بررسی مفهوم عرفانی « فضای تهی» در معماری اسلامی- ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.

چکیده

فضا ارتباط مستقیم با بحث هستی دارد. در ابتدا باید یک هستی، موضوع کار ما باشد تا پس از آن بحث فضا مطرح شود.فضای خالی(تهی) نماد امر قدسی و دروازه­ای است که حضور الهی از طریق آن به نظام مادی که محیط بر انسان در سفر زمینی اوست، داخل می­شود به این ترتیب فضای خالی، اثر محدود کننده فضای کیهانی بر انسان را حذف می­کند،چون هروقت و هر جا حجاب جسم برداشته می­شود،نورالهی به درون می­تابد. در معماری اسلامی، نقش فضای تهی به دلیل آنکه بر سرشت گذرای اشیا، تأکید دارد، بسیار پررنگ است.در این هنر فضای تهی،فضایی وحدت بخش است که سایر فضاها حول آن دور می­زنند و نماد حضور و نور الهی است و انسان را در برابر پروردگار قرار می­دهد و او را از حضور فراگیر پروردگار آگاه می­سازد. لذا در جهان بینی اسلامی، تهی بودن همان امر قدسی تأویل می­گردد و تلاش معماران ایرانی در تبلور اندیشه­های عرفانی خود در این فضای تهی اما پر معنا،غیرقابل انکار است.در این پژوهش ابتدا به بسط و تشریح مفاهیم فضا از نظر فیلسوفان و معماران و سپس به تبیین مبانی و مفاهیم فلسفی فضای تهی در معماری اسلامی ایران پرداخته خواهد شد.همچنین مقایسه دیدگاه­های سنت گرایان و پدیدارشناسانی چون هایدگر از نظر خواهد گذشت.این پژوهش مبتنی بر روش توصیفی ، تحلیلی و با رویکرد ادراکی،فلسفی می­باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the mystical concept of "empty space" in Islamic-Iranian architecture

نویسنده [English]

  • Khosro Zafarnavaei
Assistant Professor, Department of Religions and Gnostics, Islamic Azad University, Central Tehran Branch.
چکیده [English]

Space has direct connection with the ontology. In the beginning, there must be one being, the subject of our work, so that after that, space is discussed. The empty space is the symbol of the divine and the gates, through which the divine presence through the material system that surrounds the human being in his earthly journey. In this way, the empty space eliminates the limiting effect of the cosmic space on man, since whenever and wherever the veil of the body is lifted, a new light enters the interior. In Islamic architecture, the role of the empty space The reason for emphasizing the transient nature of objects is very high. In this art, the empty space is a unifying space that other circles around it are a symbol of the presence and the divine light, and mankind against the Lord. He puts him in the presence of the Lord. Therefore, in the Islamic worldview, the void of the same sacred is interpreted, and the attempt of Iranian architects to crystallize their mystical thoughts in this empty but meaningful space is indisputable. In this study, first, the development of the concepts of space in terms of Philosophers and architects and then to explain the philosophical concepts and concepts of the empty space in Islamic architecture of Iran. Also, the comparison of views of traditionalists and phenomenologists such as Heidegger will pass. This research is based on a descriptive, analytical and cognitive approach, Is philosophical.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Space
  • Empty Space
  • Islamic-Iranian Architecture

مراجع

آوینی،سید محمد،1370، جاودانگی و هنر، تهران،چاپخانه آرین
اردلان،نادر و بختیار،لاله، 1380، حس وحدت سنت عرفانی در معماری ایرانی، ترجمه حمید شاهرخ، اصفهان،نشر خاک
اردلان،نادر،1374،« معماری ایران در سخن چهار نسل از معماران صاحب نظر» ،آبادی، شماره 19،تهران،وزارت مسکن و شهرسازی
بدیعی،ناهید، 1381، جداره­ها"حریم وصل"، رساله دکترا رشته معماری،استاد راهنما مهدی حجت،دانشگاه تهران
بمانیان، محمدرضا و عظیمی ، سیده فاطمه، 1389، "انعکاس معانی منبعث از جهان بینی اسلامی در طراحی معماری"،فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی-علمی پژوهشی،رقم دوم
بمانیان،محمدرضا،1386،:بررسی نقش خدامحوری در معماری مسلمانان"،نشریه بین­المللی علوم مهندسی ، شماره5،جلد18،تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران
بورکهارت، تیتوس،1372،روح هنر اسلامی:مبانی هنر معنوی،ترجمه سید حسین نصر،تهران،حوزه هنری
پورمند،حسن علی؛پورجعفر، محمدرضا؛ اکبریان،رضا و انصاری، مجتبی،1386، «رویکرد اندیشه­ای در تداوم معماری ایران»، نشریه صفه، شماره 45، سال شانزدهم،پاییز و زمستان
حمیدی،ملیحه و حبیبی، سید محسن و سلیمی،جواد،1376،استخوان بندی شهر تهران، جلد اول ،تهران،سازمان فنی و مهندسی شهرداری تهران
دوستخواه،جلیل،1371،اوستا:کهن ترین سروده ها و متن های ایرانی، تهران، انتشارات مروارید
رحمانی،الهه؛نورایی،سمیه و شکرفروش،زهرا سادات،1390، "بررسی سیر تحول الگوی پر و خالی در مسکن معاصر ایرانی"،تهران،نشریه آبادی،شماره70
رئیس سمیعی،محمد مهدی،1381،« تأویل و کاربرد نظریه مراتب وجود در معماری» ،مجموعه مقالات حکمت متعالیه و فلسفه معاصر جهان،تهران،بنیاد حکمت اسلامی صدرا
ریخته­گران،محمدرضا،1386،حقیقت و نسبت آن با هنر، تهران،انتشارات سوره
ریخته­گران،محمدرضا،1382،نگاهی پدیدار شناسانه به مباحث نظری سینما،از کتاب پدیدارشناسی ،هنر و مدرنیته،تهران،نشر ساقی
شولتز ،کریستیان نوربرگ ،1353، هستی،فضا و معماری،ترجمه محمدحسن حافظی،تهران،دانشگاه تهران
شولتز، کریستیان نوربرگ۱۳۸۸ ، روح مکان(به سوی پدیدارشناسی معماری)، ترجمه محمدرضا شیرازی،تهران،نشر رخداد نو
طهوری،نیر، 1392،«ملکوت آینه­ها » : مجموعه مقالات در حکمت هنر اسلامی،تهران، نشر علمی و فرهنگی،چاپ دوم
فلامکی،محمدمنصور،1381،ریشه ها و گرایش های نظری در معماری،تهران،نشر فضا
کوکلمانس، یوزف. ی،1382، هایدگر و هنر، ترجمه محمدجواد صافیان ، آبادان، نشر پرسش
گروتر،یورگ کورت،1393،زیبا شناسی در معماری، ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون،تهران،انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
گلندینینگ،سیمون،1381، فلسفه هنر هایدگر،ترجمه شهاب الدین عباسی،تهران،مجله سروش،سال اول،بهار
معماریان، غلامحسین،1391،سیری در مبانی نظری معماری،تهران،انتشارات سروش دانش
نصر،سیدحسین،1375،هنر و معنویت اسلام،ترجمه رحیم قاسمیان، تهران،انتشارات دفتر مطالعات دینی هنر،تهران،1375
نصر،سیدحسین،1379،نیاز به علم مقدس،ترجمه حسن میانداری،ویراسته احمدرضا جلیلی،تهران،موسسه فرهنگی طه
هایدگر،مارتین،1392 ،سرآغاز کار هنری،باشرح ویلهلم فن هرمن،ترجمه پرویز ضیاء شهابی،تهران نشر هرمس،چاپ پنجم
هایدگر،مارتین،1394،هستی و زمان،ترجمه سیاوش جمادی،تهران، انتشارات ققنوس،چاپ ششم
یانگ، جولیان،1384، فلسفه هنر هایدگر، ترجمه امیر مازیار تهران،انتشارات گام نو
  
      Madanipour, Ali, (1996), Design of  Urban Space, University of Newcastle.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار