سیاستهای اقتصادی؛ فرهنگی هنری امویان در خراسان و ماوراءالنهر و تاثیر آن بر گسترش هنر و فرهنگ اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

10.22034/ias.2021.260079.1450

چکیده

خراسان­ و ماورالنهر از مناطق­ مهم ­اقتصادی­ بودند که به­ علت موقعیت­­­ بازرگانی، زمین­های حاصلخیز و همجواری با مناطق­ کافرنشین مورد ­توجه ویژهۀ ­مسلمانان قرار ­داشتند. این ­مناطق که­ مقارن ورود­ مسلمانان تحت ­فشارهای ­مالیاتی حکومت­ ساسانی قرار داشتند با­­ شرط تخفیف­های مالیاتی و تضمین­های ­مالی و اقتصادی حاضر به پذیرش­ اسلام و همکاری با مسلمانان شدند. اما به­ علت سیاست­ چپاولگری و مال‌­اندوزی بسیاری­ از خلفا و والیان ­اموی، پذیرش ­اسلام در میان مردم ماورالنهر و خراسان به‌صورت عمیق صورت ­نپذیرفت. در این پژوهش­که به­ ­شیوه­ توصیفی­ـ تحلیلی انجام­ شده است کوشیده شده تا به این­ پرسش که­ سیاست‌های­ اقتصادی و معافیت­های مالیاتی چه ­نقشی در پذیرش ­اسلام مردم ناحیه خراسان و ماورءالنهر داشته است، پاسخ داده­ شود. بررسی­ها نشان ­می­دهد با کاهش سخت­گیری‌های ­مالی و افزایش معافیت­های­ مالیاتی روند گروش به اسلام افزایش قابل‌­توجهی می­یافت. تشویق­های ­مالی که شامل کمک­های ­نقدی و غیر­نقدی به حاجتمدان، دادن مقرری و پاداش به شرکت­کنندگان در نماز­جماعت در کنار معافیت­های ­مالیاتی به­‌کار گرفته­ می­شد. این سیاست‌ها به تدریج در رونق فرهنگی و هنری این مناطق مؤثر واقع شد.
اهداف پژوهش:

بررسی سیاست‌های اقتصادی امویان در خراسان و ماوراءالنهر.
شناخت نقش گسترش اسلام در خراسان و ماوراءالنهر دوره اموی در رونق هنر و فرهنگدر این مناطق.

سؤالات پژوهش:

سیاست‌های اقتصادی و حمایت‌های مالی امویان در خراسان و ماوراءالنهر چگونه بود؟
در دوره امویان گسترش اسلام در خراسان و ماوراء‌النهر چه تأثیری بر رونق هنر و معماری این مناطق داشت؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Economic policies; Umayyad cultural and artistic culture in Khorasan and Transoxiana and its impact on the spread of Islamic art and culture

نویسندگان [English]

  • Islam Keramati
  • Farinaz Hooshyar
  • Feyzolah Boshasbgosheh
Department of History, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fiscal Policy
  • Taxation
  • Islam
  • Khorasan
ابن‌حوقل، محمد. (1345). صوره‌الارض. ترجمه: جعفر شعار؛ تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
ابن‌خردادبه. (1371). مسالک و ممالک. ترجمه: سعید خاکرند؛ تهران: نشر میراث ملل.
ابن‌خلدون، ابوزید عبدالرحمن‌بن‌محمد. (1383). العبرتاریخ ابن‌خلدون. ترجمه: عبدالمحمدآیتی؛ چاپ سوم، جلد1،  تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن‌عبدالحکم، عبدالرحمن‌بن‌عبدالله القرشی. (بی‌تا). سیره عمربن‌عبدالعزیز. بیروت: دارالکفر الحدیث.
ابن­اثیر، عزالدین علی. (1371). کامل تاریخ­ بزرگ اسلام و ایران. مترجم: ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی؛ تهران: ناشر مؤسسه مطبوعات علمی.
اسحاق همدانی ابن‌الفقیه، ابوبکر احمدبنمحمد. (1349). البلدان. ترجمه ح. مسعود، تهران: ناشر بنیاد فرهنگ ایران.
اشپولر، برتولد. (1377). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. ترجمه: جواد فلاطوری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
 --------------. (1366). ترکستان‌نامه ترکان در عهد هجوم مغول ترجمه: کریم کشاورز؛ چاپ دوم، بی‌جا: ناشر موسسه انتشارات آگاه.
بلاذری، احمدبن‌یحیی. (1337). فتوح‌البلدان. مترجم: محمد توکل، تهران: ناشر انتشارات قطره.
 بویس، مری. (1388). آیین زرتشت کهن روزگار و قدرت ماندگارش. ترجمه: ابوالحسن تهامی، چاپ سوم، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
مؤلف مجهول. (1362). حدودالعالم من المشرق الی المغرب؛ به کوشش منوچهر ستوده، تهران: انتشارات طهوری.
مجمل‌التواریخ و القصص. (بی‌تا). تحقیق ملک‌الشعراء بهار؛ تهران: انتشارات کلاله خاور.
نامه تنسر. (1389). به تصحیح: مجتبی مینوی، چاپ اول، تهران: انتشارات دنیای کتاب.
بیرونی، ابوریحان. (1392). آثارالباقیه. ترجمه: اکبر داناسرشت، ترجمه و تصحیح: پرویز سپیتمان، تهران: نشر نی.
بی‌نا. (1366). تاریخ سیستان، تحقیق: ملک الشعرای بهار، چاپ دوم، تهران: ناشر کلاله خاور.
پژوهش دانشگاه کیمبریج. (1390). تاریخ اسلام. زیر نظر پی. ام. هولت ـ آن. ک. س. لمبتون، ترجمه: احمد آرام؛ چاپ هشتم، تهران؛ مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
ثقفی کوفی، ابواسحاق ابراهیم‌بن‌محمد. (1373). الغارات و شرح حال اعلام آن، ترجمه: عزیزالله عطاردی، تهران: انتشارات عطارد.
جعفریان، رسول. (1369). تاریخ سیاسی اسلام از سال چهل تا سال صد هجری. تهران: چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
خضری، سید احمدرضا. (1384). تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل‌بویه. چاپ پنجم، تهران: انتشارات سمت.
دیاکونوف، م. م. (1346). تاریخ ایران باستان. زیر نظر احسان یارشاطر، ترجمه: روحی ارباب؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
زیدان، جرجی. (1392). تاریخ تمدن اسلام. ترجمه و نگارش: علی جواهر کلام، چاپ چهاردهم، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
شهیدی، جعفر. (1390). تاریخ تحلیلی اسلام. چاپ چهل و ششم، تهران: ناشر مرکز نشر دانشگاهی.
شیخ نوری، محمدامیر. (1388). تاریخ اسلام در آسیای مرکزی تا حمله مغول. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
طبری، محمدبن‌جریر. (1375). تاریخ طبری. ترجمه: ابوالقاسم پاینده، چاپ پنجم، تهران: انتشارات اساطیر.
طقّوش، محمدسهیل. (1392). دولت امویان. ترجمه: حجّت‌الله جودکی با اضافاتی از رسول جعفریان، چاپ هفدهم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فرای، ریچارد. (1393). عصر زرین فرهنگ ایران. ترجمه: مسعود رجب‌نیا. چاپ ششم، تهران: ناشر سروش.
فیاض، علی‌اکبر. (1390). تاریخ اسلام. چاپ هجدهم، تهران: ناشر انتشارات دانشگاه تهران.
کای بار؛ آسموسن؛ بویس، مری. (1384). دیانت زرتشتی، ترجمه: فریدون وهمن، تهران: نشر جامی.
کوفی، ابن‌اعثم. (1372). الفتوح؛ ترجمه: محمدبن‌احمد مستوفی هروی، تحقیق: غلامرضا طباطبائی مجد، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
محمدبن‌سعد، منیع الهاشمی البصری. (1414ق.). الطبقات الکبری.تحقیق: محمد بن صامل السلمی، الطائف: مکتبه الصدیق.
مستوفی، حمدالله. (1339). تاریخ گزیده؛ به اهتمام: عبدالحسین نوایی؛ تهران: ناشر امیرکبیر.
مسعودی، ابوالحسن علی‌بن‌حسین. (1365). التنبیه و الاشراف. ترجمه: ابوالقاسم پاینده، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مسعودی، ابوالحسن علی‌بن‌حسین. (1387). مروج الذهب؛ ترجمه: ابوالقاسم پاینده؛ چاپ ششم، جلد1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مشکور، محمدجواد. (1372). جغرافیای تاریخی ایران باستان. تهران: انتشارات دنیای کتاب.
معین، محمد. (1387). فرهنگ فارسی. (یک جلدی)، چاپ سوم، تهران: انتشارات اشجع.
مقدسی، ابوعبدالله محمدبن‌احمد. (1361). احسن‌التقاسیم فی معرفه الاقالیم؛ ج2، ترجمه: علی نقی منزوی؛ تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
مهدی الخطیب، عبدالله. (1378). ایران در روزگار اموی. ترجمه: محمدرضا افتخارزاده؛ تهران: انتشارات رسالت قلم.
نرشخی، ابوبکر محمدبن‌جعفر. (1363). تاریخ بخارا. ترجمه: ابونصر احمدبن‌محمدبن‌نصر القباوی؛ تلخیص: محمدبن‌زفربن‌عمر؛ تحقیق: محمدتقی مدرس رضوی؛ چاپ دوم، تهران: نشر توس.
همایی، جلال. (1366). شعوبیه. اصفهان: بزرگمهر.
یاقوت‌بن‌عبدالله الحموی، شهاب‌الدین ابوعبدالله. (1995). معجم‌البلدان. بیروت: دارصادر، ط الثانیه.
یعقوبی، احمدبن‌اسحاق. (1356). البلدان. ترجمه: محمد ابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
یعقوبی، احمدبن‌اسحاق. (1382). تاریخ یعقوبی. ترجمه: محمد ابراهیم آیتی، چاپ نهم، جلد1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.   
Gibb, H.A.R. (1923) The Arab Conquests in Central Asia, London.