نمودی از تلاقی ادبیّات و معماری در الگوهای متقارن گنبد مسجد شیخ لطف‌الله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیّات فارسی ، دانشکده ادبیات ، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 گروه زبان و ادبیّات فارسی ، دانشکده ادبیات ، دانشگاه ارومیه، ارومیه ، ایران

10.22034/ias.2021.270449.1523

چکیده

انسان براساس فطرت خویش زیبایی­طلب است و احساس التذاذ از زیبایی هر چیزی یا شخصی، حاصل درک نظم و هارمونی موجود در آن است. در مباحث زیبایی­شناسی برای زیبا شمردن یک اثر یا پدیده، عوامل مختلفی را از قبیل تقارن، توازن، تناوب، تناسب، تکرار، تضاد و... می­توان در نظر گرفت. تقـارن به‌عنـوان یکی از اساسی­ترین پایه­های هنر و زیبایی در درک نظم بین اجزا، در اکثریّت علوم و هنرها نقش انکارناپذیری ایفا می­کند. از آن­جمله می­توان از علوم و هنرهایی مانند ریاضی، هندسه، نجوم، معماری، موسیقی، نقّاشی، فرش­بافی، طرّاحی، تذهیب، منبت­کاری، ادبیّات و... یاد کرد. از بررسی­های این پژوهش این­گونه برمی­آید که در بین دو هنر اسلامی ـ ایرانی ادبیّات و معماری از جهات الفاظ و مفاهیم، اشتراکات و بده بستان­های زیادی وجود دارد. گاهی ادبیّات با بهره­گیری از طرح­ها و الگوهای معماری در خلق صورخیال، تصاویر بدیعی می­سازد و گاهی معماری در آفرینش برخی از نقوش و طرّاحی بناها و حتی خط­نوشته­ها از الفاظ و مفاهیم ادبیّات استفاده می­کند. در این پژوهش با ابزار کتابخانه­ای و به شیوۀ سندپژوهی و تحلیل داده­ها پس از ذکر مواردی از اشتراکات ادبیّات فارسی و معماری، نمود مفاهیم ادبی را در الگوهای متقارن گنبد مسجد شیخ لطف­الله اصفهان بررسی شده است.
اهداف پژوهش:

بررسی اشتراکات و مشابهات بین ادبیّات و معماری.
بیان مفاهیم ادبی موجود در الگوی­های متقارن گنبد مسجد شیخ لطف­الله اصفهان.

سؤالات پژوهش:

ادبیّات و معماری در چه زمینه­ها و مواردی با هم مشابهت دارند؟
در نقش­های گنبد مسجد شیخ لطف­الله اصفهان چه مفاهیم متعالی ادبی و عرفانی نهفته است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A manifestation of the intersection of literature and architecture in the symmetrical patterns of the dome of Sheikh Lotfollah Mosque

نویسندگان [English]

  • Naghi Zarintareh Marajel 1
  • Fatemeh Modaresi 1
  • Bahman Nozhat 2
1 Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature, Urmia University, Urmia, Iran
2 Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature, Urmia University, Urmia, Iran
چکیده [English]

Man is by nature a lover of beauty, and the feeling of enjoying the beauty of anything or a person is the result of understanding the order and harmony in it. In aesthetic discussions, to beautify a work or phenomenon, various factors such as symmetry, balance, periodicity, proportionality, repetition, contradiction, etc. can be considered. Symmetry, as one of the most fundamental foundations of art and beauty in understanding the order between the components, plays an undeniable role in most sciences and arts. Among them, we can mention sciences and arts such as mathematics, geometry, astronomy, architecture, music, painting, carpet weaving, design, gilding, woodcarving, literature, etc. From the studies of this research, it appears that there are many similarities and differences between the two Islamic-Iranian arts of literature and architecture in terms of words and concepts. Sometimes literature uses architectural designs and patterns in creating imaginary images, and sometimes architecture uses the words and concepts of literature in creating some designs and designs of buildings and even calligraphy. .
In this research, with the help of library tools and document research and data analysis, after mentioning some commonalities of Persian literature and architecture, we have studied the manifestation of literary concepts in the symmetrical patterns of the dome of Sheikh Lotf-Allah Mosque in Isfahan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Symmetry
  • literature
  • architecture
  • dome of Sheikh Lotfollah Mosque

مراجع

آلیاتوف، ام. (1389). تاریخچة کمپوزیسیون نقاشی. ترجمة نازلی اصغرزاده، چاپ دوم، تهران: انتشارات دنیای نو.
اسلامی ندوشن، محمّدعلی. (1352). «بهار در اصفهان ». مجلّة یغما، سال بیست و ششم، شمارة سوم، شمارة مسلسل 297.
اصلاح­پذیر، بهمن و دیگران. (1398). ریاضی پایة هفتم دروة اوّل متوسطه. چاپ هفتم، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.
ایزدی، مهدی و دیگران. (1398). ریاضی ششم دبستان. چاپ چهارم، تهران: شرکت افست.
بهار، محمّدتقی. (1387). دیوان اشعار ملک­الشّعرای بهار، تهران، انتشارات نگاه.
پندی، زهره و دیگران. (1398). ریاضی پنجم دبستان. چاپ پنجم، تهران، شرکت افست.
حافظ، شمس­الدّین محمّد. (1392). دیوان حافظ به سعی سایه. چاپ شانزدهم، تهران: نشر کارنامه.
خامسی هامانه، فخرالسّادات. (1392). «مقالۀ جستاری در مشابهات معماری و ادبیّات». مجلّۀ چیدمان، سال دوم، شمارۀ 4.
خواجه­حسینی، محمّد. (1393). نقشه­کشی1. چاپ هفتم، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.
خواندمیر، غیاث­الدّین بن همام­الدّین حسینی. (1380). تاریخ حبیب­السّیر فی اخبار افراد بشر، زیر نظر محمّد دبیرسیاقی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات خیّام.
رستگار فسائی، منصور. (1369). تصویرآفرینی در شاهنامۀ فردوسی. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
سپهری، سهراب. (1377). هشت کتاب.  چاپ بیست و یک، تهران: انتشارات طهوری.
سعدی، شیخ مصلح الدّین. (1385). کلیّات سعدی. تصحیح: محمّدعلی فروغی، تهران: انتشارات هرمس.
شهبازی شیران، حبیب. (1389). «مصادیق مهمّ ابنیّة مذهبی و برجستگی­های معماری و تزیینی تمدّن اسلامی در دورة صفویان»، گروه باستان­شناسی دانشگاه محقّق اردبیلی.
صالحی­نژاد، حمیدرضا. (1391).رسم فنّی عمومی. تهران: شرکت انتشارات فنّی ایران.
عطار نیشابوری، فریدالدّین. (1366). منطق­الطّیر. تصحیح: محمّدجواد مشکور، چاپ دوم، تهران: انتشارات الهام.
فردوسی، ابوالقاسم. (1378). شاهنامه. تصحیح ی. ا. برتلس،9جلدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سورة مهر.
قبادیانی، حکیم ناصر خسرو بن‌حارث. (1373). دیوان ناصر خسرو. تهران: انتشارات نگاه.
منوچهری دامغانی. (1390). دیوان منوچهری دامغانی. تصحیح سیّد محمّد دبیرسیاقی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات زوّار.
مولوی، مولانا جلال­الدین. (1369). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد الّین نیکلسون، 3جلدی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات مولی.
نظامی گنجه­ای، الیاس بن یوسف. (1393). شرفنامه. تصحیح بهروز ثروتیان، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
هنرفر، لطف­الله. (1350). گنجینة آثار تاریخی اصفهان، چاپ دوم، تهران: چاپخانة زیبا.
Conway , John Horton & Others ,( 2008) , The Symmetries of Things , New York , CRC Press.
Weyl , H. ( 1980) . Symmetry , America , New Jersey , Princeton University Press.
Newman Roy James . ( 2000) . The World Of Mathematics , New York , Dover Publications , volume 4.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار