زیبایی شناسی نسخه چاپ سنگی «روضه المجاهدین /مختارنامه» کتابخانه تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی،دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز،ایران

10.22034/ias.2018.91566

چکیده

بررسی آثار ارزشمند هنر ایرانی همواره کمک شایانی در شناخت ویژگیهای هنر ایران در ادوار مختلف تاریخی داشته است. کتب چاپ سنگی به عنوان یکی از آثار هنری ارزشمند ایرانی که پس از نسخ خطی در ایران رواج یافتند ما را در شناخت مبانی فکری مردمان انین سرزمین و ویژگیهای هنری ادوار تاریخی این سرزمین کمک خواهد نمود.
در این پژوهش به معرفی و بررسی زیبایی شناختی کتاب چاپ سنگی روضه المجاهدین موجود در کتابخانه مرکزی تبریز پرداخته ایم تا از این طریق به شناخت هر چه بهتر ویژگیهای موضوعی و ساختاری کتب چاپ سنگی دست یابیم.
 می توان گفت در میان تعداد بیشمار کتب چاپ سنگی موجود در کتابخانه مرکزی تبریز با توجه به اهمیت موضوعی و کیفیت آثار کتاب روضه المجاهدین/ مختارنامه به سال 1306 ق با موضوعات مذهبی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. در این کتاب با رعایت اصول حاکم بر کتب چاپ سنگی چون عناصر رایج در طراحی تصاویر چاپ سنگی که شامل خط، هاشور و...می باشد، به بیان جزئیات بصری تصاویر پرداخته شده است. به نحوی که هر تصویر گویای به تنهایی موضوع مدنظر را بازگو می نماید. کثرت تصاویر و نحوه اجرای ظریف و ریز بینانه و دقیق آنها از یک سو و مهمتر از همه مطابقت متن با تصاویر این کتاب، آن را در شمار بهترین نمونه های باقی مانده از کتب چاپ سنگی قرار داده است.بنابراین این کتاب به لحاظ تصویری (زیبایی شناسی)و موضوعی اهمیت دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The aesthetics of the lithography of “Rozatol-Mujahedin / Mokhtarnama” at Tabriz Library

نویسنده [English]

  • Maryam motafakkerazad
......
چکیده [English]

Investigating the valuable Iranian artistic works has helped significantly in identification of the Iranian art features in different historical periods. Lithography books have been gained publicity in Iran as the valuable Iranian artistic works after manuscripts that they will aid us in identification of the ideology of the people in this territory and artistic features of historical periods.
This research introduces and examined the lithographic book of Rozatol Mujahedin at Tabriz Library in order to specify the content and structural characteristics of the lithographic books.
It can be said that among numerous lithographic books at Tabriz Central Library and according to the importance of the subject and quality of the works, Rozatol-Mujahedin / Mokhtarnama in date 1306 hegira with religious subjects was chosen and investigated. In this book, the images visual details have been expressed by observing the principles ruling on the lithographic books such as common elements in drawing the lithographic books images including handwringing and hachure and etc. Thus, each image represents the mentioned subject individually. The multiplicity of the images and their elegant and detailed drawings on one hand and conformity of the text to the images of the book on the other hand have placed this book in the rank of the best examples of remained lithographic books, so it is important in terms of visualization(aesthetics) and content.

کلیدواژه‌ها [English]

  • lithographic books
  • Rozatol-Mujahedin
  • Mokhtarnama
  • aesthetics
  • religious
  • Tabriz
کتابها
تجویدی، زهرا، شاکری راد، محمد علی، (1393)، آشنایی با هنرهای سنتی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
تناولی، پرویز،( 1368) ، قالیچه های تصویری ایران، تهران: انتشارت سروش.
حسینی، سید حبیب، بهبود، هادی، براتعلی، غلامحسین، (1387)، دائره المعارف عمومی رشته های صنایع دستی ایران، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دانشور، هوشنگ، (1370)، صنعت چاپ، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، صفحه 63 .
ریاضی، محمد رضا، (1375)، فرهنگ مصور اصطلاحات هنر ایران، تهران، انتشارات دانشگاه الزهرا.
غلامی جلیسه، مجید، (1357)، تاریخ چاپ سنگی اصفهان، تهران، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
صافی، قاسم،( 1364)،از چاپسپاری تا کتابخوانی، تهران:  انتشارات دانشگاه تهران، ص226.
نفیسی، سعید،( 1325)، صنعت چاپ مصور در ایران، پیام نو، دوره دوم، شماره 5، ص221.
هاشمیان، هادی، (1386)، فهرست کتابهای چاپ سنگی و سربی «کتابخانه تربیت تبریز»، تبریز: انتشارات ستوده.
مقالات
افشاری، مرتضی، (1386)، خیالی نگاری، پایه گذار شمایل نگاری به مفهوم امروزین، ماه هنر، شماره 107-108 ،صص44-38.
بلاغی، شیوا،( 1386)، فرهنگ چاپ در اواخر عصر قاجار، گلستان هنر، شماره 4،ص53.
حسینی راد، عبدالمجید، خان سالار، زهرا، (1384 )، بررسی کتابهای چاپ سنگی مصور دوره قاجار، هنرهای زیبا، شماره23، ص86-77.
خان سالار، زهرا،(1378)،پژوهشی در تصویر سازی عامیانه و کتاب آرایی دوره قاجار، فرهنگ مردم، شماره 15-14،  صص184-178.
خان کشی پور، علی(آیدین)، (1388.)، بررسی ویژگیهای چاپ سنگی در بیان تخیل خلاق هنرمند، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته نقاشی، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر.
سهرابی، مهین، آقابابائیان، عفت، (1394)، بررسی مضامین و فضای تصویری چاپ سنگی مصور و نقاشی قهوه خانه ای در دوره قاجار، پژوهش هنر، شماره 9، صص9-14.
شریف زاده، محمد رضا،( 1386.)، ویژگیهای بصری کتب چاپ سنگی دوره قاجار، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته ارتباط تصویری، دانشکده هنر های کاربردی، دانشگاه هنر.
صمدی، هاجر، (1383)، نقاشیهای چاپ سنگی مضامین و الهامات، پایان نامه کارشناسی، رشته نقاشی، دانشکده هنر های تجسمی، دانشگاه هنر.
نظری، مریم- مراثی، محسن(1385 )، سیر تحول صور و نشر با شیوه چاپ سنگی، نگره، شماره 2 و 3، صص103-119.
هاشمی دهکردی، حسن، (1363)، چاپ سنگی حیات تازه ای در کتابت، فصلنامه هنر، شماره 7،صص99-98.
منابع تصاویر
بارگاه مختار و کشته شدن قتله سیدالشهدا، روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر 9(منبع: نگارنده).
به درک رفتن ابن مطیع شقی به دست ابراهیم بن مالک اشتر نخعی، روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر8(منبع: نگارنده).
جلد، روضه المجاهدین، 1306 ق. تصویر1(منبع: نگارنده).
جنگ نمودن محمد سلیمان با هزیر بن ملعون،  روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر4(منبع: نگارنده).
جنگ نمودن سلیمان با ابن زیاد علیه العنه و ال عذاب، روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر5(منبع: نگارنده).
حبس بودن مختار، روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر6(منبع: نگارنده).
خاتمه کتاب، روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر 12(منبع: نگارنده).
خروج کردن عبدالله عفیف، روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر3(منبع: نگارنده).
 صفحه عنوان، روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر2(منبع: نگارنده).
محاربه نمودن یزید بن انس و ابراهیم، روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر7(منبع: نگارنده).
محاربه نمودن ابراهیم با ابن زیاد و کشته شدن آن ملعون، روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر 10(منبع:نگارنده).
محاربه نمودن عزیزبن طاهر با سپاه شام، روضه المجاهدین، 1306 ق، تصویر 11(منبع: نگارنده).