صاحب منصبان شاخص دینی در نگارگری صفوی ( وظایف و عملکردها)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ تمدن اسلامی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی ،خمین، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار تاریخ و تمدن اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.

3 دکتری تخصصی، استادیار گروه معارف، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی ،خمین، ایران.

4 دکتری تخصصی، استادیار گروه معارف، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی ،اراک، ایران.

10.22034/ias.2021.303817.1715

چکیده

هنر نگارگری از بدو پیدایش آمیخته با روایتگری بود و همراه مضامینی مختلف علمی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را ترسیم کرده است. یکی از ادوار درخشان این هنر، دوره حکومت صفویه (907-1136ه.ق) بوده است. در این دوره با حمایت حکومت و دیگر بزرگان جامعه و ایجاد کارگاه ­های سلطنتی این هنر به اوج شکوفایی رسید. در این میان، با توجه به رویکرد مذهبی حکومت صفوی، مضامین مذهبی و سیاسی تبدیل موضوعات نگارگری گردید. مسئله ­ای که اینجا می توان مطرح کرد چگونگی انعکاس جایگاه و نقش صاحب منصبان شاخص دوره صفوی در هنر نگارگری این دوره است. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده ­های منابع کتابخانه ­ای انجام شده است. یافته ­های پژوهش حاکی از این است که در این دوره، مناصب دینی نقش مهمی در تحولات فرهنگی و سیاسی از خود به جای گذاشتند و به تبع آن، این امر بر توده ­های مردمی نیز تأثیر فرهنگی فوق ­العاده ­ای داشت. مناصب دینی نقش مهمی در بعد سیاسی و اجتماعی از خود نشان دادند. این تحول در آثار نگارگری برجای مانده از این دوره نیز قابل مشاهده است.

اهداف پژوهش:
1. تبیین ماهیت شغل صاحب­منصبان مذهبی در دوره صفوی و نقش آن­ها در استمرار این حکومت.
2. واکاوی چگونگی وظایف و عملکرد صاحب­منصبان دوره صفوی در نگارگری این دوره.

سؤالات پژوهش:
1. صاحب­ منصبان دوره صفوی چه وظایف و کارکردهایی را در این دوره داشتنند؟
2. جایگاه و نقش صاحب­ منصبان مذهبی دوره صفوی چه بازتابی در نگارگری این دوره داشته است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Holders of Religious Key Positions in Safavid Painting (Duties and Functions)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Bagher Zeinali 1
  • Ali Elhami 2
  • Hossein Khosravi 3
  • Sohrab Eslami 4
1 P. H. D., student in History of Islamic Civilization, Khomein Branch, Islamic Azad University, Khomein, Iran.
2 Ph.D., Assistant Professor of History and Islamic Civilization, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran.
3 P. H. D., Assistant Professor, Department of Education, Khomein Branch, Islamic Azad University, Khomein, Iran.
4 P. H. D., Assistant Professor, Department of Education, Arak Branch, Islamic Azad University, Arak, Iran.
چکیده [English]

The art of painting has been intertwined with narrative from the beginning and has drawn various scientific, social, political and economic themes. One of the brilliant periods of this art was the period of Safavid rule (907-1136 AH). During this period, with the support of the government and other elders of the society and the establishment of royal workshops, this art reached its ultimate stance. In the meantime, due to the religious approach of the Safavid government, religious and political themes became the subjects of painting. The issue that can be raised here is how to reflect the position and role of the leading officials of the Safavid period in the art of painting of this period. This research has been completed via descriptive and analytical methods and by relying on the data of library resources. The findings of the study indicate that in this period, religious positions played an important role in cultural and political developments and consequently, this had a tremendous cultural impact on commonalities as religious positions played an important role in the political and social dimension. This change can also be seen in the surviving paintings of this period.

Research aims:
1. To explain the nature of the occupation of religious officials in the Safavid period and their role in the continuation of this government.
2. To analyze the duties and performance of the officials of the Safavid period regarding the art of painting.

Research questions:
1. What were the duties and functions of the officials of the Safavid period?
2. What is the reflection of the position and role of religious officials in the Safavid period regarding the art of painting of this period?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Grand Master
  • Safavid Painting
  • Sadr
  • Malabashi
  • Lawyer of Conditions
آژند، یعقوب. (1384). نگارگری در ایران، تهران: انتشارات جامی.
آرام، محمدباقر. (1386). اندیشه تاریخنگاری عصر صفوی، تهران: امیرکبیر.
الئاریوس، ادام. (1363). سفرنامه، ترجمۀ احمد بهپور، تهران: انتشارات فرهنگی ابتکار.
پاکباز، رویین. (1379). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: نارستان.
پناهی سمنانی، محمد احمد. (بی­تا). علل زوال صفویه، تهران: انتشارات کتاب نمونه.
تاورونیه، ژان باتیست. (1369). سفرنامه تاورونیه، ترجمۀ ابوتراب نوری، تهران: انتشارات کتابخانه سنایی.
تاورونیه، ژان باتیست. (1382). سفرنامه تاوروینه، ترجمۀ حمید ارباب شیرازی، تهران: انتشارات نیلوفر.
ترکمان، اسکندربیگ. (1350). تاریخ عالم­آرای عباسی به کوشش ایرج افشار، 2جلد، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر با شرکت کتابفروشی تایید اصفهان.
تنکابنی، میرزا محمد. (1380). قصص العلماء، قم: موسسه فرهنگی انتشارانی حضور.
جعفریان، رسول. (1388). سیاست و فرهنگ روزگار صفوی، تهران: نشر علم.
حسینی جنابندی، میرزا بیگ حسن.  (1378). روضۀ­الصفویه، به کوشش غلامرضا مجد طباطبائی، تهران: علمی و فرهنگی.
خاتون­ آبادی، سید عبدالحسین. (1352). وقایع­السنین و الاعوام، تصحیح محمد باقر بهبودی، تهران: ناشر کتاب فروشی اسلامیه.
خوانساری اصفهانی، محمدباقر. (1360). روضات­الجنات فی احوال­العلماء و السادات، تهران: انتشارات اسماعیلیان.
دلاواله، پیتر. (1380). سفرنامه دلاواله، ج 2، ترجمۀ محمد بهفروزی، تهران: نشر قطر.
روملو، حسن بیگ. (1357). احسن­التواریخ، به تصحیح عبد الحسین نوایی، تهران: نشر بابک.
رویمر، ر. (1380). تاریخ ایران دورۀ صفویان، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: انتشارات جامی.
ساکت، محمدحسین. (1385). منصب ملاباشی در ایران روزگار صفوی، مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت اصفهان، به کوشش فضل ا...صلواتی، تهران: انتشارات اطلاعات.
سانسون. (1346). سفرنامه سانسون، به اهتمام نقی تفضلی، تهران: انتشارات ابن سینا.
سیوری، راجر. (1369). ایران عصر صفوی، ترجمۀ کامبیز عزیزی، چاپ دوم، تهران: سحر.
سیوری، راجر. (1372). ایران عصر صفوی، ترجمۀ کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
سیوری، راجر. (1369). در باب صفویان، ترجمۀ رمضان علی روح الهی، تهران: نشر مرکز.
شاردن، ژان. (1374). سفرنامه، ترجمۀ اقبال یغمایی، ج4، تهران: انتشارات توس.
طاهری، ابوالقاسم. (1349). تاریخ سیاسی و اجتماعی‌ ایران، تهران: سازمان کتاب­های جیبی.
کنبای، شیلا. (1381). نگارگری ایرانی، ترجمۀ دکتر مهناز شایسته‌فر، تهران: مؤسس مطالعات هنر اسلامی.
گودرزی، مرتضی. (1391). تاریخ نقاشی ایران، تهران: سمت.
طاووسی، ابوالفضل. (1395). کارگاه نگارگری، تهران: چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
فلسفی، نصرا.... (1375).  زندگانی شاه عباس اول، 4جلد، تهران: انتشارات علمی.
قزوینی، بوداق. (1999). جواهر الاخبار، تصحیح محمدرضا نصیری و کوئیجی، هانه­دا مؤسسه مطالعات فرهنگی در زبان­های آسیا و آفریقا، توکیو.
قمی، قاضی احمد. (1359). خلاصۀ التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران: دانشگاه تهران.
کارری، جملی. (1383). سفرنامه کاروی، عباس نخجوانی، عبدالعلی کارنگ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کاظمی موسوی، سید احمد. (1368). «حق اقتدار و فرهنگ سیاسی در تشیع»، ایران­نامه، شمارۀ 29.
کربلایی تبریزی، حافظ حسین. (1349). روضات­الجنان و جنات­الجنان، تصحیح جعفرسلطان قرائی، چاپ2، تهران: بنگاه ترجمۀ و نشر کتاب.
کرکی، علی بن حسین. (1409). رسائل الکرکی، به کوشش شیخ محمد الحسون، قم: بی­نا.
کمپفر، انگلبرت. (1360). سفرنامه کمپفر، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، چاپ دوم، تهران: انتشارات خوارزمی.
لمتون، ان.ک. اس. (1362). مالک و زارع در ایران، ترجمۀ منوچهر امیری، چاپ چهارم، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
میراحمدی، مریم. (1369). دین و مذهب در عصر صفوی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
میرزا رفیعا، محمدرفیع بن حسن. (1385). دستورالملوک میرزا رفیعا، ترجمۀ علی کردآبادی با کوشش و تصحیح محمد اسماعیل مارچینوفسکی، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، انتشارات وزارت امور خارجه.
محمدی، رامونا. (1389). تاریخ و سبک­شناسی نگارگری و نقاشی ایرانی، تهران: ناشر فارسیران.
میرزاسمیعا، محمداسماعیل بن حسن. (1368). تذکرۀ­الملوک، ترجمۀ مسعود رجب­نیا، به کوشش دکتر سید محمد دبیر سیاقی، تهران: چاپخانه سپهر.
ونیزیان در ایران. (1360). شش سفرنامه، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران: انتشارات خوارزمی.
واله اصفهانی، محمدیوسف. (1372). خلدبرین، میرهاشم محدث، تهران: مجموعه انتشارات ادبی و تاریخی موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
ورهرام، غلامرضا. (1368). نظم حکومت ایران در دورۀ اسلامی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
هدایت، رضا قلی­خان. (1380). روضۀ­الصفای ناصری، ج8، صفویان و افشاریان، تصحیح جمشید کیان­فر، تهران: نشر اساطیر.
Ali, M. (1926). Manghip-i Hunarvaran, Istanbul: Publ.
Qumi, Q. A. (1959). Calligraphers and painters, (V. Minorsky, Trans.). Washington, free gallery publication.