لایه های معانی و مفهوم اشعار عاشقانه حافظ و انعکاس آن در نسخه دیوان حافظ محفوظ در موزه انستیتو دهلی نو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد سراب ، دانشگاه آزاد اسلامی ،سراب،ایران.

2 استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد سراب ،دانشگاه آزاد اسلامی ،سراب، ایران.

3 دانشیارگروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی،واحد اردبیل ،دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران

10.22034/ias.2021.266564.1501

چکیده

یکی از ابزارهای این تأثیرگذاری ادبیات استفاده از توانش‌های کلامی و به‌کار بردن ترفندهای جدید سخنوری در انتقال معانی ثانوی به فراخور کلام و حال مخاطب است که در معانی ثانوی، مقوله‌های علم معانی، قابل مشاهده است. حافظ از شاعران توانایی است که زبانی قدرتمند و بدیع دارد و در به‌کار‌گیری شگردهای معانی، شاعری قدرتمند و ماهر است. او در میان شاعران دیگر حرف اول را می‌زند؛ چراکه سخنش متعلق به یک زمان نیست و اشعار منحصربه‌فردش از سایه‌های عمیقی بهره گرفته است که می‌توان آن را به مقتضای حال مخاطب تحلیل نمود. شعر حافظ در دسته اشعاری قرار می‌گیرد که دارای لایه‌های متعدد معنی و مفهوم است. در این پژوهش که نوع مطالعه در آن اسنادی بوده و به شیوه تحلیل محتوا و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به بررسی داده‌ها پرداخته شده است. به بررسی معانی ثانوی حاصل از ذکر و حذف مسندالیه در انوع مختلف آن پرداخته‌ایم، نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نسبت حذف با ذکر نهاد در غزل حافظ تقریباً مساوی است. این تساوی از آنجاست که شاعر در 570 جمله‌واره، نهاد را ذکر کرده است که برابر با 48/67 درصد می‌شود.
 
اهداف پژوهش:

شناخت زوایای مجهول و آشنایی با لایه‌های پنهان سخن حافظ شیرازی با تأکید بر نسخه انستیتو در دهلی نو
جلب توجّه ادیبان و سخنوران در باب علم معانی و توجّه و عنایت بیشتر به این علم مهجور.

سؤالات پژوهش:

معانی ثانویه در اشعار حافظ چگونه نمود یافته است؟
اغراض ثانویّة به‌کار رفته در اشعار حافظ، بیشتر مربوط به کدام موضوعات و مفاهیم می­شود؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Layers of meanings and concepts of Hafez's love poems and their reflection in the version of Hafez Mahfouz's Divan in the New Delhi Institute Museum

نویسندگان [English]

  • Roghayeh Shafizadeh 1
  • Saeid Farzanehfard 2
  • Hosein Novin 3
1 PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Sarab Branch, Islamic Azad University, Sarab, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Sarab Branch, Islamic Azad University, Sarab, Iran.
3 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Ardabil Branch, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semantics
  • rhetoric
  • mention and omission of Musnadaliyeh
  • secondary meanings
  • Hafez lyric poems
آق اولی، حسام­العلما. (1373). دررالادب در فنّ معانی، بیان و بدیع، چاپ سوّم، قم: ستاره.
آهنی، غلامحسین. (1339). نقد معانی، اصفهان: کتاب‌فروشی تأیید.
تقوی، سیدنصرالله. (1363). هنجار گفتار، اصفهان: فرهنگسرای اصفهان.
جرجانی، عبدالقاهر. (1368). دلایل­الاعجاز، ترجمة سیدمحمد رادمنش، مشهد: آستان قدس رضوی.
حافظ شیرازی، خواجه شمس­الدین محمد. (1386). دیوان حافظ شیرازی، به کوشش خطیب رهبر، چ44، تهران: صفی­علی­شاه.
خیام­پور، عبدالرّسول. (1389). دستور زبان فارسی، چاپ پانزدهم، تبریز: ستوده.
رجایی، محمدخلیل. (1353). معالم­البلاغه‌ (معانی، بیان و بدیع) چاپ دوم، شیراز: دانشگاه شیراز.
رشیدیان، عبدالکریم. (1385). «از«فرد» مدرن تا «شخص» پست‌مدرن»، فلسفه، کلام و عرفان، ش11: 122-103.
رضانژاد (نوشین)، غلامحسین. (1367). اصول علم بلاغت در زبان فارسی، تهران: الزهرا.
ذوالفقاری، داریوش. (1391). بررسی شاهنامه فردوسی از دیدگاه دانش معانی با تأکید بر داستان رستم و اسفندیار، رسالة دکتری زبان و ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه پیام نور.
سکّاکی، ابویعقوب یوسف­بن ابی­بکر. (1407). مفتاح­العلوم، الطّبعه­الثّانیه، ضبطه نعیم زرزور، بیروت: دارالکتب العلمیّه.
شمیسا، سیروس. (1383). بیان و معانی، چاپ هشتم، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. (1379). معانی، تهران: میترا.
علوی‌مقدم، محمد؛ اشرف‌زاده، رضا. (1376). معانی و بیان، تهران: سمت.
صفا، ذبیح­الله. (1371). آیین سخن (مختصری در معانی و بیان فارسی)، تهران: عطّار.
کزازی، میرجلال‌الدین. (1372). معانی (زیبا‌شناسی سخن پارسی)، چ دوم، تهران: کتاب ماد.
فرشیدورد، خسرو. ( 1388). دستور مفصل امروز، چ سوم، تهران: انتشارات سخن.