نقش روانشناسی آرامش محیطی در معماری اسلامی و مولفه های کالبدی آن در کیفیت فضای درمانی( شاهد تجربی:بیمارستان عسکریه اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد شهر کرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهر کرد، ایران

2 گروه معماری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

3 گروه شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

10.22034/ias.2023.368382.2128

چکیده

 مراکز درمانی به‌عنوان یکی از مکان‌های مهم با هدف درمان و بهبود سلامتی افراد جامعه در اکثر موارد، صرفاً کیفیت درمان مورد بحث قرار می‌گیرد و متأسفانه کالبد فیزیکی بنا از جهت بهداشت و عدم آلودگی و ارتباطات عملکردی و فیزیکی فضاهای موجود ارزیابی نمی‌شود؛ و احساس رضایت کاربران مجموعه (بیماران و کارکنان) از فضا و جنبه‌های ادراک دیـداری و بصری موجود و تأثیر آن‌ها بر رفتار بیماران اهمیت چندانی ندارد. این پژوهش در مورد مؤلفه‌های آرامش محیطی در معماری اسلامی  است و بهره‌گیری عناصر از طبیعت در بیمارستان عسگریه اصفهان را ارزیابی می‌کند تا بینشی در مورد تجربیات کاربر نهایی در مقایسه با ادبیات موجود در مورد تجربیات محوطه سبز اماکن درمانی کسب کند. روش پژوهش به‌صورت توصیفی و تحلیلی و از طریق پیمایشی و با طراحی پرسش‌نامه انجام شده است. جهت دسته‌بندی عوامل پژوهش، سؤالات پرسش‌نامه به 3 مؤلفه کالبدی، ادراکی و تأثیرات رفتاری دسته‌بندی شدند که طی آن سؤالاتی در پرسش‌نامه از بیماران و کارکنان بیمارستان عسگریه به‌عنوان جامه آماری هدف پرسیده شد و در کنار آن مصاحبه‌هایی با افراد انجام شده است آنچه ضرورت این تحقیق را تأکید می‌نماید انفصال کنونی انسان، طبیعت و محیط کالبدی فضای درمانی می‌باشد. در نهایت مشخص شد که محوطه‌های سبز بیمارستان عسگریه اصفهان، از طریق قدردانی از مناظر، امکان گذراندن اوقات فراغت، حضور در طبیعت، تجربیات ترمیمی و دسترسی به هوای بیرون، به بازدیدکنندگان آرامش عاطفی می‌دهند.
اهداف پژوهش:

بررسی طراحی محوطه‌های درمانی و نقش آرامش محیطی در معماری اسلامی.
مطالعه نقش به‌کارگیری عناصر طبیعت برای افزایش رضایت بازدیدکنندگان مراکز درمانی.

سؤالات پژوهش:

طراحی محوطه‌های درمانی و نقش آرامش محیطی در معماری اسلامی چگونه می‌باشد؟
استفاده از عناصر طبیعت در بیمارستان‌ها چه تأثیری بر روحیه بازدیدکنندگان دارد؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The psychological role of environmental relaxation in Islamic architecture and its physical components in the quality of therapeutic space (experimental witness: Isfahan Askarieh Hospital)

نویسندگان [English]

  • Mahnaz Mirdamadi 1
  • Mahdi Mahmoudi Kamelabad 2
  • Ramin Madani 2
  • Mohamad Masoud 3
1 Architecture Department, Shahr Kurd Branch, Islamic Azad University, Shahr Kurd, Iran
2 Department of Architecture, Isfahan Art University, Isfahan, Iran
3 Department of Urban Planning. Isfahan Art University, Isfahan, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Health environments
  • therapeutic
  • perceptual
  • physical
  • behavioral effects
امامقلی، عقیل؛ آیوازیان، سیمون؛ زاده محمدی، علی و اسلامی، سید غلام‌رضا. (1391).  «روان‌شناسی محیطی، عرصه مشترک معماری و علوم رفتاری». علوم رفتاری، 4(14)، 23-44.
بهشتی‌نژاد، مهدی. (1395). «نقد نظریه فرهنگی آنتونی گیدنز». مطالعات تحول در علوم‌انسانی، ت 2(6)، 82-102.
پاکزاد، جهانشاه و بزرگ، حمیده. (1393). الفبای روان‌شناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمانشهر.
خانمحمدی، مریم؛ فرزاد، نوابخش؛ سیدی، فرانک؛ مشهدی، ژیلا و توسکی، مریم. (1401). «آسیب‌شناسی توسعه شهری اراک از منظر آسیب‌های ساختاری، زمینه‌ای و رفتاری». هویت شهر، 16(2)، 27-34.
خدیوی، علی وکرم‌الهی، نعمت‌الله. (1400). «روش‌شناسی بنیادین مفهوم «سنت» در اندیشه آنتونی گیدنز با رویکردی انتقادی». مطالعات فرهنگی اجتماعی حوزه، 3(9)، 59-78.
رخشانی‌نسب، حمیدرضا؛ حسینی، سیدعلی و کوشائی، محمد. (1400). «ارزیابی کیفی مکان‌گزینی مراکز درمانی مطالعه موردی: درمانگاه‌های شهر بم». شهر پایدار، 4(1)، 33-49.
رفاهی، سمانه و نصری، امیر. (1398). «تحلیل عناصر معماری در محاکمۀ کافکا». نقد ادبی، (48)، 81 – 114.
شفیعی، شیما؛ شیخ علی بابایی، نیلوفر. (1395). «هویت رنگ، معماری، هنر اسلامی، بررسی تأثیرگذاری رنگ در روانشناسی و نمود آن در معماری اسلامی ایرانی». دومین همایش بین‌المللی معماری، عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم.
عباس‌زاده رضائی، علی؛ مدقالچی؛ لیلا و حق‌پرست، فرزین. (1401). «مشارکت بیماران روحی در فرایند طراحی باغ‌های شفابخش به‌منظور بالابردن پایداری اجتماعی در مراکز درمانی». هویت شهر، 16(2)، 17-26.
عنابستانی، علی‌اکبر و معینی، علیرضا. (1397). «تأثیر هویت مکانی بر مشارکت روستاییان در روند اجرای طرح‌های هادی در سکونتگاه‌های روستایی (مورد مطالعه: روستاهای پیرامون کلان‌شهر مشهد)». برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، 2(6)، 1-42.
عرفانی، حمیدرضا و احمدی، فاطمه. (1400). «طراحی بیمارستان مبتنی بر رویکرد معماری زمینه‌گرا؛ تعامل کالبد با محیط». معماری سبز، 7(28)، 33-42.
قربانی، آناهیتا؛ محرمی، راحله؛ حامد نسیمی، فریبا و یعقوبی روشن، امیرحسین. (1397). «ضرورت بررسی شاخص‌های معماری ایرانی ـ اسلامی در طراحی شهرهای نوین با استناد به تاریخ معماری ایران».  معماری‌شناسی، (3)، 28-36.
کریمی، حسین؛ بخشم، میلاد و حسین‌پور، مهدی. (1400). «طراحی الگوی آسیب‌شناسی استقرار فناوری اطلاعات سبز در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی». بهداشت و درمان، 12(1)، 23-35.
لنگ، جان. (1395). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه علیرضا عینی‌فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مناف‌زاده، هادی. (1398). «نگرشی راهبردی به مبانی و معانی توسعه پایدار با رویکردی به معماری و شهرسازی پایدار». معماری سبز، (17)، 25-14. .
میرمرادی، سیده سمیه؛ مهدی‌زاده سراج، فاطمه و مظفر، فرهنگ. (1388). «بازشناسی نقش طبیعت در فضاهای آموزشی». فناوری آموزش، 4(1)، 37-46.
نعامی، عبدالله؛ ابوالقاسم گرجی، حسن و بنی‌اسدی، مهدی. (1399). «ارائه مدل مفهوم گردشگری سلامت با تأکید بر تبلیغات شفاهی مراکز درمانی: رویکرد داده بنیاد». مدیریت سلامت، ۲۳(۲)، 54-63.
یاران، علی و بهرو، حسین. (1395). «بررسی تأثیر فضای سبز بر میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع‌های بلندمرتبه مسکونی، نمونه موردی: چند مجتمع مسکونی در شهر تهران». معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 9(17)، 151-162.
یاری‌کیا، عطاالله؛ دیناروند، عبدالرحمن و وثیق، بهزاد. (1401). «ارزیابی احساسی رنگ فضای داخلی اتاق بستری بیماران براساس ویژگی‌های شخصیت افراد با استفاده از فناوری واقعیت مجازی». صفه، 32(1)، 57-70.
Bechtel, R., Churchman, A. (2002). Handbook of Environmental Psychology. London: Willy.
Graumann, C. (2002). A Phenomenological Approach to Social Research: The Perspective of the Other. Londaon: Sage.
Kenneth, C. (2000). Person-Environment Psychology. London: Routledge.
McAndrew, F. (2008). Environmental psychology. NewYork: ‎ Indo American Books.
Nickerson, R. (2003). Psychology and Environmental change. London: Routledge.
Verdugo, C., Victor, K., Pinheiro, J. (2009). Environmental Psychology with a Latin American taste, Environmental Psychology. Journal of Environmental Psychology, 29(3), 366-374.
Wells, N. (2006). How Natural and Built Environments Impact Human Health. NewYork: College of Human Ecology