الگوی طراحی مسجد در معماری معاصر با تأکید بر مساجد شهر دزفول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، واحداهواز، دانشگاه آزاداسلامی، اهواز،ایران

2 گروه معماری ، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران.

3 دانشیار مدعو، گروه معماری واحد آزاد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی اهواز،ایران و دانشیار گروه معماری،دانشگاه شهید بهشتی تهران،ایران

10.22034/ias.2021.276051.1558

چکیده

معماری اسلامی به‌مثابۀ یکی از بزرگ‌ترین مصادیق هنر اسلامی بوده و بیشترین نمود معماری اسلامی، در مساجد متجلی شده است. مسجد در دوران‌های مختلف همواره دچار تغییرات و تحولات گوناگون از نظر شکلی و فضایی شده‌ و هر دوره‌ تاریخی ویژگی‌های خاص خود را نمایان ساخته است. در دوران معاصر، کیفیت طراحی معماران، بر ساختار کالبدی و فضایی مسجد اثرگذار بوده و منجر به مطرح‌شدن مساجد نوگرا با شکل و خوانش جدیدی در فضای شهرهای اسلامی شده است. این پژوهش در تلاش است با بررسی ساختار مساجد تاریخی شهر دزفول به بازخوانی و بازتاب الگوها و ساختار مساجد سنتی در طراحی مساجد معاصر دست یابد. براساس مبانی تحقیق، روش مورد استفاده جهت انجام تحقیق از راهکارهای ترکیبی استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات، ترکیبی از مطالعات کتابخانه‌ای و مراجعه میدانی است. برای رسیدن به پرسش‌های پژوهش با استفاده از یک روش کمی و کیفی در مقایسه بین مساجد تاریخی شهر دزفول از نظر ساختاری و شکلی مورد استفاده قرار گرفته است. فرآیند استنتاج از سه مرحله تشکیل شده است: بررسی مساجد موجود در شهر دزفول، دسته‌بندی و انتخاب مساجد از نظر تاریخی، ساختاری و شکلی، طبقه‌بندی داده‌های کمی و تحلیل آن‌ها می‌باشد. سپس بنابر نتایج به‌دست آمده، الگوی طراحی مساجد شناسایی و تبیین شده است. براساس بررسی‌های انجام شده می‌توان با بهره‌گیری از آموخته‌های به‌دست آمده از تحلیل ساختاری مساجد تاریخی، کیفیت کالبدی و کارآمدی فضایی مساجد معاصر را ارتقا داد.
اهداف پژوهش:

بازخوانی الگو و ساختار کالبدی و فضایی مساجد تاریخی شهر دزفول.
ارتقاء کیفیت کالبدی و کارآمدی فضایی مساجد معاصر.

سؤالات پژوهش:

الگو و ساختار شکلی و فضایی مساجد تاریخی شهر دزفول در دوره‌های مختلف چگونه بود؟
چگونه می‌توان در طراحی مساجد معاصر از الگوی مساجد تاریخی دزفول استفاده کرد؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mosque design pattern in contemporary architecture with emphasis on Dezful mosques

نویسندگان [English]

  • Hassan Solymani 1
  • Mahnoush Mahmoudi 2
  • Saeid Mirriahi 3
1 Department of Architecture, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
2 Department of Architecture, Dezful Branch, Islamic Azad University, Dezful, Iran.
3 Visiting Associate Professor, Department of Architecture, Ahvaz Azad Branch, Ahvaz Islamic Azad University, Iran and Associate Professor, Department of Architecture, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This article intends to study the historical mosques of Dezful in order to recognize the design of the mosque based on traditional and historical patterns in the design of contemporary mosques. The research questions are: What are the traditional and historical patterns in the mosques Dezful? What is the formal and spatial structure of mosques in Dezful in different periods? How can a model for contemporary mosques be proposed based on the architecture of Dezful mosques?
The inference process consists of three stages: review of mosques in Dezful and classification and selection of mosques in terms of history, structure and form; Classification of quantitative data and their analysis; Is the conclusion. Based on the research principles, the method used to conduct the research is a combination of solutions. The data collection method is a combination of library studies and field reference. To reach the research questions using a quantitative and qualitative method in comparison between the historical mosques of Dezful in terms of structure and form has been used. Then, according to the results, their design pattern is identified and explained. Based on the studies conducted for the model of contemporary mosques, based on the study and recognition of the architecture of historical mosques in Dezful, mosques can be adapted to the climate of Dezful city using traditional architectural patterns. The historical period has its own characteristics. Finally, using the lessons learned from these historical monuments, a model has been proposed to be used in the design of the mosque

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic architecture
  • historic mosques
  • traditional architecture
  • design patterns
  • contemporary mosques
ایرجی، جواد. (1388). مدرنیته در مساجد معاصر. دو‌ ماه‌نامه معمار، (56):120-124.
بهزادفر، مصطفی. (1376). معماری مساجد و نمای شهر. مجموعه مقالات همایش معماری مسجد: گذشته، حال، آینده. جلد دوم.
بوکهارت، تیتوس. (1365). هنر اسلامی زبان و بیان. ترجمه: دکتر غلامحسین معماریان و مسعود رجب‌نیا. تهران: انتشارات سروش.
پیرنیا، محمدکریم. (1387). مساجد، مجموعه معماری ایران، دوره اسلامی. گردآورنده: یوسف کیانی. تهران: انتشارات سمت.
حسینمردی، حمید و مروجی، نرگس. (1386). نگاهی به مساجد معاصر جهان. تهران: مجله آبادی.
حمزه‌نژاد، مهدی و عربی، مائده. (1393). «بررسی اصالت اسلامی ایرانی در مساجد نوگرایی معاصر، مطالعه موردی: طرح مسجد چهار راه ولی عصر (عج)». فصلنامه مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، شماره 15، 1.
خاکی، غلامرضا. (1378). روش تحقیق با رویکرد پایان‌نامه‌نویسی. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مرکز تحقیقات علمی کشور؛ کانون فرهنگی، تهران: انتشارات درایت.
سجادزاده، حسن؛ یوسفی، ماندانا و یوسفی، محمد. (1394). «ارزیابی مؤلفه‌های اجتماع‌پذیری در کیفیت‌بخشی به مساجد محلی ایران (نمونه موردی: مسجد چمن چوپانان، مسجد شالبافان، مسجد کولانج شهر همدان». فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی. ش 10، 47-29.
فلاحت، محمدصادق. (1384). «نقش طرح کالبدی در حس مکان مسجد». فصلنامه هنر‌های زیبایی، شماره22، 20.
گروت، لیندا و وانگ، دیوید. (1386). روش‌های تحقیق در معماری. ترجمه: علیرضا عینی‌فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مهدی‌نژاد، محمدجواد و مشایخی، محمد. (1389). «بایسته‌های طرح مسجد بر مبنای کارکردهای فرهنگی-اجتماعی». فصلنامه آرمانشهر3(5). 65-78.
مهدی‌نژاد، محمدجواد؛ مشایخی، محمد و بهرامی، منیره. (1393). «الگوی طراحی مسجد در معماری معاصر». فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی. شماره 5، 19-3.
ناری قمی، مسعود. (1389). «مطالعه‌ای معناشناختی در باب مفهوم درون‌گرایی در شهر اسلامی». هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی دانشگاه تهران، (43): 69-82.
هوشیاری، محمدمهدی؛ پورنادری، حسین و فرشته‌نژاد، سید مرتضی. (1392). «گونه‌شناسی مسجد- مدرسه در معماری اسلامی ایران». دو فصلنامه مطالعات معماری ایران، ش3، 54-37.
هیلن براند، روبرت. (1387). معماری اسلامی. ترجمه‌: باقر آیت‌الله زاده شیرازی. تهران: روزنه.