خوانش بینامتنی و تقابل‌های دوتایی درنقاشی دیواری قصر سردار ماکویی (سفره ایرانی و فرنگی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، عضو هیات علمی، گروه هنر، واحد اسلامشهر ، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران.

10.22034/ias.2018.91565

چکیده

روابط منظم سیاسی ایران و کشورهای اروپایی که در دوران سلطنت فتحعلی­شاه شروع شد، همواره با چالش­های بزرگی مواجه بوده است. در رابطه با هنر نیز به سبب عواملی چون رفت و آمد نقاشان خارجی به دربار و ورود فرهنگ اروپایی به جامعه، اعزام برخی از نقاشان ایرانی به «فرنگ»، و آشنایی ایرانیان با پدیده نوظهور عکاسی، سبک جدیدی از هنر به وجود آمد که دارای ویژگی­های بارز نه تنها از نظر بیان بصری بلکه به لحاظ محتوایی بود. هنر قاجار از نظر اسلوب و مضمون از نقاشی اروپایی متأثر گشت و صحنه­هایی از نحوه زندگی اروپایی وارد نقاشی ایرانی شدند. نقاشی روی سقف قصر سردار ماکوئی نمونه­ای از اسلوب دیوارنگاری با مضمون مردم­نگاری است که نظام تصویری آن به طور مشخص بر محوریت تقابل « شرق» و« غرب» استوار است. این پژوهش خوانشی با روش توصیفی- تطبیقی با رویکردی بینامتنی است که در آن رمزگان فرهنگی و تصویری به مثابه دو پایۀ اصلی به گفتگو می­نشینند. اصلی­ترین تقابل­های دوتایی مورد بررسی قرار می گیرند؛ دلالت­های اولیه، دلالت­های ضمنی گوناگونی را به وجود می­آورند و از طریق نشانه­های تصویری به معناسازی می­پردازد. برای خوانش این نقاشی، از متون نوشتاری و تصویری دوره قاجار مانند سفرنامه­ها استفاده شده است. در نتیجه اصلی این پژوهش، نقاشی روی سقف سردار ماکویی بازتابی معنادار از چالش اصلی دوران قاجار یعنی تقابل بین « شرق» و« غرب» ارزیابی می­گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Intertextual Survey on Dual Oppositions in the Maqouee Palace Mural (Iranian and European Sofreh)

نویسنده [English]

  • maryam lari
.......
چکیده [English]

The process of getting acquaintance with European culture which had begun in 18th century in Iran reached to its critical summit in 19th century (Qajar era). Travelling abroad, familiarity with modern ideas, and printing industry were some of the most influential causes which affected all aspects of Iranian life. The encounter of "East" and "West" as the main challenge of the time was reflected in Persian art and literature. This article explores dual oppositions on the Maqouee Palace mural painted on the ceiling of a palace in Iran. Cultural codes which were completely related to social situation and esthetic codes based on visual style of the time were examined. With the descriptive-comparative method, the article detected direct implications and circuitous connotations by comparing the main painting with other visual "texts". Foreign travels, biographies and newspaper articles also played a dominant role. After defining three possible connections between dual oppositions as antagonistic, relevant and dialectic, the most significant poles were chosen. Opposition of “West" and "East as the most momentous oppositions of Qajar era was reflected on the mural.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar Painting
  • Maqouee Mural
  • Intertextual Approach
  • Dual Oppositions
  • "East" and "West" Oppositions
  • - اقبالی،مولود(1396)«بررسی تاثیر هنر عکاسی بر دیوارنگاری­های خانه­های قاجار» سومین کنفرانس بین­المللی عمران، معماری، و طراحی شهری، تهران.

    - السهروردی،ضیاءالدین(1363)آداب المریدین، ترجمۀ شیرکان، تهران: مولی.

    - بارت، رولان(1382) لذت متن، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: مرکز.

    - باغ­شیخی، میلاد(1396)«هنرهای وابسته به معماری دوره قاجار، مطالعه موردی: نقاشی­دیواری خانه بروجردی کاشان» سومین همایش ملی باستان­شناسی ایران، تهران.

    - پولاک، یاکوب ادوارد(1368) سفرنامه، ترجمه کیکاووس جهانداری، چاپ دوم، تهران: خوارزمی. 

    - تاج السلطنه(1378) خاطرات، به کوشش مسعود عرفانیان، تهران: تاریخ ایران.

    - چهارده رساله در باب فتوت و اصناف(1381)، به کوشش مهران افشاری و مهدی هدایتی، تهران: چشمه.

    - دروویل، گاسپار(1370) سفر در ایران، ترجمه منوچهر اعتماد مقدم، تهران: شباویز.

    - ساسانی، فرهاد( 1386 ) «بینامتنیت»، بیناب، شماره 5 و6.

    - سجودی، فرزان(1385) «درآمدی بر نشانه شناسی خوراک» مقالات دومین هم اندیشی نشانه شناسی هنر، فرهنگستان هنر، تهران.

    - شایست ناشایست(1369)ترجمۀ کتایون مزداپور، تهران : مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

    - لبیب­زاده، راضیه(1396)« طرح و رنگ و بیان در نقوش دیواری قاجاریه و متابعت از هنر اروپا » کنفرانس بین­المللی معماری و شهرسازی ایران معاصر، تهران.

     عناوین زیر برای مطالعات آتی پیشنهاد می­شوند:

    • خوانش بینامتنی و یافتن تقابل­های دوتایی در سایر اشکال هنر قاجار مانند نقاشی لاکی و کاشی­نگاری. 
    • مطالعه تطبیقی نقاشی دیواری قاجاری و هنر اروپایی با رویکردهای دیگری چون جامعه­شناختی و پسااستعماری.