اولویت بندی مولفه‌های موثر بر ارتقا کیفیت کالبدی جداره‌‌های شهری به کمک معادلات ساختاری، نمونه موردی نماهای منطقه یک تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی، گروه معماری، واحد پردیس، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران. ایران.

2 دانشیار گروه معماری، دانشگاه پیام نور تهران، تهران. ایران. .

3 استادیار گروه معماری، واحد پردیس، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران. ایران

4 استادیارگروه معماری، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین. ایران.

10.22034/ias.2022.371111.2099

چکیده

ﺟﺪارۀ ﺷﻬﺮی ﻫﻤﻮاره ﺗﺤتﺗأﺛﯿﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻣﺘﻌﺪدی ﻗﺮار دارد. بهﮑﺎرﮔﯿﺮی ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎ ﺟﻨﺲ، رﻧﮓ و ﺑﺎﻓﺖ ﻣﺘﻔﺎوت، اﻏﺘﺸﺎش و آﺷﻔﺘﮕﯽ ﺑﺼﺮی را ﻧﻪ‌ﺗﻨﻬﺎ در ﯾﮏ ﺑﻨﺎ ﺑﻠﮑﻪ در ﺟﺪارۀ ﺷﻬﺮی ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. در همین راستا هدف تحقیق حاضر بررسی تأثیر مؤلفه‌های تأثیرگذار بر ارتقا کیفیت کالبدی جداره‌‌های شهری است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی از نظر روش تحقیق توصیفی پیمایشی مبتنی بر داده‌های کمی و پرسش‌نامه‌ای است. ابتدا به کمک استدلال استقرایی و جمع‌آوری نوشتار نظریه‌پردازان، مؤلفه‌های طراحی را مشخص می‌نماید. سپس به کمک مصاحبه ساختاریافته باز به تحلیل روابط بین مؤلفه‌ها می‌پردازد تا ابزار دقیق‌تری برای گزینش نما‌ها به‌دست آورد. در پایان به کمک پرسش‌نامه ساختاریافته از 54 نفر از متخصصین رشتۀ معماری و شهرسازی به اولویت‌بندی مؤلفه‌ها می‌پردازد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که: مصالح، رنگ، الگو و تکرار، جزییات طراحی، فرم و شکل نماهای جانبی بر ارتقا کیفیت کالبدی جداره‌ها شهری تأثیر مثبت و معنادای دارد (p<0.05).
اهداف پژوهش:

دسته‌بندی مؤلفه‌های طراحی نما‌ها و روش‌های طراحی برای رسیدن به جداره مطلوب.
مشخص کردن میزان کفایت این مؤلفه‌های طراحی برای رسیدن به کیفیت بصری مطلوب.

سؤالات پژوهش:

مؤلفه‌های طراحی نما بر ارتقا کیفیت کالبدی جداره‌‌های شهری چه تأثیری دارد؟
میزان اهمیت و کفایت هرکدام از مؤلفه‌‌های نما، برای طراحی جداره چقدر است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prioritizing effective components of the physical quality of streetscapes with the help of structural equations, a case example of streetscapes in region one of Tehran

نویسندگان [English]

  • Roja Arjomandnia 1
  • Heidar Jahanbakhsh 2
  • Maryam Cheshme Ghasabani 3
  • Mohhad Reza Mehrabani Golzar 4
1 PhD student, Department of Architecture, Pardis Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Architecture, University of Payamnoor, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Architecture, Islamic Azad University, Pardis Branch, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Department of Architecture, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

T

کلیدواژه‌ها [English]

  • Influential components
  • Streetscapes
  • Improving physical quality
  • Structural equation
اخگری سنگ آتش، زهره؛ میرکریمی، سیدحامد؛ محمدزاده، مرجان و سلمانماهینی، عبدالرسول. (1398). «تبیین معیارهای کیفیت بصری منظر خیابانی با روش طبقه‌بندی کیفیت بصری و ماتریس دستیابی به اقدامات»، مطالعه موردی: مسیرهای پیاده مشهد و گرگان. فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری. شماره 2، پیاپی20، 76-57.
ارجمندفر، مسعود. (1388). «بررسی مقایسه‌ای ‌ترجیحات محیطی مردم و گروه‌های مؤثر در حوزه نماهای مسکونی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
بایبوردی، پریسا؛ یاقوتی، سیمین و بایبوردی، مهسا. (1392). «تأثیر نمای بناهای مسکونی بر منظر شهری در ایران». همایش ملی معماری، فرهنگ و مدیریت شهری، کرج.
بنتلی، ای ین. (1385). محیط‌های پاسخده، کتاب راهنمای طراحان، ترجمه: مصطفی بهزادفر، چاپ دوم، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
بهزادفر، مصطفی. (۱۳۹۰). هویت شهر نگاهی به هویت شهر تهران، تهران: نشر شهر.
پورجعفر، محمدرضا؛ اسمعیلیان، سحر. (1392). «در جست‌وجوی معیارهای شکل‌دهندۀ شبکه فضاهای شهری در بافت‌های تاریخی ایران؛ نمونه موردی: اصفهان، در دشت». مدیریت شهری، دوره ،11  شماره31 ، 81-65.
توسلی، محمود. (1390). «طراحی شهری: هنر نو کردن ساختار شهر همراه با چهار نمونه موردی. ناشر: محمود توسلی.
جم، فاطمه؛ عظمتی، حمیدرضا؛ قنبران، عبدالحمید؛ صالح صدق‌پور، بهرام. (1398). «شناسایی و دسته‌بندی الگو ذهنی معماران در قضاوت زیبایی‌شناسانه نمای ساختمان‌های مسکونی». دوفصلنامه اندیشه معماری، شماره پنجم، 141-154.
حسین‌زاده، ریحانه؛ قریشی، خوراسگانی. (1393). «بازاندیشی در نماهای شهری به‌عنوان عاملی تعیین‌کننده در تحقق زیباسازی شهر فردا». اولین همایش ملی در جست‌وجوی شهرفردا، تهران، civilica.com/doc/348492/
خلوصی، امیرحسین؛ بهزادفر، مصطفی و محمدی، مریم. (1393). «تبیین عوامل مؤثر و طراحی بدنه خیابان مبتنی بر دلالت‌های زیبایی‌شناسانه (نمونه موردی: خیابان بهار، منطقه 7 شهرداری تهران). معماری و شهر پایدار، شماره 1، 42-27.
روشنی، پریسا؛ حبیبی، کیومرث؛ سعیده زرآبادی و زهرا سادات. (1396). «ارائه الگوی مفهومی انسجام‌بخشی شبکه فضای شهری و به‌کار گیری آن در منطقه 6 شهر تهران». باغ نظر. شماره 48 ،42-31.
سعیدی رضوانی، نوید؛ خطیبی، سید محمدرضا و دمرچلی، عباس. (1400). «ارتباط اندیشه‌های زیباشناختی با ساخت فضاهای شهری (نمونه موردی: میدان نقش‌جهان اصفهان و میدان سنت پیتر رم)». فصل‌نامه آمایش محیط، شماره 52، 101-121.
شاملو، شبنم؛ تقی‌زاده، محمد و حبیب، فرح. (1397). «واکاوی رویکردها و زمینه‌های نظری و تدوین چارچوب مفهومی منظر شهر». معماری و شهرسازی آرمانشهر، شماره 23، 209- 197.
صیادی، سید احسان؛ مداحی، محمد. (1390). معماری پایدار، چاپ اول، تهران: انتشارات لوتس.
عباسی، زهرا. (1396). «معیارهای زیبایی‌شناسانه نما و بدنه‌های مطلوب شهری با تأکید بر هویت بومی». مدیریت شهری شماره 47، 276 - 255.
عبداله‌زاده طرف، اکبر؛ فرهودیان، نازنین. (1400). «طراحی منظر لبه مهران‌رود مجاور بازار تاریخی تبریز با کاربست تکنیک ترجیح بصریVPT ». فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری. شماره 2، شماره پیاپی 24،  66-49.
غضنفری، پیمان؛ ارزه، آزاده. (1397). «شناسایی عوامل مؤثر بر طراحی بدنه‌های شهری با تأکید بر ابعاد زیبایی‌شناسی و کیفی نمونه موردی: بوستان ولایت، شهرساری». معماری‌شناسی شماره 2، 20.
کاشی، حسین. عطارد، فرانک. (1396). «عناصر تشکیل‌دهنده نماها و جداره­های شهری. معماری و شهرسازی آرمانشهر»، شماره 21. 192-173.
کرمی، بهرام؛ قبادیان، وحید و صادقی پی، ناهید. (1401).  «شیوه زندگی و کالبد خانه، نمونه موردی: خانه‌های پلکانی پاوه». نشریه مطالعات هنر اسلامی، 47، 1.
کریمی، سروه؛ اعتصام، ایرج و شاهچراغی، آزاده. (1399). «تحلیل و بررسی مؤلفه‌های مؤثر بر ادراک نماهای شهری از منظرپدیدارشناسی هنر اسلامی»، نشریه مطالعات هنر اسلامی. شماره 38 دوره 16،  360-344.
کریمی آذر، امیررضا؛ صفرنژاد، مهسا. (1395). «شناسایی مؤلفه‌های عینی و ذهنی مؤثر در طراحی نما در جهت ارتقای هویت منظر شهری و افزایش حس تعلق شهروندان». دوفصلنامه پژوهش‌های منظر، شماره 6 ، 106-89.
کرمونا، متیو؛ تیزدل، استیون. (1390). خوانش مفاهیم طراحی شهری، کامران ذکاوت و فرناز فرشاد، تهران: انتشارات آذرخش.
کریر، راب. (1383). فضاهای شهری، ترجمه: خسرو هاشمی نژاد، چاپ اول، اصفهان: نشرخاک، انتشارات ادبیات معماری- شهرسازی.
گروتر، یورگ کورت. (1386). زیبایی‌شناسی در معماری، جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، چاپ دوم، تهران: انتشارات مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
لنگ، جان. (1382). آفرینش نظریه معماری، ترجمه علیرضا عینی فر، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۱.
نظربلند، نازیلا؛ غیایی، محمدمهدی و مافی، مصطفی. (1400). «کاهش مصرف انرژی از طریق بازشوهای بهینه در ساختمان‌های بلندمرتبه مسکونی در تطبیق با نورگیرهای بناهای سنتی شهر شیراز». نشریه مطالعات هنر اسلامی شماره 42، دوره 18،  408-398.
نقی‌زاده، محمد؛ زمانی، بهادر و کرمی، اسلام. (1389). «ملاحظات فرهنگی در شکل‌دهی به نماهای شهری با تکیه بر ساختار نماهای شهری ایرانی در دوران اسلامی». نشریه هویت شهر، شماره7،74-61.
نقی‌زاده، محمد. (1379). «رابطه هویت سنت معماری ایران با مدرنیسم و نوگرایی» .هنرهای زیبا، شماره 7.
ویتیک، آرنولد. (1392). زیبایی‌شناسی: برگرفته از دانشنامه برنامه‌ریزی شهری، ترجمه: ملک افضلی، علی‌اصغر. تهران: انتشارات یغمایی.
یزدان‌پناه عبدالملکی، انیس؛ محمدی قهیاری، امیر. (1392). «طراحی خیابان شهری باتوجه‌به کالبد و جداره»، همایش ملی معماری، فرهنگ و مدیریت شهری، کرج.
Brolin, B, C. (1980). Architecture in context: fitting new buildings with old 1-160
Carmona, M. Heath, T. Oc, T. Tiesdell, S. (2003). Public Places-Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design. London: Architectural Press.
Cullen, G. (2003). The Concise Townscape. (M. Tabibian, Trans.). Tehran: Tehran University Co. Cullen, G. (2007). Townscape: Introduction. Urban Design Reader, Matthew Carmona and Steve Tiesdell, (Ed); Oxford: Architectural Press.
Gehl, J. (2002). Public Spaces and Public Life. Adelaide: Adelaide City Council Press.
Gjerde M. (2017) Informing design review: Discussion of the findings of a visual preference study in New Zealand. Urban Transitions Conference, Shanghai, September 2016. Procedia Engineering 198. 562 - 569
Hillier, B. (2004). Designing Safer Streets: An Evidence-Based Approach. Planning in London. 48. 45-49.
Hillier, B. (2007). Space is the Machine, A Configurational Theory of Architecture. Space Syntax.
Hillier, B. & Hanson, J. (1984). The Social Logic of Space. New York: Cambridge University Press.
Hillier, B. Penn, A. Hanson, J. Grajewski, T. Xu, J. (1993). Natural Movement: Or. Configuration and Attraction in Urban Pedestrian Movement. Environment and Planning B: Planning and Design, 20, 29-66.
Hume, D. (1978). A Treatise of Human Nature, Oxford: Clarendon Press, 1978.
Jin, X. Wang, J. (2021). Assessing Linear Urban Landscape from dynamic visual perception based on urban morphology.
Lang, J. (2004). Creating Architectural Theory: The Role of the Behavioral Sciences in Environmental Design. (A. Einifar, Trans.). Tehran: Tehran University Co.
Lynch, K. (2002). The Image of the City. (M. Mozayeni, Trans.). Tehran: Tehran University Co.
Mostafavi, M. Doherty, G. (Eds). (2010). Ecological Urbanism. Basel: Lars Müller Publishers, 17-50.
Sitte, C. (2006). Cin Planning According to Artistic Principles. (F. Gharib. Trans.). Tehran: Tehran University Co.
Tibbalds, F. (1992). Making People-Friendly Towns: Improving the Public Environment in Towns and Cities. Spon Press.
Trancik, R. (1986). Finding Lost Spuces: Theories of Urban Design. New York: Van Nostrand Reinhold Co.
Windle, P. E. (2004). Delphi technique: assessing component needs. Journal of Peri Anesthesia Nursing, 19(1), 46-47.