واکاوی و تحلیل درون مایه‌های فرهنگی و اجتماعی در نمایشنامه مشروطه غلامحسین ساعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران

2 دانشیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحدتربت حیدریه،دانشگاه آزاداسلامی،تربت حیدریه،ایران

3 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.

10.22034/ias.2022.363942.2064

چکیده

غلامحسین ساعدی در عرصۀ رمان، داستان، نمایشنامه و فیلمنامه نویسی به خلق آثار ارزنده‌ای پرداخته است. وی در بیشتر آثارش به‌ویژه نمایشنامه‌هایش، ‌اندیشه‌های پوچ‌گرایانه و ب‌ هویتی شخصیت‌های نمایشی را به تصویر کشیده و در پی آن بود تا مشکلات و آسیب‌های اجتماعی و فردی مردم روزگار خویش را در آثارش مطرح نماید. درون‌مایه‌های آثار وی در چهار حوزه قابل بررسی است: درون‌مایه‌های فردیت‌گرایی و وهمناکی و ویژگی روانی شخصیت‌ها، درون‌مایه‌های اجتماعی و رئالیستی، درون‌مایه‌های سیاسی و درون‌مایه‌های مرامی‌ و اعتقادی، مبارزه در برابر استعمار و استبدادستیزی، آزادی‌خواهی و مبارزه با جهل و نادانی و خرافه‌پرستی و فقر فرهنگی و آسیب‌های فردی، روحی- روانی و مشکلات و اجتماعی و فساد و بی‌بندوباری جنسی از مهم‌ترین موضوعات به‌کار رفته در آثار غلامحسین ساعدی است. پیشگامی‌ آذربایجان از نظر سیاسی در دورۀ مشروطه و قیام آزادی‌خواهانۀ دو پیشکسوت ستارخان و باقرخان و نیز شیخ محمد خیابانی و مخالفت ایشان با حکومت مرکزی و نفوذ روس‌های تزاری در آذربایجان و نیز تشکیل فرقۀ دموکرات و حکومت خودمختار آذربایجان توسط سیدجواد پیشه‌وری  هر‌یک به نوعی بر اوضاع نابسامان مردم این دوره تأثیرگذار بوده اند که ساعدی در بخش مضامین سیاسی آثار خود از این موضوعات بهره برده است. این پژوهش به شیوۀ تحلیلی کیفی و روش استدلال استقرایی (از جزء به کل) با ارائۀ شواهد و نمونه‌ها صورت گرفته است..
اهداف پژوهش:

شناخت درون‌مایه‌های فرهنگی و اجتماعی در آثار، افکار و‌ اندیشه‌های غلامحسین ساعدی.
آشنایی با شخصیت‌های رمان‌ها، فیلم نامه‌ها و داستان‌های غلامحسین ساعدی.

سؤالات پژوهش:

درون‌مایه‌های فرهنگی و اجتماعی در آثار، افکار و‌ اندیشه‌های غلامحسین ساعدی چیست؟
ارزش آثار غلامحسین ساعدی در حوزۀ نمایشنامه‌نویسی چگونه است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis and analysis of cultural and social themes in Gholamhossein Saedi's constitutional play

نویسندگان [English]

  • Mahboobeh Ghanadan 1
  • Mahyar Alavi Moghadam 2
  • Mahmoud Firouzi Moghaddam 3
1 Department of Persian Language and Literature, Torbat Heydariyeh Branch, Islamic Azad University, Torbat Heydariyeh, Iran
2 Department of Persian Language and Literature, Torbat Heydariyeh Branch, Islamic Azad University, Torbat Heydariyeh, Iran
3 Department of Persian Literature and Language, Torbat-e- Heydariyeh Branch, Islamic Azad university, Torbat-e- Heydariyeh, Iran( faculty member)

کلیدواژه‌ها [English]

