تبیین مدل مفهومی براساس روش گراندد تئوری متأثر از زیبایی شناسی محیطی در روح مکان، و اولویت بندی و وزن دهی زیرشاخص های آن در آثار فرهنگی معماری معاصر ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/ias.2022.357414.2042

چکیده

امروزه در معماری معاصر ایران، مؤلفه‌های بی‌شماری در راستای زیبایی‌سازی مطرح است. با این حال، بررسی دقیق و مستند این مؤلفه‌ها می‌تواند زمینه را برای بررسی و ارائه دقیق یک الگوی کارآمد فراهم سازد. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، کاربردی و ازلحاظ ماهیت، کمی-کیفی و در بخش کیفی از نوع نظریه‌پردازی داده‌بنیاد است که در ارتباط با کدگذاری محوری از روش استراوس و کوربین استفاده کرده است. جامعۀ در بخش کیفی شامل معماران مطرح معاصر ایران است که از میان آن‌ها تعدادی به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. در بخش کیفی از نظرات و بیانات 11 نفر از معماران معاصر استفاده شد. همچنین جهت بررسی پایایی در بخش گراندد تئوری و کدگذاری، از یادداشت‌های دامنه، نکته‌های تئوری و استفاده از رویه‌های ویژۀ کدگذاری استفاده شد. جامعۀ آماری در بخش کمی، شامل معماران و نیز اساتید دانشگاهی است که به موضوع تحقیق آگاهی دارند و تعداد آن‌ها با توجه به گستردگی در سطح کشور نامشخص است. با استفاده از فرمول کوکران و حجم جامعۀ نامشخص، تعداد 384 نفر به‌عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شدند. روش نمونه‌گیری نیز در دسترس است. جهت بررسی پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد که میزان آن 785/. به‌دست آمد و جهت بررسی روایی از روایی صوری استفاده شد و تأیید شد. جهت تحلیل داده‌های کیفی نیز در این پژوهش از گرانددتئوری استفاده شد. در نهایت مدل مفهومی با شش بُعد شرایط علی، پدیدۀ محوری، عوامل زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، راهبردها و استراتژی‌ها و پیامدها تدوین شد. همچنین از خروجی حاصل از مرحله کدگذاری انتخابی یک پرسشنامه 85 سؤالی تشکیل شد که در اختیار 384 نفر از نمونۀ آماری جامعه دانشگاهی و معماران قرار گرفت. نظرات آنان از طریق آزمون فریدمن و نرم‌افزار SPSS رتبه‌بندی شد. اولویت‌بندی نهایی از زیرشاخص‌ها ارائه شد تا در کنار مدلی مفهومی پژوهش جهت پاسخگویی به نیازها راهگشا واقع گردد.
اهداف پژوهش:

آشنایی با نظرات معماران معاصر در باره زیبایی شناسی محیطی و روح مکان در معماری معاصر ایران.
تبیین مدل مفهومی متأثر از زیبایی‌شناسی محیطی در روح مکان آثار فرهنگی معماری معاصر ایران.

سؤالات پژوهش:

از دیدگاه معماران معاصر ایران زیبایی‌شناسی محیطی و روح مکان چه تأثیری در معماری معاصر ایران دارد؟
مدل مفهومی متأثر از زیبایی شناسی محیطی در روح مکان آثار فرهنگی معماری معاصر ایران چیست؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Conceptual Model based on the Grounded Theory Method Influenced by Environmental Aesthetics in the Genius Loci, and Prioritizing and Weighting its Sub-Indices in the Cultural Works of Contemporary Iranian Architecture

نویسندگان [English]

