تصویر سازی منظومه های غنایی در تطبیق با نگاره های خمسه شاه طهماسبی ( با تاکید بر چهار منظومه: سلیم و سلمی، فیروز و نسرین, نل و دمن، ناز و نیاز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، اراک، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، اراک، ایران.

3 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، اراک، ایران.

چکیده

شعر به عنوان نوعی آفرینش ادبی و هنری، ترکیبی از عناصر مختلف است. خیال ­انگیزی و تصویرسازی از ابعاد مهم شعر محسوب می ­شود. عناصر خیال در شعر نقش مهمی در زیبایی و ماندگاری شعر دارد. در این میان اشعار غنایی از جمله اشعاری هستند که تصویرسازی در آن­ها به­ صورت برجسته ­ای قابل مشاهده است. شعر غنایی بازتاب احساسات و عواطف شخصی شاعر است. برخی آثار ادبی چون خمسه نظامی که در دوره صفویه نسخه ­برداری شده­اند نیز بازتابی از عناصر تصویرسازی و خیال ­انگیزی است. بررسی انعکاس تصویرسازی در اشعار منظومه­ های غنایی با نگاره های خمسه شاه طهماسبی می ­تواند روشنگر ارتباط عمیق شعر و نقاشی باشد. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی در صدد بررسی صور خیال و تصویرسازی در منظومه ­هایی چون نسرین و فیروز، سلیم و سلمی، نل و دمن، ناز و نیاز است. یافته ­های پژوهش حاکی از حضور عمیق تصویرسازی و خیال انگیزی در این منظومه­ هاست. به­ کارگیری صنعت بلاغی، سبک و نوآوری تصویرسازی در تمامی منظومه ­ها تقریباً به صورت یکسانی است اما سبک تصویرسازی داستان «نل و دمن» در بین راه تغییر جهت داده است. بیشترین ملاک به­کار رفته در صورخیال و تصویرسازی این چند منظومه بر محورهای چون هجران، ارتباط و اطلاع­رسانی، طبقه اجتماعی، جایگاه معشوق، گفتار و مکالمه، وصال، افلاک و عناصر طبیعی می­باشد. در نگاره­ های خمسه شاه طهماسبی نیز عنصر تخیّل و تصویرسازی چون هجران، معشوق، گفتار و عناصر طبیعی به روشنی دیده می ­شود.

اهداف پژوهش
1.جایگاه تصویرسازی و خیال­ انگیزی در منظومه ­های سلیم و سلمی، فیروز و نسرین، نل و دمن، ناز و نیاز.
2.بررسی تطبیقی عناصر تصویرسازی و خیال ­انگیزی در منظومه غنایی با نگاره­های خمسه شاه طهماسبی.

سؤالات پژوهش
1.تصویرسازی و خیال ­انگیزی چه تأثیری و نقشی در منظومه­ های سلیم و سلمی، فیروز و نسرین، نل و دمن، ناز و نیاز دارد؟
2. عناصر تصویرسازی و خیال ­انگیزی در منظومه­ های غنایی چون سلیم و سلمی، فیروز و نسرین، نل و دمن، ناز و نیاز با نگاره ­های خمسه شاه طهماسبی چه شباهت­ هایی دارد؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Illustration of Lyrical Poetry in Comparison with Khamseh Shah Tahmasebi's Drawings (with Emphasis on Four Poems: Salim and Salmi, Firooz and Nasrin, Nel and Daman, Naz and Niaz)

نویسندگان [English]

  • Morteza Talebi 1
  • Muhammad Reza Ghari 2
  • Muhammad Ali Davood Abadi Farahani 3
1 PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Arak Branch, Arak, Iran.
2 Assistant professor at Department of Persian language and Literature, Islamic Azad University, Arak branch, Arak, Iran.
3 Professor at Department of Persian language and Literature, Islamic Azad University, Arak branch, Arak, Iran.
چکیده [English]

Poetry, a literary and artistic creation, is a combination of different elements. Imagination and illustration are significant aspects of poetry. Imaginary elements in this genre of literature play an important role in its beauty and permanence. Among these, lyrical poems are among literary forms in which illustration is prominently visible. Lyrical poetry is a reflection of the poet's personal feelings and emotions. Some literary works such as Khamseh Nezami, which were copied during the Safavid period, are also a reflection of pictorial and imaginative elements. The study of the reflection of illustration in the poems of lyrical poems with the five paintings of Shah Tahmasebi can illuminate the deep connection between poetry and painting. This descriptive and analytical method seeks to study the forms of imagination and illustration in systems such as Nasrin and Firooz, Salim and Salmi, Nel and Daman, Naz and Niaz. The research findings indicate the deep presence of illustration and imagination in such poetic artworks. The use of rhetorical industry, style and innovation of illustration is almost the same in all systems, but the style of illustration of the story of "Nel and Deman" has changed outlook midway. The most common criteria used in the imagination and illustration of these few systems are on such axes as emotion, communication and information, social class, the position of the beloved, speech and conversation, carpentry, planets and natural elements. In Khamseh Shah Tahmasebi's paintings, the element of imagination and illustration such as mourning, beloved, speech and natural elements can be evidently seen.
Research aims:
1. The place of illustration and imagination in four systems: Salim and Salmi, Firooz and Nasrin, Nel and Daman, Naz and Niaz.
2. A comparative study of pictorial and imaginative elements in the lyrical poetry with the paintings of Khamseh Shah Tahmasebi.
Research questions:
1. What effect and role does imagery and imagination have on the poetry of Salim and Salmi, Firooz and Nasrin, Nel and Daman, Naz and Niaz?
2. What are the similarities between the pictorial and imaginative elements in lyrical poems such as Salim and Salmi, Firooz and Nasrin, Nel and Daman, Naz and Niaz with the five paintings of Shah Tahmasebi?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Illustration
  • Imaginative
  • Lyrical Poems
  • Khamseh Shah Tahmasebi Drawings
ثروتیان، بهروز. (1383). فن بیان در آفرینش خیال. تهران: امیرکبیر.
داد، سیما. (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
ذوالفقاری، حسن. (1392). یکصد منظومه عاشقانه فارسی، تهران: چشمه.
ذاکر حسینی، محسن. (1384). مثنوی نل و دمن. فیضی دکنی، به کوشش سید علی آل ­داوود، تهران: دانشگاه تهران.
رسالت­ پناهی، محمد مصطفی؛ روحانی، سیدعلی و راستگو، سیدحسین. (1397). "فیضی و غزل غنایی وی". پژوهشنامه ادبی غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، شماره30، صص90-71.
ژنت، ژوار. (1930). تخیل و بیان: نقد زیباشناسی. ترجمه دکتر الله شکر اللهی تجرق، تهران: نشر سخن.
حاجی ­نژاد، سارا. (1396). "تحلیل نگاره ­های خمسه نظامی طهماسبی در بستر تاریخی- هنری مکتب نگارگری تبریز صفوی". چهارمین همایش ملی متن پژوهی ادبی نگاهی تازه به متون تاریخی.
سیمپسون، ماریانا شرو. (1380). شعر و نقاشی ایرانی: هفت اورنگ سلطان ابراهیم میرزا. مترجم عبدالعلی براتی، فرزاد کانی، تهران: نسیم دانش.
شاه­ حسینی، ناصرالدین؛ فلاحت­ خواه، فرهاد. (1388). "معرفی نسخه خطی سلیم و سلمی از عبدالرزاق ­بیگ دنبلی". فصلنامه پژوهشی ادبیات فارسی، شماره14، صص114-91.
شایسته­ فر، مهناز. (1386). "جایگاه مضمونی و زیباشناسی شعر در نگاره ­های خمسه شاه طهماسبی". فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره7، صص22-7.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1389). صورخیال در شعر فارسی. چاپ دوازدهم، تهران: آگاه.
فیضی دکنی، ابوالفیض. (1382). نل و دمن. تصحیح سیدعلی آل­داود، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فتوحی، محمود. (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
کریم­ زاده تبریزی،­ محمدعلی. (1376). احوال و آثار نقاشان قدیم ایران. تهران: مستوفی.
کری ولش، استوارت. (1384). نسخه نگاره ­های عهد صفوی. ترجمه احمدرضا تقاء، تهران: فرهنگستان هنر.
کزازی، میر جلال­الدین. (1368). بیان 1 زیباشناسی سخن پارسی. تهران: نشر مرکز.
مصطفوی سبزواری، رضا؛ تقیان، عبدعلی. (1390). "ویژگی سبکی نل و دمن". نشریه سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار و ادب)، شماره 2، صص139-125.
مفتون دنبلی، عبدالرزاق. (1388). سلیم و سلمی. تصحیح ناصرالدین­شاه حسینی نواب شیرازی، تهران: نشر نوید.
یلمه ها، احمدرضا. (1393). "بررسی تحلیل عناصر و مؤلفه های سبکی در منظومه غنایی فیروز و نسرین". فصل نامه تخصصی بهار ادب، ، شماره 2، صص51-31.
یلمه ­ها، احمدرضا. (1395). قصر بی­قراری (بررسی و تحلیل  هشت منظومه غنایی ناشناخته). تهران: شورای گسترش زبان و ادب فارسی.
یلمه ­ها، احمدرضا. (1395). منظومه غنایی فیروز و نسرین. نیاز شیرازی، چاپ اول، تهران: فرهنگ نشر نو.