ظرفیت فضاهای معماری برگرفته از نقوش هویت ساز با هدف ارتقای حس مکان محیط های دانشگاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی ، همدان ، ایران

2 استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

3 دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

4 استادیار گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

10.22034/ias.2022.342167.1958

چکیده

فضاهای آموزشی نقش مهمی در فرهنگ‌سازی و ارتقای سطح توسعۀ جوامع دارند. در این میان، یکی از عوامل مهم در بهبود عملکرد آن‌ها، تلاش برای ارتقای حس مکان، به‌عنوان یک عامل تسهیل‌گر در فرایند آموزشی و تربیتی است. مسئله‌ای که اینجا مطرح می‌گردد این است که عامل ِطراحی، با تکیه بر مؤلفه‌های فرهنگی و هنری تا چه میزان قادر به ارتقای حس مکان در فضاهای آموزشی است. با توجه به نهادینه‌شدن بسیاری از ارزش‌های ملی و فرهنگی در نقوش هویت‌ساز، استفاده از این رویکرد چگونه بر ارتقای حس مکان در فضاهای آموزشی مؤثر است؟ پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌‌های منابع کتابخانه‌ای به‌رشتۀ تحریر درآمده است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که نقوش هویت‌سازی چون نقوش گیاهی، هندسی و کتببه‌ای ارتباط عمیقی که با معماری در ادوار مختلف تاریخی دارند و هر یک حامل نوعی پیام فرهنگی و اخلاقی هستند که برای اکثریت افراد جامعه یادآور مفاهیم آشنایی دربارۀ اهمیت زندگی، تلاش و فرهنگ است لذا کاربست آن‌ها نقش مهمی در ارتقای حس مکان در فضاهای آموزشی دارد.
اهداف پژوهش:

تبیین ارتقای حس مکان، به‌عنوان یک عامل تسهیل‌گر در فرایند آموزشی و تربیتی.
تحلیل نهادینه‌شدن ارزش‌های ملی و فرهنگی در نقوش هویت‌ساز بر ارتقای حس مکان در فضاهای آموزشی.

سؤالات پژوهش:

عامل ِطراحی، با تکیه بر مؤلفه‌های فرهنگی و هنری تا چه میزان قادر به ارتقای حس مکان در فضاهای آموزشی است؟
با توجه به نهادینه‌شدن بسیاری از ارزش‌های ملی و فرهنگی در نقوش هویت‌ساز، استفاده از این رویکرد چگونه بر ارتقای حس مکان در فضاهای آموزشی مؤثر است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Architectural capacity of environments based on identity-making motifs with the aim of enhancing the sense of place of educational spaces

نویسندگان [English]

  • Maryam Ghanbarpour 1
  • Mohammad mehdi Soroush 2
  • Heidar Jahanbakhsh 3
  • Manouchehr Foroutan 4
1 PhD Student in Architecture, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran
3 Associate Professor, Department of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Tehran Branch, Payame Noor University, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Department of Architecture, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architectural
  • architectural spaces
  • identity designs
آزادداور، شیما؛ رنجبر، هاجر. (1395). «نقش فرهنگ و هنر در هویت دادن به فضاهای شهری». همایش ملی فرهنگ گردشگری و هویت شهری.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1379). ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام. تهران: نشر نو.
احمدی­پور، زهرا؛ میثم میرزایی‌تبار، (1390). «نقش احساس مکانی در سازماندهی سیاسی فضا». فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره12، صص62-47.
بهزادفر، مصطفی. (1390). هویت شهر. تهران: نشر شهر.
توحیدی، محبوبه؛ کوچک خوشنویس، احمدمیرزا. (1397). «چگونگی طراحی فضاهای آموزشی از دیدگاه روانشناختی با هدف دستیابی به کلاس درس استاندارد». اولین کنفرانس ملی توسعۀ پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
تقوای، حسین. (1391). «از سبک تا هویت در معماری». نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دوره17، شماره2، ص65.
حیاتی، حامد، مرتضوی‌کیا، بتول. (1400). «تبیین مؤلفه‌های حس مکان در مساجد تاریخی دزفول». فصلنامه علمی مرمت و معماری ایران، شماره26، صص94-79.
دبستانی رفسنجانی، اکبر. (1400). «مؤلفه­های ارتقاء حس مکان در فضاهای جمعی محیط­های داخلی دانشکده معماری و شهرسازی»، نشریه مدیریت سبز، شماره2، صص58-43.
ذوالفقاری، حسن. (1386). «هویت ایرانی و دینی ضرب المثل­های فارسی»، مطالعات ملی،30، سال 8، شماره2، صص52-27.
شکوئی، حسین. (1387). اندیشه­های نو در فلسفه جغرافی. تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
سیرجان، عباس؛ عامر شاکر، سلمان. (1383). هم‌آراستگی در نگاره های اسلامی، ترجمه آمنه آقا ربیع، مشهد: به نشر.
صدقیان حکاک، فیاض‌آزاد، کاربرد نقوش تزئینی دوره اسلامی در هویت­سازی فضاهای شهرهای یزد و اصفهان». فصلنامه اورمزد، شماره48، 1398، 53.
صادقی قاسم­آباد، سپهر؛ مهرنوش قدسی. (1398). «نقش هویت­ساز هنر در سیما و منظر فرهنگی شهری». اولین کنفرانس بین­المللی عمران، معماری و شهرسازی ایران، 1398، 1.
صداقت، معصومه. (1384). «مضامین مذهبی در خط‌نگاره­های سنگ قبرها و محراب­های موزه ملی». هنر اسلامی، شماره3.
طبائیان، س.م. (1393). انسان و محیط، رویکرد روانشناسی به معماری و شهرسازی. اصفهان: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
عناصری، جابر. (1366). درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران. تهران: سروش.
کاظمی اسفه، نگار. (1395). «طرای لباس ایرانی با بهره­گیری از نقوش اسلامی در جهت هویت‌بخشیدن به فرهنگ و هنر ایران». کنگره پیشگامان پیشرفت، دوره دهم.
گزمه، یونس؛ شهرکی، نسیم. (1392). «هویت در معماری(بررسی عوامل هویت­ساز در خانه باقری­ها)». اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعۀ پایدار.
فلاحت، محمدصادق. (1385). «مفهوم حس مکان و عوامل شکل‌دهندۀ آن»، نشریه هنرهای زیبا، شماره26، صص68-56.
قانعی شیخکلایی، فتانه؛ بابازاد اسکویی، سولماز. (1396). «ارتقای حس مکان در طراحی دانشکده معماری». اولین همایش ملی پژوهش­های نظری و عملی در معماری و شهرسازی.
لک، آزاده و غلامپور، اشکان. (1394). «درک معنای حس مکان در بازسازی مسکونی بم». مسکن و محیط روستا، 94(149)، صص50-37.
محمودی، فتانه؛ طاووسی، محمود و فرهنگی، علی اکبر. (1388). «تجلی هویت ملی در هنر ایران با رویکرد به مضامین نقش­مایه­های تزیینی سقانفارها در مازندران»، فصلنامه مطالعات ملی، 37، سال دهم، شماره1، صص98-75.
میرغلامی، مرتضی. (1395). «مدل مفهومی ارزیابی حس مکان براساس مؤلفه‌های کالبدی، ادراکی، عملکردی و اجتماعی: مطالعه موردی خیابان امام ارومیه». فصلنامه مطالعات شهری، شماره19، صص79-69.
نصر، طاهره، ماجدی، حمید. (1392). «نگاهی به مقوله هویت در شهرسازی». معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، دوره5، شماره11، صص277-269.
نوربرگ شولتز، کریستیان. (1389). روح مکان: بررسی پدیدارشناختی معماری. ترجمه: محمدرضا شیرازی، چاپ دوم، تهران: رخداد نو.
نگین تاجی، صمد. (1390). «مکان و حس مکان». منظر، دوره3، شماره23، صص529-524.
نژادمحمد، وحید. (1397). «تأملی بر سوژه ژاک لکان در بستر زبان دگردیسی و یا تکامل زبان؟» پژوهش­های زبان و ترجمه فرانسه، سال یکم، شماره1، صص131-105.
هنرور، جمال­الدین. (1400). «شناسایی مؤلفه­های معنایی مؤثر بر ایجاد و ارتقای حس تعلق به مکان در دبیرستان­ها (نمونه موردی: دبیرستان­های پسرانه منطقه یک تهران)»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال23، شماره61، صص335-315.