بررسی عنصر شخصیت در داستانهای براهنی با نگارگری دوره صفوی براساس دیدگاه رواشناختی کارل گوستاو یونگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

10.22034/ias.2022.360956.2050

چکیده

یکی از پرکاربردترین تحلیل‌هایی که بین محققین ادبی رواج یافته و بسیار کاربردی هست، تحلیل براساس نقد روان‌شناختی است. در نقد روان‌شناختی برای رسیدن به روان حاکم بر اثر ادبی از روانشناسان صاحب نظریه استفاده می‌شود. در پژوهش حاضر به نقد و بررسی روانشناسی برخی از آثار داستانی رضا براهنی ازجمله: «بعد از عروسی چه گذشت»، «آواز کشتگان» براساس نظریات روان‌پزشک سوئیسی، کارل گوستاو یونگ پرداخته‌ایم. از سوی دیگر، نگاره‌های دورۀ صفوی نیز از این نظر قابل نقد و بررسی است. روش گردآوری داده‏های این پژوهش به‌صورت تحلیلی و به روش کتابخانه‌ای انجام‌گرفته و در اجرای آن از کتاب، مقاله، مجله، سایت‌های اینترنتی معتبر و فیش‌برداری استفاده‌شده است. به‌وضوح می‌توان کهن‌الگوهای آنیما و آنیموس، سایه، پرسونا (نقاب) و خود و همچنین مفاهیم خواب و رؤیا، ناخودآگاه و اضطراب را در آثار براهنی مشاهده کرد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، مهم‌ترین و بیشترین کاربرد براهنی از نظریه‌های یونگ «پرسونا» یا همان «نقاب» است که حضور آن را می‌توان در تمامی رمان‌های موردتحقیق یافت. از دیگر کهن‌الگوهایی که بسامد زیادی در آثار براهنی دارد، کهن‌الگوی «سایه» است. تقریباً در اکثر رمان‌ها، رضا براهنی ناخودآگاه سایه را به یاری طلبیده است و به این روش توانسته شخصیت‌های رمانش را به‌خوبی جلوه دهد.
اهداف پژوهش:

واکاوی عنصر شخصیت در داستان‌های رضا براهنی با تکیه بر دیدگاه روانشناختی کارل گوستاو یونگ.
بررسی و مطالعۀ دیدگاه‌های رواشناختی یونگ در نگاره‌های دورۀ صفوی.

سؤالات پژوهش:

رضا براهنی در داستان‌های خود از کدام دیدگاه روشناختی یونگ استفاده کرده است؟
کهن‌الگوها چه بازتابی در نگاره‌های دورۀ صفوی دارند؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the character element in Brahni stories with Safavid era painting based on the psychological perspective of Carl Gustav Jung.

نویسندگان [English]

  • Reyhaneh Khanzadeh 1
  • Maryam Shad Mohammadi 2
  • Naeme Kialashaki 2
1 PhD student, Department of Persian Language and Literature, Chalous branch, Islamic Azad University, Chalous, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • story
  • critical psychology
  • Reza Brahni
  • Carl Gustav Jung
  • archetype
آذربایجانی، مسعود؛ موسوی اصل، سید مهدی. (1387). درآمدی بر روان‌شناسی دین، قم و تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
بالایی، کریستف. (1377). پیدایش رمان فارسی، ترجمه: مهوش قدیمی و نسرین دخت خطاط، تهران: نشر معین.
براونی، رضا. (1384). تاریخ مذکر (رساله‌ای پیرامون علل تشتت فرهنگی در ایران)، تهران: چاپخانه محمدعلی علمی.
براهنی، رضا. (1380)، طلا در مس، تهران: انتشارات نگاه.
براهنی، رضا. (1388). خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟ تهران: نشر مرکز.
براهنی، رضا . (1364). کیمیا و خاک (مؤخره‌ای بر فلسفه‌ی ادبیات)، تهران: مرغ آمین.
براهنی، رضا. (1373). رؤیای بیدار. تهران: قطره.
براهنی، رضا. (1362). قصه‌نویسی، تهران: نشر نو.
براهنی، رضا. (1372). جنون نوشتن، تهران: شرکت انتشارات رسام.
براهنی، رضا. (1374). گزارش به نسل بی سن فردا. تهران: نشر مرکز.
براهنی، رضا. (1375). بحران رهبری نقد ادبی و رساله‌ای حافظ، تهران: ویستار.
براهنی، رضا. (1385). ظل الله. چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
براهنی، رضا. (بی‌تا). روزگار دوزخی آقای ایاز، بیجا: بینام.
دادخواه، بهاره. (1396). «بررسی شمایل­شناسی نگاره گلنار و اردشیر از شاهنامه بایسنقری و تطبیق آن با نگاره­ها مشابه در مکتب هرات و تبریز دوم»، پایان­نامه ارشد، رشته هنرهای تصویری، دانشگاه سپهر.
دستغیب، عبدالعلی. (1386‌). پیدایش‌ رمان‌ فـارسی، شـیراز: انـتشارات نوید.
سرشار، محمدرضا. (1389). پیش از آنکه سرها بیفتد، تهران: انتشارات سورۀ مهر.
سلاجقه تذرجی، پروین. (1390). «نقد فمینیستی رمان رازهای سرزمین من اثر رضا براهنی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده ادبیات، زبانه‌ای خارجی و تاریخی.
شاملو، سعید. (1382). روان‌شناسی شخصیت، تهران: رشد.
شمیسا، سیروس. (1381). انواع ادبی، تهران: فردوس.
شعاری نژاد، علی‌اکبر (1352). روان‌شناسی عمومی، تهران: نگاه.
شولتز، دوان پی و شولتز، سیدنی آلن. (1388). تاریخ روان‌شناسی نوین، علی‌‌اکبر سیف و دیگران، تهران: دوران.
شولتز، دوان (1378). نظریه شخصیت، یوسف کریمی، تهران: ارسباران.
طاووسی، محمود؛ بهرامی رهنما، خدیجه. (۱۳۹۴). «نقد کهن‌الگویی منظومه بانوگشسب‌نامه»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، شماره ۴۰.
فدایی، فربد. (1381). کارل گوستاو یونگ و روانشناسی تحلیلی او، تهران: دانژه.
قمی، قاضی احمد. (1359). خلاصۀ التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران: دانشگاه تهران.
کنبای، شیلا. (1391). نقاشی ایرانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
موسوی کاشانی زواره، زهرا. (1396). «نماد و نمادپردازی در اشعار رضا براهنی»، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
میر صادقی، جمال. (۱۳۸۱). جهان داستان ایران، تهران: اشاره.
میر صادقی، جمال و میمنت. (1377). واژه‌نامۀ هنر داستان‌نویسی، تهران: کتاب مهناز.
میر صادقی، جمال. (۱۳۷۶). عناصر داستان، ادبیات داستانی، داستان، پیرنگ، شخصیت، تهران: سخن.
میر صادقی، جمال. (1388). عناصر داستان، تهران: نشر سخن.
میر عابدینی، حـسن. (1383). صـدسال داستان‌نویسی در ایران، تهران: نشر چشمه.
یونگ، کارل گوستاو. (1350). پاسخ‌ به‌ ایوب، ترجمه‌ فؤ‌اد روحانی، تهران: انتشارات‌ بنگاه‌ ترجمه‌ و نشر کتاب.
یونگ، کارل گوستاو. (1368). چهار صورت مثالی: مادر، ولادت مجدد، روح مکّار، مترجم: پروین فرامرزی، مـعاونت فـرهنگی آستان‌ قدس‌ رضوی‌.
یونگ، کارل گوستاو. (۱۳۷۹). روح و زندگی، ترجمه: لطیف صدقیانی، تهران: جامی.
یونگ، کارل گوستاو. (۱۳۸۳). روان‌شناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمه: محمدعلی امیری، چاپ سوم. تهران: علمی ‌و فرهنگی.
یونگ، کارل گوستاو. (1396). روان‌شناسی‌ و کیمیاگری، ترجمه‌ پروین‌ فرامرزی‌ انتشارات‌ آستان‌ قدس.
Henry, S. (1990). Psycheanalysis,Modem and Post-Modem,in Psychoanalysis and...,ed. Richard Feldstein and Henry Susman,Routledge,New York, P.143.
Literature and Psychoanalysis. (1987). The Question of Reading;Otherwise,ed. Shoshana Felman, John Hopkins University Press,1987,P.5.
Peter Books, The Idea of a Psychoanalytic Literary Criticism, in Discourse in Psychoanalysis and Literature,ed.Shlometh Rimmon-New York,Kenan,Methuer,and Co.p.4.
W.Edward Said. (1983). The World,the Text and the Critic,Harvard University ress,1983,pp. 226-247.