واکاوی مؤلّفه‌های تصویر و نقش آنها در زیباسازی تصویرپردازی‌ سوره های قرآن (با تاکید برآثار خوشنویسی معاصر سوره‌ قلم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی ، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی ، آبادان ، ایران

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران

10.22034/ias.2022.356550.2038

چکیده

قرآن کریم دارای ساختارهایی زیبا و باشکوه می‌باشدکه اعجاب همگان را برانگیخته است و یکی از این ساختارها، تصویرپردازی‌های بی بدیل است که در سرتاسر قرآن جلوه‌گری می‌کند. این تصاویر دیدنی در قرآن به مدد مؤلّفه‌های مختلفی ظاهر گشته‌اند که می‌توان در میان آنها به مؤلّفه‌هایی چون تشخیص، تجسیم، تخییل، تشبیه و.. اشاره کرد. در حقیقت قرآن به مدد این مؤلّفه‌ها، صحنه‌هایی باشکوه آفریده و در آنها اعجاز و عظمت کلام وحی را به تصویر کشیده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای انجام شده است.  در این اثر به بررسی این مؤلّفه‌ها و نقش آنها در القای مفاهیم قرآنی پرداخته شده و سوره قلم به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفته است. هدف از این پژوهش این است که با بررسی مؤلّفه‌های تصویری دریابیم که این عناصر چه نقشی در خلق صحنه‌های زیبای قرآنی و القای مضامین آن دارا می‌باشند. با توجه به نتایج بدست آمده، این مؤلّفه‌ها هر یک به نوبۀ خود توانسته است با خلق تصاویر زیبا در بیان و القای مفاهیم تاثیر بسزایی داشته باشد، در این میان عنصر تشبیه به دلیل وسعت این آرایه ادبی نقش  برجسته‌تر را دارا بوده است. بررسی خوشنویسی دوره معاصر نیز بیانگر این است که ساختارهای زیبایی قرآنی یکی از محوری‌ترین مضامینی است که در خوشنویسی معاصر مورد توجه بوده است.
اهداف پژوهش:

بررسی مؤلّفه‌ها و عناصر تصویری قرآن و نقش آن‌ها در القای مفاهیم و مضامین قرآنی در سورۀ قلم.
بررسی مؤلّفه‌های تصویری در خلق صحنه‌های زیبای قرآنی و خوشنویسی معاصر.

سؤالات پژوهش:

مؤلّفه‌ها و عناصر تصویری همچون تشبیه، تشخیص و.... چه نقشی در القای مفاهیم و مضامین قرآنی در سورۀ قلم دارند؟
کدام مؤلفه‌های تصویری موجود در قرآن در ایجاد زیبایی‌ تصویری قرآن نقش دارند؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the components of the image and their role in beautifying the illustrations of the Qur'anic surahs (with an emphasis on the contemporary calligraphy of Surah Qalam)

نویسندگان [English]

  • Raziyeh Alboghbish 1
  • Rahimeh Choulanian 2
  • Sadegh Ebrahimi kavari 3
1 PhD student, Department of Arabic Language and Literature, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran
چکیده [English]

