تطبیق شاخصه‌های آثار طالبوف تبریزی و گرافیک مطبوعاتی کشور برمبنای تفکر مشروطه‌خواهی دوره قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادبیات فارسی،گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

10.22034/ias.2021.287380.1613

چکیده

کارکرد اجتماعی زبان باعث بازتاب ایدئولوژی در انحای مختلف رد، تأیید یا سکوت نسبت به گفتمان مسلط بر جامعه در آثار زبانی و ادبی می‌شود. میخاییل باختین با نظریۀ گفت‌وگومندی خود بر نقش ایدئولوژیکی زبان در جوامع انسانی تأکید کرده است، گفت‌وگو را اساس زبان می‌داند. در تاریخ ادبیات فارسی مؤلفه‌ها و نشانه‌های این نظریه را می‌توان در دورۀ مشروطه بازیافت که شروع مطالبه‌گری و تزلزل در پایه‌های ایدئولوژی نظام مسلط و بستر مناسبی برای شکل‌گیری فرهنگ نقد و گفت‌وگوست. در میان نویسندگان پیشرو و منتقد این دوره، آثار طالبوف تبریزی- ازجمله کتاب احمد و مسالک‌المحسنین- از حیث ایجاد نخستین نشانه‌های گفت‌وگو و نقد حائز اهمیت است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه ای انجام شده است. مبنای کتاب احمد بر گفت‌وگو نهاده شده و مسالک‌المحسنین نیز از اولین سفرنامه‌های خیالی دورۀ مشروطه است که ساختار مبتنی‌بر گفت‌وگوهای روایی طولانی دارد. این آثار به دلیل عینیت و رویکرد اجتماعی و انتقادی خود، ایدئولوژی مشروطه‌خواهی، قانون‌گرایی، وطن‌دوستی و ارزش‌های مدنی را در سطوح واژگانی، نحوی و بلاغی بازتاب می‌دهند؛ اسامی و صفات مهم‌ترین عناصر نشان‌دار زبان برای بیان ایدئولوژی هستند. تفکر مشروطه‌خواه نویسنده در سطح نحوی نسبت به دو سطح دیگر نمود بارزی ندارد و در سطح بلاغی، تمثیل، کنایه و نماد مهم‌ترین شگردهای ادبی طالبوف برای بیان اوضاع اجتماعی ایران هستند که باعث قرار گرفتن این نوشته‌ها در ژانر سیاسی می‌شوند.
اهداف پژوهش:

بررسی نظریۀ گفت‌وگومندی باختین و مشروطیت در آثار طالبوف و گرافیک معاصر.
بررسی نخستین نشانه‌های گفت‌وگومندی به معنای نقد سیاسی مؤثر در پیشبرد گفتمان نوگرایی.

سؤالات پژوهش:

نظریۀ گفت‌وگومندی باختین و ایدئولوژی مشروطیت در آثار طالبوف و گرافیک معاصر چه بازتابی یافته است؟
نخستین نشانه‌های گفت‌وگومندی به معنای نقد سیاسی مؤثر در پیشبرد گفتمان نوگرایی چیست؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Adaptation of the Characteristics of Talibov Tabrizi's works and the country's Press Graphics Based on the Constitutionalist Thinking of the Qajar Era

نویسندگان [English]

  • Leyli Manavi 1
  • Bijan Zahiri Nav 2
  • Shokrollah Pooralkhas 3
1 PhD Student in Persian Literature, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran.
2 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Talibov
  • Ahmad's book
  • Masalak al-Mohsenin
  • ideology
  • constitution

مراجع

آدمیت، فریدون. (1345). اندیشه‌های طالبوف تبریزی، تهران: انتشارات دماوند.
آرین‌پور، یحیی. ( 1372). از صبا تا نیما (تاریخ 150 سال ادب فارسی) دورۀ دو جلدی. چاپ چهارم، تهران: انتشارات زوّار.
اکو، امبرتو. (1390). «استعاره از نگاه ادبیات سنتی اروپایی، فلسفه، و نشانه‌شناختی». استعاره (مبنای تفکر و ابزار زیبایی‌‌آفرینی) (مجموعه مقاله). به کوشش فرهاد ساسانی. ترجمۀ فرهاد ساسانی. چاپ دوم. تهران: انتشارات سورۀ مهر.
ایگلتون، تری. (1386). پیش‌درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ چهارم، تهران: نشر مرکز.
باختین، میخاییل. (1391). تخیل مکالمه‌ای (جستارهایی دربارۀ رمان). ترجمۀ رویا پورآذر. چاپ سوم. تهران: نشر نی.
باختین، میکائیل. (1373). سودای مکالمه، خنده، آزادی. ترجمۀ محمد پوینده، چاپ اول. تهران: نشر آرست.
تودوروف، تزوتان. (1393). منطق گفت‌وگویی میخاییل باختین. ترجمۀ داریوش کریمی. چاپ سوم. تهران: نشر مرکز.
حسینی کومله،  محسن. (1395). «بررسی و تحلیل گرافیک مطبوعاتی ایران در دوران قاجار با تأکید بر جریان مشروطه‌خواهی». کنفرانس بین‌المللی هنر و معماری و کاربردها.
شمیسا، سیروس. (1393). بیان. چاپ سوم، ویراست چهارم. تهران: نشر میترا.
طالبوف، عبدالرحیم. (1394). کتاب احمد (یا مسائل‌الحیات). به کوشش فرامرز معتمد دزفولی. تهران: نشر شیرازه.
طالبوف، عبدالرحیم‌بن ابوطالب. (1394). مسالک‌المحسنین. چاپ دوم. تهران: انتشارات علمی و ‌فرهنگی.
فتوحی، محمود. (1390). سبک‌شناسی (نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها). تهران: انتشارات سخن.
قاضی‌مرادی، حسن. (1391). شوق گفت‌وگو و گستردگی فرهنگ تک‌گویی در میان ایرانیان. تهران: نشر دات.
لاری، مریم. (1396). «مطالعه تطبیقی لگوتایپپ‌های مصور مطبوعاتی و نشانه‌های فرهنگی در شعر دورۀ مشروطه». دوره7، 14، 82-71.
نیستانی، محمدرضا. (1394). اصول و مبانی دیالوگ (روش شناخت و آموزش). چاپ دوم، تهران: یار مانا و آموخته.
هاشمی، نجمه. (1390). نقد جامعه در آثار داستان‌نویسان صدر مشروطه. تهران: نشر جامعه‌شناسان.
یوسفی، غلامحسین. (1357). دیداری با اهل قلم (دربارۀ بیست کتاب نثر فارسی). جلد دوم، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار