایران. ج3، تهران: انتشارات فردوس.
عفیفی، رحیم. (54- 1351). فرهنگ جهانگیری، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
کرمانی، خواجو. (1369). دیوان اشعار، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: انتشارات پاژنگ.
کرمانی، خواجو. (1370). همای و همایون. به تصحیح و توضیح کمال عینی، تهران: انتشارات بنیادفرهنگ.
کزازی، میر جلال‌الدین. (1381). زیباشناسی سخن پارسی(3)، تهران: نشر مرکز.
گرگانی، حاج محمدحسین. (1377). ابدع البدایع، به اهتمام حسین جعفری، تهران: نشر احرار.
گورین، ویلفرد.ال. ویلینگهام، جان.ار.لیبرارل جی، مورگان، لی. (1370). راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمه زهرا میهن‌دوست. تهران: انتشارات اطلاعات.
معین، محمد. (1371). فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
همایی، جلال‌الدین. (1380). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نشر هما.
همایی، جلال‌الدین. (1370). معانی و بیان، تهران: نشر هما.
واعظ کاشفی سبزواری، میرزاحسین. (1369). بدایع‌الافکار فی صنایع الاشعار. ویراسته میرجلال‌الدین کزازی، تهران: نشر مرکز.