  • Rezvaneh Mansouri 1
  • Farah Habib 2
  • Azadeh Shahcheraghi 3
1 PhD candidate in Architecture, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conceptual Model
  • Grounded Theory
  • Environmental Aesthetics
  • Genios Loci
  • Cultural Works of Contemporary lranian Architecture
احمدی ترشیزی، میترا. (۱۳۸۲). «جهانی‌شدن فرهنگ یا فرهنگ جهانی، گزارش گفتگو»، شماره ۸، مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها.
اخوان، پیمان و جعفری، مصطفی. (۱۳۸۵). «نظریه‌پردازی و آزمایش نظریه‌ها در حوزۀ مدیریت دانش». فصلنامه مدیریت فردا، شماره ۱۵ و 16.
اعتصام، ایرج. (۱۳۸۸). «نقدی بر معماری معاصر ایران، سخنرانی برگزار شده به مناسبت روز بزرگداشت مقام معمار»، پنجم اردیبهشت‌ماه هشتاد و هشت، خانة هنرمندان ایران، تهران.
اعتصام، ایرج؛ فرمهینی فراهانی، رضا و اقبالی، سید رحمان. (۱۳۹۲). «سیر تحولات فرمی در طراحی معماری بناهای فرهنگی در معماری معاصر ایران». هویت شهر، شماره14.
اعتصام، ایرج؛ میرمیران، هادی؛ میرمیران، حمید و صائبی، فریده. (۱۳۸۹). معماری معاصر ایران ۷۵ سال تجربه بناهای عمومی، تهران: انتشارات شرکت طرح و نشر پیام سیما.
بل، سایمون. (۱۹۹۹). منظر: الگو، ادراک و فرآیند، ترجمه: دکتر بهناز امین‌زاده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
برلینت، آرنولد. (۱۹۹۸). «زیبایی‌شناسی محیطی». ترجمه: جواد علافچی، مجلۀ زیباشناخت، شماره 16.
حبیب، فرح؛ نادری، سید مجید و فروزان گهر، حمید. (۱۳۸۷). «پرسمان تبعی در گفتمان کالبد شهر و هویت (کالبد شهر تابع هویت یا هویت تابع کالبد شهر)»، هویت شهر، شماره ۳.
سلیمانی، محمدرضا؛ اعتصام، ایرج و حبیب، فرح. (۱۳۹۵). «بازشناسی مفهوم و اصول هویت در اثر معماری». هویت شهر، شماره ۲۵.
شاهرودی کلور، مرضیه؛ ملیحه، تقی‌پور و فائزه، گریست. (۱۳۹۹). «سنجش تطبیقی مؤلفه‌های حس مکان در عناصر کالبدی مساجد سنتی و معاصر شیراز موردپژوهی (مسجد حاجعلی، مسجد مشیرالملک، مسجدالرجا و مسجد دانشگاه)». دوفصلنامۀ اندیشۀ معماری، شمارة8، صص ۵۴-۴۰.  
شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. (۱۳۹۶). محاط در محیط (کاربرد روان‌شناسی محیطی در معماری و شهرسازی)، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
فلاحت، م. (۱۳۸۵). «مفهوم حس مکان و عوامل شکل‌دهنده آن». هنرهای زیبا، (۲۶)، ۵۷-66.
لفافچی، مینو؛ دهباشی شریف، مزین و اعتصام، ایرج. (۱۳۹۹). «شناسایی و اولویت‌بندی شاخصه‌های معماری و فرهنگ باتکیه‌بر کاربرد تکنولوژی در عصر جهانی‌شدن (موردمطالعه: شهر تهران)». نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره ۵۹.
مهرابی، امیرحمزه و همکاران. (۱۳۹۰). «معرفی روش‌شناسی نظریه داده‌بنیاد برای تحقیقات اسلامی (ارائه یک نمونه)». نشریه مدیریت فرهنگ سازمانی، سال نهم، شماره بیست و سوم، بهار و تابستان، ص۷ - ۱۱.
Berleant, A. (1997). Living in the landscape: Toward an aesthetics of environment, Kansas: University Press of Kansas.
Berleant, A. (2000). The aesthetic field, phenomenology of aesthetic experience, cyberreditions. New Zealand: Christenson Publishing.
Bruner, J. S., & Postman, L. (1949). “Perception, cognition and behavior”. Journal of personality, ۱۸(۱), 14-31.
Castells, M. (2001). The rise of Network Society in the information Age: Economy, Society, and Culture. (M. Chavoshian Trans). Tehran: Tarhe-e-No.
Creswell, J.W. (2005). Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research. Upper Saddle River: Merrill.
Hazreena, H. (2010). “Using the sensory garden as a tool to enhance the educational development and social interaction of children with special needs”, Support for learning, volume 25, number ۱. Pp 25-41.
Hershberger R, G. (1988). A Study of Meaning and Architecture in Environmental Aesthetics: Theory, Research and Application, Nasar, (Ed).Cambridge University Press.pp.175-193.
Koh, J. (1988). An Ecological Aesthetic. Landscape Journal, ۷(۲): 177-۱۹۱.
Mount, H., & Cavet, J. (1995). “Multi- sensory enviroments: an exploration of their potential for young people with profound and multiple learning difficulties”, British Journal of Special Education, Volume 22, No ۲.pp 52-55.
Neisser, U. (1977). Cognition and Reality. San Francisco: Freeman.
Relph, E., (1976). Place and Placelessness, London: pion.
Saoji, G., Bahadure, S. (2012). “Expreincing architecture through senses”, International Conference on Advances in architecture and Civil Engineering (AARCV 2012)21st- 23 rd. paper ID AR75AD, Vol ۲.
Shayegan, D. (2005). New Enchantment, Forty-part identity and Mobile Thought. (F.Veliani, Trans). Tehran: Farzan Rooz.