نگاهی تطبیقی به انگارۀ عهد عتیق و قرآن کریم از پندارۀ «پسرخدا بودن عُزیر» و انعکاس آن بر نگاره های اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ادیان و عرفان، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

2 گروه ادیان و عرفان، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاداسلامی، خرم آباد، ایران

3 گروه معارف اسلامی و فلسفه اسلامی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران

10.22034/ias.2021.283689.1598

چکیده

در متون بنیادی دین یهود مانند عهد عتیق و تلمود کم‌ترین اشاره‌ای به مفهوم «ابن الله» بودن عزیر نشده است. با این وجود، قرآن یک‌بار به روشنی (توبه/30) و بار دیگر نیز به‌صورت تلویحی (بقره/۲۵۹) در چگونگی مرگ عُزیر از وی، نام برده است. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی، به تطبیق جایگاه عزیر در متون مقدس یهود و اسلام می‌پردازد. با بررسی و تدبر در متون معتبر یهود هیچ اثری از مفهوم پسرخدا بودن عزیر به دست نیامد. حال آنکه در منابع مهم تفسیری اسلامی میان مفسران مشهور، درباره این انگاره، نه تنها وحدت‌رویه و نظر دیده نمی‌شود، بلکه با برداشت‌های متفاوتی از این نسبت روبه‌رو هستیم. چنانکه آلوسی و فخررازی آن را نسبتی حقیقی دانسته، اما بحرانی و طباطبایی آن را نسبتی مجازی و تشریفی می‌پندارند. در این میان، مفسرانی نیز هستند که آن را باور عده‌ای معدود یا فرقه‌ای منقرض شده از یهود پنداشته‌اند و یا اساساً دربارۀ این نسبت توضیح روشنی نداده‌اند. این پژوهش می‌کوشد نشان دهد که دیدگاه مفسرانی که مفهوم ابن‌الله بودن را صفتی تکریمی و تعظیمی برای عزیر در نظر گرفته‌اند، می‌تواند درست و قابل‌پذیرش باشد.
 
اهداف پژوهش:

بررسی مفهوم «ابن‌‍الله» بودن در متون بنیادی دین یهود.
بررسی دیدگاه مفسرانی که مفهوم ابن‌الله بودن را صفتی تکریمی و تعظیمی برای عزیر در نظر گرفته‌اند.

سؤالات پژوهش:

مفهوم «ابن‌الله» بودن در متون بنیادی دین یهود چیست؟
دیدگاه مفسرانی که مفهوم ابن‌الله بودن را صفتی تکریمی و تعظیمی برای عزیر در نظر گرفته‌اند چیست؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Look at the Old Testament and the Holy Quran The Concept of "Uzair being the Son of God" and Its Reflection on Islamic Images

نویسندگان [English]

  • Habib MakaremNejhad 1
  • Ali Fathallahi 2
  • Ardeshir Monazami 3
1 Department of Religions and Mysticism, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran
2 Department of Religions and Mysticism, Khorramabad Branch, Islamic Azad University, Khorramabad, Iran
3 Department of Islamic Studies and Islamic Philosophy, Lorestan University, Lorestan, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Allah
  • The Old Testament
  • Quran
  • Judaism and Islam
قرآن کریم
اپستاین، ایزیدور. (1385). یهودیت بررسی تاریخی، برگردان بهزاد سالکی، تهران: موسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
اسپینوزا، باروخ. (1378). «مصنف واقعی اسفار پنجگانه». ترجمۀ علیرضا آل‌بویه، دو فصلنامه هفت آسمان، شماره 1.
آلوسی بغدادی، محمود. (1994م). روح‌المعانی فی التفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، ضبطه و صححه علی عبدالباری عطیۀ، بیروت: دارالکتب العلمیه.
بحرانی، هاشم. (1388). ترجمه تفسیر روایی البرهان، برگردانان: رضا ناظمیان، علی گنجیان، صادق خورشا، تهران: کتاب صبح با همکاری نهاد کتابخانه­های عمومی سراسر کشور.
بیضاوی، عبدالله. (1421ه). انوار التنزیل و اسرار التاویل، حققه: محمد صبحی، محمود احمد الاطرس، بیروت: ایمان.
ثعالبی، احمدبن‌محمد.  (١۴٢٢ق). الکشف و البیان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
زریاب خویی، عباس. (1350). سه نکته درباره رشیدالدین فضل‌الله. مجموعه خطابه‌های تحقیقی درباره خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی، تهران: دانشگاه تهران.
زمخشری؛ محمود بن عمر. (1407ق). الکشاف؛ بیروت: دارالکتاب.
سالتز، آدین اشتاین. (1383). سیری در تلمود، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
طباطبایی، محمدحسین. (1387). المیزان، برگردان محمد باقر موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن. (١٣٧٢ش)، مجمع‌البیان، تهران: ناصرخسرو.
طبری، محمدبن‌جریر. (1423ق). جامع‌البیان عن تأویل ای القران، بیروت: دارالفکر.
طوسی حمدبن‌حسن. (بی‌تا). التبیان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فخر رازی، محمدبن‌عمر. )١۴٢٠ق). التفسیر الکبیر، بیروت، دارإحیاء التراث العربی.
فراء، یحیی‌بن‌زیاد. (1980). معانی القرآن، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
فیض الکاشانی، محسن. (1419ق). الصافی فی تفسیر القرآن، تحقیق: محسن الحسینی الامینی، طهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
قرطبی، محمدبن‌احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو.
کهن، ابراهام. (1382ش). گنجینه­ای از تلمود، برگردان: امیرفریدون گرگانی، تهران: اساطیر.
گنابادی، محمد. (1394). بیان السعادة فی مقامات العبادة، برگردان: حشمت ریاضی، شهرام صحرایی، تهران: حقیقت.
مصطفوی، حسن. (1297). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
مقاتل بن سلیمان. (1423ق). التفسیر، تحقیق: أحمد فرید المطبعة: بیروت: دارالکتب العلمیة.
منشی کرمانی، ناصرالدین. (بی‌تا). نسائم‌الاسحار من لطائم الاخبار در تاریخ وزرا. به کوشش جلال‌الدین حسینی ارموی. تهران: دانشگاه تهران.
هاکس، جیمز. (1377). قاموس کتاب مقدس، تهران: اساطیر.
Skolnik, F. (1945). Encyclopedias Jews, Vol.II. Berenbaum, Michael.
Williamson, H. G. M. (2008). "The Aramaic Documents in Ezra Revisited", The Journal of Theological Studies, Volume 59, Issue 1, April.
S.Fried, L. (2003). Who WROTE EZRA-NEHEMIAH – AND WHY DID THEY?. This paper was presented at a seminar at the Hebrew university in jerusalem in january.