  • theme
  • analysis.Gholamhossein Saedi
  • .play
  • ..novel
آژند، ‌یعقوب. (1369). «وضع ادبیات داستانی در قبل و بعد از انقلاب». سوره، دوره‌ 2، شماره 8، 16-12.
آل‌احمد، جلال. (1344). «عزاداری گوهر مراد برای اهالی بَیَل». کلک، شماره 12، 10- 9.              
ایوبی، مهدی. (1370). «نقدی بر اجرای باغ وحش شیشه‌ای». نمایش، شماره 37، 22-20.
بهرامی‌تربتی، رضا. (1395). «نگاهی به مفهوم موتیف و بررسی تطبیقی آن با تمثیل در منطق‌الطیر عطار». ‌یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان.
بوری، ژان. (1385). «ایبسن و زولا شیاطین هم خانواده». ترجمه: زهرا وثوقی، سمرقند، شماره 13 و14، 103- 97.
پارسا، سیّد احمد؛ طاهری، ‌یوسف و صادقی، حسین. (1389). «روش علمی صادق هدایت در پردازش داستان‎های کوتاه رئالیستی». فصلنامة تخصصی زبان و ادبیات فارسی، شمارة 5، 177-156.
پاینده، حسین. (1382). «خلأ ارزش‌ها در نمایشنامۀ  خلأ». در گفتمان نقد (مقالاتی در نقد ادبی)، زیر نظر حسین پاینده، تهران: روز نگار.
پشتدار، علی محمّد؛ سلامت، زهرا.  (1391). «تحلیل و بررسی عناصر داستان در کتاب «پنج داستان» جلال آل‌احمد». کتاب ماه ادبیات، شمارۀ 5، 52-48.
پورنامداریان، تقی؛ سیدّان، مریم. (1388). «بازتاب رئالیسم جادویی در داستان‌های غلامحسین ساعدی". مجله‌ دانشکده‌  ادبیات و علوم انسانی، شماره 64،  64-45.
تقوی، محمد؛ دهقان، الهام. (1388). «موتیف چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟». نشریه نقد ادبی، شماره هشتم، 31-7.
حسینی،  سید رضا. (1343). «ده لال بازی، انتقاد کتاب». دوره‌ دوم، شماره‌ 1، 14-11.
خیرآبادی، حدیث. (1398).  «غلامحسین ساعدی و تک‌نگاری‌هایش با تأکید بر کتاب  «اهل هوا»». گروه ادبی پی‌رنگ؛ معرفی یادداشت تحلیل و نقد.
رویانی، وحید؛ کاظمی، سمیرا. (1389). عقاید عامه در آثار مردم‌نگاری غلامحسین ساعدی. چهارمین  همایش نگاهی نو  به زبان و ادب عامه، مشهد.
سیمیاری، نسرین. (1391). «تحلیل گزیده‌ای از آثار غلامحسین ساعدی از منظر جامعه‌شناسی ادبی». رساله کارشناسی ارشد ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلام‌شهر.
شاکری، جلیل و بخشی، بهناز. (1394). «تحلیل روانشناختی شخصیّت‌های سه داستان گدا، خاکسترنشین‌ها و آشغال‌دونی غلامحسین ساعدی بر مبنای نظریّه کارن هورنای». نشریه‌ متن‌پژوهشی ادبی، دوره‌ 19، شماره‌ 63، 88-55.
صالحی مازندرانی، محمدرضا؛ گلبانچی، نسرین. (1390). «واکاوی مفهوم تئاتر پوچی اروپا در نمایشنامه‌های غلامحسین ساعدی». قند ادبی، ش 16، 126-105.
عبداللهیان، حمید. (1381). «داستان و شخصیت‌پردازی در داستان». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران، شمارة 1009، 425-409.
علوی ایلخچی، الهام. (1392). «مطالعه‌ تطبیقی رئالیسم جادویی در آثار ساعدی، مارکز». کتاب ماه ادبیات، شماره 72، (پیاپی 186)، 37- 21.
عرب بافرانی، علیرضا. (1383). «نقش گفتگو و لحن در آثار غلامحسین ساعدی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
کیانوش، محمود. (1347). «آذرخش بی تندر». انتقاد هنر دوره‌ چهرم، شماره 3، 31-21.
ملکشا، م. رضا. (1399). «ساعدی و ‌یک استثنا (بررسی رمان تاتار خندان)». فصلنامه ادبیات و هنر،  شماره 4، 1.
وثوقی، ناصر.  (1343). «در ستایش صوفی گری‌یا  ایلخی چی». ‌اندیشه و هنر، دوره‌ پنجم، شماره 4، 529-528.