بازشناسی مؤلفه های شکل دهنده هویت ایرانی- اسلامی در خانه های تاریخی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22034/ias.2022.339682.1949

چکیده

شکل‌گیری خانه در ایران از دیرباز مبتنی بر معیارها و نمادهای خاص خود بوده است. خانه ایرانی، موجودیتی ارزشمند است؛ برآورده کنندۀ نیازهای ساکنانش و شکل گرفته بر پایۀ ارزش‌های کیهانی و جهات مقدس. با وقوع انقلاب صنعتی و شکل‌گیری ایدئولوژی مدرنیسم، ارزش‌هایی که شکل‌دهندۀ جهان آرمانی انسان سنتی بودند، به یکباره فرو ریختند و بازتاب آن در معماری به جدایی روح از ماده، باطن از ظاهر، کیفیت از کمیت و در نتیجه هویت از معماری انجامید. خانۀ ایرانی که زمانی نماد هویت ملت ایران بود به ساختمان‌های مکعب شکل یکنواختی تبدیل شد که بی‌توجه به فرهنگ، اقلیم، بینش شاعرانه-اساطیری و ارزش‌های دینی، در کنار یکدیگر قد برافراشتند و روزبه‌روز چهره شهر را آشفته‌تر کردند. هویت که یکی از پرتنش‌ترین و پیچیده‌ترین مقوله‌های عصر حاضر است، نیرو محرکه این پژوهش است. در این پژوهش به بررسی ریشه‌های شکل‌دهندۀ هویت خانۀ ایرانی در گذشته پرداخته می‌شود تا با بازشناسی آن‌ها بتوان هویت بیمار، مخدوش و زیرسؤال رفتۀ خانۀ معاصر ایرانی را اصلاح و درمان کرد. این پژوهش از نوع کاربردی-توسعه‌ای و روش انجام آن کیفی می‌باشد. چهارچوب نظری پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مرور اسناد مربوط به هویت و خانه ایرانی شکل گرفته است. نتایج بررسی به ارائه معیارهایی جهت باززنده‌سازی هویت ایرانی-اسلامی در خانه‌های معاصر می‌انجامد.
اهداف پژوهش:

شناخت شاخص‌های شکل‌دهندۀ هویت ایرانی- اسلامی در خانه‌های تاریخی ایران.
شکل‌گیری خانه‌های معاصر بر مبنای الگوهای ایرانی- اسلامی.

سؤالات پژوهش:

مؤلفه‌های شکل‌دهندۀ هویت در خانه‌های تاریخی ایران کدام‌اند؟
چگونه می‌توان هویت مخدوش‌شدۀ خانه‌های معاصر را باززنده‌سازی کرد؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recognizing the components of Iranian- Islamic identity in Iranian historical houses

نویسندگان [English]

  • Rasa Rabiee
  • Mohammad Mansour Falamaki
  • Darab Diba
Architecture Department, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • identity
  • identity crisis
  • modernism
  • Iranian house
  • housing
ابوالقاسمی، لطیف. (1385). هنجار شکل‌یابی معماری اسلامی ایران به کوشش محمد یوسف کیانی، تهران: انتشارات سمت.
ارژمند، محمود؛ خانی، سمیه. (1391). «نقش خلوت در معماری خانه ایرانی»، فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، دوره2، شماره7، 27-38.
بلخاری قهی، حسن. (1384). مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی، تهران: انتشارات سوره مهر.
بمانیان، محمدرضا. (1381). «مقدمه‌ای بر نقش و کاربرد پیمون در معماری ایرانی»، نشریه مدرس هنر، دوره1، شماره1، 1-10.
بودریار، ژان. (1374). مدرنیته، ترجمه ترانه یلدا، تهران: انتشارات مرکز.
بورکهارت، تیتوس. (1369). هنر مقدس: اصول و روش‌ها، ترجمه جلال ستاری، تهران: انتشارات سروش.
پاینده، ابوالقاسم. (1324). نهج‌الفصاحه، جلد1، تهران: انتشارات جاویدان.
پیرنیا، محمدکریم. (1378). تحقیق در گذشته معماری ایران، تهران: انتشارات سروش دانش.
جهانبگلو، رامین. (1384). بین گذشته و آینده، تهران: انتشارات نی.
حائری مازندرانی، محمدرضا. (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت، تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
حجازی، مهرداد. (۱۳۸۷). «هندسه مقدس در طبیعت و معماری ایرانی»، نشریه تاریخ علم، دوره6، شماره7، 44-17.
طاهباز، منصوره و دیگران. (1394). «تأثیر طراحی معماری در بازی نور طبیعی در خانه‌های سنتی ایران»، نشریه معماری و شهرسازی آرمانشهر، شماره 15، 81-71.
علی‌آبادی، محمد. (۱۳۸6). «هندسه جاویدان در معماری اسلامی»، نشریه بین‌المللی علوم مهندسی، شماره 5، 1.
فلامکی، محمدمنصور. (1385). شکل‌گیری معماری در تجارب ایران و غرب، تهران: انتشارات فضا.
فلامکی، محمدمنصور. (1389). گستره‌های معماری، تهران: انتشارات فضا.
فلامکی، محمدمنصور. (1386). مجموعه مقالات اولین سمینار وجود و آینده مراکز مسکونی تاریخی، چاپ دوم، تهران: انتشارات فضا.
قرآن کریم. (1389). ترجمه حسین انصاریان، قم: انتشارات آیین دانش.
نایبی، فرشته. (1381). حیات در حیاط، تهران: انتشارات نزهت.
نقی‌زاده، محمد. (1384). جایگاه طبیعت و محیط زیست در فرهنگ شهرهای ایرانی، تهران: دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.
رازی، نجم‌الدین. (1366). برگزیده مرصادالعباد. جلد دوم، مشهد: انتشارات توس.
شایگان، داریوش. (1380). افسون‌زدگی جدید، هویت چهل تکه و تفکر سیار، ترجمه فاطمه ولیانی، تهران: انتشارات فرزان روز.
شایگان، داریوش. (1388). بت‌های ذهنی و خاطره ازلی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
Alexander. C , (1977). A Pattern Language, Oxford University Press, NewYork
Barton, H. (2003). Shaping Neighborhoods: A Guide for Health, Sustainability and Vitality, London: Spon Press Buchanan, Peter, Regional Identity, Only Connect, The Archi.
Corbin, H. (1983). Cyclical Time and Smaili Gnosis , London.
Cown, (2005). The Dictionary of Urbanism, London. Street Wise Press
Domer, D. (1989). The Old and New of Vernacular Architecture: A Review Essay, JAE,Vol.42, No 4
Le Corbusier. (1986). Towards a New Architecture, Mineola, NY: Dover Publications, Inc.
Louis , Saver& Arbour, Daneiel & Associates. (1989). Joining old & new: Neighbourhood Planing and Architecture for city Revitalizatio,(online)http:// Lasur.epfl.ch,revue,S aver. Pdf.
Martin H. (1962). Being and Time, transl.John Macquaric & Edward Robinson, New York, Harper & Row
Miller, W. (1986). Vernacular Influences in  Modern Finish Architecture, in Saile, David G, Architecture in cultural change: Eassays in Built Form & Cuiture Research, The University of Kansas, Lawrence.
Moore, Ch. (1974). The Place of House, USA, California, Uni- versity of California Press
Newman,O. (1972). Defensible Space: People and design in the violent city, New York: Macmillan
Rapoport, A. (1975). Toward a redefinition of density, Environment and Behavior
Rapoport, A. (1969). House Form and Culture, USA, Prentice Hall publications
Schoenberg, S. (1979). Criteria for the evaluation of neighborhood viability in working classand low income areas in core cities, Social Problems,No 27.