The Holy Quran has beautiful and magnificent structures that have aroused everyone's admiration, and one of these structures is the unique imagery that appears throughout the Quran. These spectacular images have appeared in the Qur'an with the help of various elements, among which we can mention elements such as recognition, visualization, imagination, simile, etc. In fact, with the help of these elements, the Qur'an has created quite magnificent scenes and depicted the miracles and greatness of the words of revelation in them. In this descriptive-analytical research, Baroosh has investigated these elements and their role in inducing Quranic concepts, and Surah Qalam has been examined as an example. The purpose of this research is to find out elements have in creating beautiful Quranic scenes and inducing its themes by examining visual elements. According to the obtained results, each of these elements has been able to have a significant impact in expressing and inducing concepts by creating beautiful images.
aims of research :
1. Examining the components and image elements such as simile, recognition, etc., what role do they play in inducing Quranic concepts and themes in Surah Qalam.
2. Examining the elements of the image in the creation of beautiful Quranic scenes, a more prominent role.
research questions :
1- What role do visual components and elements such as simile, recognition, etc. have in inducing Quranic concepts and themes in Surah Qalam?
2. Which of the components of the image played a more effective role in creating beautiful Quranic scenes?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Component
  • Illustration
  • Surah Qalam
  • Holy Quran
قرآن کریم
اسحاق‌زاده، روح‌الله؛ صادقیان، حمید و روحانی اصفهانی، الهام. (1397). «مقایسه ارتباطات بصری در خط نستعلیق بین دو شیوه صفوی و معاصر(میرعماد و امیرخانی)»، نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، ش2، صص46-35.
السلمی، عبدالرحمن بن رجاءالله. (1435ق). «التناسق الصوتی فی القرآن الکریم سوره مریم انموذجا»، مجله معهد الامام الشاطبی، شماره 17.
الهی قمشه­ای، مهدی. (1349). ترجمه فارسی قرآن کریم. تهران: نشر جمهوری.
امامی خلیل‌آبادی، مرتضی. (1388). معجزه‌ی بیان. چ1، شهرکرد: انتشارات دانشگاه شهرکرد.
جاحظ، محمود بن بحر. (1938م). الحیوان. تحقیق: عبدالسلام هارون، بیروت: داراحیا، التراث العربی.
جرجانی، عبدالقاهر. (1998م). دلائل الأعجاز فی علم المعانی. تحقیق: محمدعبده و دیگران، بیروت: دارالمعرفة.
خامه‌گر، محمد. (1382). «ساختار تفسیر ساختاری سوره القلم»، مجله رشد آموزش قرآن، شماره 3.
خزعلی، انسیه؛ بهبهانی‌زاده، کوثر. (1397). «حرکت در تصویرپردازی داستان‌های پیامبران (مطالعه موردی سوره هود)»، فصلنامۀ تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، شماره4، صص 130-103.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1382). دانشنامه قرآن. تهران: نشر دوستان.
خفاجی، محمدبن عبدالنعم. (بی­تا). دراسات فی النقدالعربی الحدیث و مذاهبه، مصر، قاهره: دارالطباعة المحمدیه.
دهخدا، علی‌اکبر. (1373). فرهنگ لغت دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راغب، عبدالسلام احمد. ­(1387). کارکرد تصویر هنری در قرآن کریم. ترجمه: سید حسین سیدی، تهران: انتشارات سخن.
راغب، عبدالسلام احمد. (2003م). وظیفة الصورة الفنتة فی القرآن الکریم، حلب : فصل للدراسات و الترجمة و النشر.
رضایی، عربعلی. (1382). واژگان توصیفی ادبیات، تهران: نشر فر هنگ معاصر.
سیدی، حسن. (1387). «مؤلفه­های تصویر هنری در قرآن». مجله اندیشه­های دینی، شماره 27.
سید قطب. (1415ق). فی ظلال القرآن، مصر، قاهره، چاپ دهم : دارالشروق.
سید قطب. (1939م). التصویر الفنی، نمایش هنری در قرآن. ترجمه: محمد علی عابدی، تهران: مرکز نشر انقلاب.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1372). صورخیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
الصباغ، محمد. (1983). التصویر الفنی فی الحدیث النبوی، بیروت: المکتب الاسلامی.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1366). تفسیر المیزان، چ سوم، قم: مؤسسه انتشاراتی امیر کبیر.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی. 
عمید، حسن. (1379). فرهنگ فارسی عمید، تهران: نشر امیرکبیر.
عوض‌پور، بهروز. (1392). درآمدی بر نظریه‌های هنر .تبریز: نشر موغام.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1982م). العین، تحقیق محمد مخزومی، بیروت: دارالرشید للنشر.
فولادوند، محمد مهدی. (1388). ترجمه قرآن. تهران: ناشر جمهوری اسلامی.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1872م). القاموس المحیط، قاهره: مطبعه بولاق.
قاسمی، حمید محمد. (1386). «جلوه­هایی از هنر تصویرآفرینی در قرآن». مجله صحیفه­ مبین، شماره40.
قرائتی، محسن. (1382). تفسیر نور. چ یازدهم، تهران: مرکز هنری درس­هایی از قرآن.
قرشی، علی‌اکبر. (1367). قاموس قرآن. چ پنجم، تهران: دارالکتب الاسلامی.
قونوی، اسماعیل بن محمد. (1422ق). حاشیه القونوی علی تفسیر البیضاوی. چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
محمدی، حمید. (1384). زبان قرآن، آشنایی با علوم بلاغی معانی، بیان، بدیع. چ پنجم، قم: مؤسسه فرهنگی دارالذکر.
مردوخی، معد. (1387). علوم بلاغی، بیان و معانی و بدیع، سنندج: نشر ژیار.
مکارم شیرازی، ناصر. (1386). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.