بررسی جلوه‌های بصری و محتوایی حکایت شیخ صنعان در هنرهای تصویری دوره قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، آدرس: دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشجوی دکتری هنرهای اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، آدرس: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.

3 استادیار، دکترای زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، آدرس: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.

چکیده

از میان انواع ادبی داستان­ها به واسطه خیال­پردازی، توصیفات شاعرانه و محتوای خود همواره محرک قدرت خیال و حس زیباجویی هنرمندان بوده­اند. هنرمند با مطالعه، تشخیص و­ ارزیابی ظرفیت هنری و قابلیت محتوایی این آثار به اقتباس از آنان دست می­یازد. در این مقاله به روش توصیفی– تحلیلی با تکیه بر حکایت شیخ صنعان عطار به بررسی و تطبیق جلوه­های بصری و محتوایی آن در آثار هنری پرداخته شده است. این مقاله بر آن است تا با بررسی داستان شیخ صنعان در حوزه هنر تصویری (دوره قاجار) نشان دهد که هنرمندان در اقتباس از این داستان بیش از همه به صحنه مربوط به اوج آن توجه داشته­اند و فارغ از شرح آغاز و انجام داستان به مصور ساختن صحنه اصلی پرداخته­اند. نتایج نشان می­دهند، هنرمند با توجه به ذهن تصویرساز و با التفات به مضمون داستان و با هدف القای­پیام، از صحنه مربوط به اوج داستان بیش از همه بهره گرفته و در بازآفرینی بصری از ویژگی­های تصویرسازی عصر خود بهره گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Survey of visual and content effects of the story of sheikh sanaan in visual arts in Qajar era

نویسندگان [English]

  • laleh Ahani 1
  • Azadeh Yaghobzadeh 2
  • Hamideh Haramati 3
1 ...
چکیده [English]

Among the genres, stories because of imagination, poetic descriptions and also due to their content always motivate imagination and the sense of beauty of artists. Artists with the study, diagnosis and assessment of artistic capacity and capability of content of this works adopted from them. The story of sheikh like whole of poem is full of symbolic aspects. In this survey with the descriptive- analytical method we compare the samples in various field of art. This survey in addition to introduce the visual examples of this story, is trying to answer the following questions: which scene of the story is used in creation of art works? To what extent is illustration consistent with the literary text? And to what extent is committed to literary text in representation of the story and its content? And to what extent did they have creativity? Results show that artists, due to their imager mind and due to the content of the story and with the aim of induction of message, the top scene of story are the most used. And also they used visualization features of their era in reinvented visual.

کلیدواژه‌ها [English]

  • literature
  • sheikh sanaan
  • illustration
  • art works
  • Qajar era
کتاب­ها:
- استعلامی، محمد (1387)، نقد و شرح قصاید خاقانی بر اساس تقریرات بدیع الزمان فروزانفر، تهران: زوار.
- اشرف زاده، رضا (1373)، تجلی رمز و روایت در شعر عطار نیشابوری. تهران: اساطیر.
- افشار مهاجر، کامران (1384). هنرمند ایرانی و مدرنیسم. تهران: دانشگاه هنر.
- پورنامداریان ،تقی (۱۳۸۴)، دیدار باسیمرغ ،تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- خلیلی، ناصر (1386)، کارهای لاکی. تهران: کارنگ.
- زرین کوب، عبدالحسین (1371)، یادداشت ها و اندیشه ها، تهران: نشر جاویدان، چاپ دوم.
- سجادی، سید جعفر (1383)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: نشر طهوری، چاپ سوم .
- سیف، هادی (1376)، نقاشی روی کاشی. تهران: سروش.
- سیف، هادی (1379)، نقاشی روی گچ. تهران: سروش سازمان عمران و بهسازی شهری.
- شجیعی، پوران (1373)، جهان بینی عطار، بی جا.
- صفا، ذبیح الله ( 1378)، تاریخ ادبیات ایران،جلد دوم، تهران: انتشارات فردوسی.
- عطار نیشابوری، شیخ فرید الدین محمد (1378)، منطق الطیر ، به اهتمام وتصحیح سید صادق گوهرین، تهران: انتشارات علمی  فرهنگی
- غزالی، محمد (۱۳۵۹)، سوانح العشاق، به تصحیح نصرالله پورجوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- فدوی، محمد (1386)، تصویرسازی در عصر صفویه و قاجار. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- فروزانفر، بدیع الزمان ( 1370)، احادیث مثنوی، تهران: نشر امیرکبیر، چاپ پنجم.
- گات، بریس (۱۳۸۴)، دانشنامه زیبایی، تهران: فرهنگستان هنر.
- مدی، ارژنگ (1372)، عشق در ادب فارسی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات.
- یساولی، جواد (1374)، قالی­ها و قالیچه­های ایران، جلد سوم، تهران: فرهنگسرا.
- یثربی، سید یحیی (1374)، فلسفه عرفان، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
مقالات:
- داروئی، پریسا، محسن مراثی (1390)، « بررسی تصویرسازی به شیوه لاکی در اصفهان عصر قاجار ، فصلنامه علمی-پژوهشی نگره، شماره 20، ص 43-.33
-  قلی زاده، حیدر(1387)، «بازخوانی داستان شیخ صنعان  ، فصلنامه کاووش نامه. سال نهم . شماره 16، ص 162- 129.
منابع لاتین:
- Anon, (1973). A catalogue of Qajar painting of the 18 th and 19 th century, Tehran: association with Sotheby.