بازشناسی تطبیقی فرمی و محتوایی استحالۀ کهن‌الگوی سه‌گانه با تأکید بر نقش‌مایۀ درخت در فرش ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، مربی، دانشکده هنرهای صناعی- دانشگاه هنر اسلامی تبریز.

2 کارشناسی ارشد، مربی، گروه هنر اسلامی دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

چکیده
انگاره‌های ترسیمی بر زمینۀ آثار هنری در قالب نقش‌مایه‌های نمادین کهن از دوران پیش از تاریخ تا امروز به‌صورت‌ تجریدی، انتزاعی و طبیعت‌گرا ترسیم شده است. این انگاره‌ها اهدافی همچون سحر و جادو، حرز، تزیین، تمثیل، تجربۀ زیسته، روایی و ... ترسیم دارند. کهن‌الگوی سه‌گانه نیز یکی از این نقش‌مایه‌های اصیل و نمادین است. این نقش‌مایه در هنر ایران در گذر زمان و در دوره‌های مختلف حکومتی، سیاسی و دینی، کالبد وجودی خویش را حفظ نموده است و از دوره‌ایی به دورۀ دیگر انتقال یافته است؛ همچنین با توسعۀ اقوام گسترده شده است. عناصر تشکیل‌دهندۀ سه‌تایی را گیاه (درخت یا گل)، انسان و حیوانات (چهارپایان و پرندگان) تشکیل می‌دهند که شامل یک نقش در مرکز و دو نقش به صورت قرینه در طرفین نقش مرکزی است. نکتۀ قابل تأمل چگونگی سیر تکوین و استحالۀ سه‌گانۀ مقدس از فضای تقدس به فضای تزیینی است. این انتقال به شیوه‌های مختلف حفظ شده و هنوز در بستر هنر معاصر ایرانی جاری است. پژوهش حاضر هدفی بنیادی دارد که با رویکرد آیکونوگرافیک به توصیف و تحلیل 58 نمونه قاب منتخب از نگاره‌های ایرانی می‌پردازد. این قاب‌ها از دوران پروتو ایلامی تا دوران معاصر با تأکید بر کهن‌الگوی سه‌گانه بر بستر فرش ایرانی انتخاب شده‌اند که تعداد 39 مورد را به خود اختصاص داده‌اند. نتایج پ‍ژوهش نشان می‌دهد ردپای نماد و تقدس در ترسیم انگاره‌ها بر بستر آثار هنری مشهود است که علی‌رغم تزیینی قلمدادکردن آن، تعلق خاطر هنرمند و مخاطب در آن به چشم می‌خورد. این تعلق همان حس زیبایی‌شناختی نهادینه‌ در اجسام نمادین توتم است. نکتۀ قابل توجه در این سه‌گانه‌‌ها جنسیت آن‌هاست که برخی نقش‌مایۀ مرکزی را مؤنث و نقوش هم‌گام را مذکر می‌دانند و برخی نیز مخالف این دیدگاه هستند.
اهداف پژوهش:

دستیابی به چگونگی مراحل تحول فرمی و محتوایی سه‌گانه‌ها با محوریت عنصر متغیر درخت در کاربرد نقش‌مایه‌ها در هنر ایران.
تطبیق فرمی و محتوایی استحالۀ کهن‌الگوی سه‌گانه با تأکید بر نقش‌مایۀ درخت در فرش ایرانی.

سوالات پژوهش:

دلیل کاربرد کهن‌الگوی سه‌گانه از گذشته تا به امروز در زندگی مردمان در چیست؟
چه تحولی از منظر محتوایی و شکلی با تأکید بر نقش درخت در آن رخ داده است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Recognition of Form and Content Transformation of the Triple Archetype with Emphasis on the Tree Motif in Iranian Carpets

نویسندگان [English]

  • Alireza Azizi Yusefkand 1
  • Meysam Barari 2
1 PhD student, Instructor at Traditional Arts Faculty, Islamic Art University of Tabriz
2 M.A. holder, Instructor at Islamic Art Department, Art University of Isfahan
چکیده [English]

 
Abstract
Drawings on artwork in the form of ancient symbolic motifs from prehistoric times to the present day have been illustrated in abstract and naturalized manner. These concepts have purposes such as magic, amulet, ornament, allegory, lived experience, narrative, and so on. The triple archetype is also considered as one of such original and symbolic motifs. In Iranian art this motif has preserved its essence over time and in various governmental, political and religious circumstances and has moved from one era to another and has advanced with the development of ethnic groups. The three constituent elements of such an archetype consists of plant (tree or flower), human and animal (cattle and birds) elements which include a central pattern and two symmetrically patterns appearing on the two sides of the central feature. The pivotal point is how the Holy Trinity evolved from the sacred space to the decorative space. This transition has been maintained in various ways and is still present in the context of contemporary Iranian art. The purpose of this study is to describe and analyze 58 selected framed samples of Iranian paintings with an iconographic approach. These frames have been selected from Proto-Elamite to Contemporary with emphasis on the triple archetype on the Persian carpet which has 39 items. The results of the study show that traces of symbolism and sacredness are evident in the drawing of artifacts on the context of artworks, in spite of its ornamental decoration, the artist's and the audience's affection is evident. This attachment is the same aesthetic sense of the institutional in totemic symbolic objects. Notable in these trilogies are their gender, which some see as central to feminine and masculine motifs despite the disagreement of others.
Research aims:
1. Achievement of the developmental stages of form and content of the trilogy with focus on the variable tree element in the application of motifs in Iranian art.
2. Investigation on the form and content of the transformation of the triple archetype with emphasis on the motif of the tree in Persian carpets.
Research questions:
1. What is the reason for applying the triple archetype from the past to present in the daily life of the people?
2. What developments have occurred in term of form and content on the tree motif?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Persian carpet
  • triple archetype
  • tree motif

مراجع

Ibn Hussam, M. H. (2002). Khavaran Nameh, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance, 85.
Stirlin, H. (1998). Isfahan Picture of Heaven, translated by Jamshid Arjmand, Tehran: Farzan Rooz.
Afzal Tusi, E. S. (2012). A mountain goat in ancient Iran. Negreh Quarterly, Tehran: University of Arts, 60.
Amieh, P. (2002). History of Elam, translated by Shirin Bayani, Jaharam Press, Tehran: University Press.
Borhan, M. H. (1982). Borhan Qate, by Mohammad Moin, Tehran: Amirkabir.
Bahar, M. (2008). A Research in Iranian Mythology, Tehran: Agah.
Pope, A. O. (2001). Masterpieces of Iranian Art, translated by Parviz Natalkhanlari, Tehran: Scientific and Cultural.
Pourkhaleghi Chatroudi, M. (2009). The Tree of Life and its Cultural and Symbolic Value in Beliefs, Literature and Languages, Iranian Studies, No. 1.
Pourkhaleghi Chatroudi, M. (2001). Shahnameh tree (cultural and symbolic values ​​of the tree in Shahnameh), published in Mashhad.
Tafazli, A. (2001). Minavi Khord, by Jaleh Amoozgar, Tehran: Toos.
Chit Sazian, A. H. and Ayatollah, H. (2009). Naturalism and Aesthetics of Iranian Carpets, Goljam Quarterly, No. (1), Tehran: Iranian Carpet Scientific Association, pp. 31-16.
Hosseinabadi, Z. and Dadvar, A. (2011). Symbolic study of plant motifs of burnt city pottery, Bi-Quarterly Journal of Visual Arts, No. 2.
Khazaei, M. (2008). Symbolic Issues and Concepts in Iranian Design Art, Bi-Quarterly Journal of Islamic Art Studies, No. 8, Tehran, p.38
Dadvar, A. (1390). Mythical elements in the Assyrian tree system, Fine Arts, No. 32, Tehran, p. 100.
Dehkhoda, A. A. (1373). Dictionary, Tehran: University of Tehran, pp. 12014 and 12216.
Rafiefar, J. and Malek, M. (2013). Iconography of the Leopard and Snake Symbol in the Works of Jiroft (Third Millennium BC), Iranian Journal of Archaeological Research, Third Year, No. 4, Spring and Summer, pp. 7-36.
Serlo, E. (2010). Culture of Symbols, translated by Mehrangiz Ouhadi, Dastan Publications, Tehran
Shayestehfar, M. and Behzadi, M. (1390). Color and role coordination in the decorations of Yazdzilo and Meybod pottery, Islamic Journal of Islamic Art Studies, No. 15, Tehran, p.95
Shoja Nouri, N. (2006). Tree on the Carpet on the Throne, Goljam Quarterly, No. (3), Tehran: Iranian Carpet Scientific Association, 58-65.
Knight, J. and Gerberan, A. (2005). Dictionary of Symbols, translated by Soodabeh Fazaili, Volumes I and II, Tehran: Jeyhun.
Shimel, A. (2009). The Secret of Numbers, translated by Fatemeh Tawfiqi, second edition, Qom: University of Religions and Religions.
Tahoori, N. (2005). The Status of Heaven in Iranian Traditional Arts, Khayal Quarterly, No. (16), Tehran: Academy of Arts, 11.
Abdi, N. (1390). An Introduction to the Iconology of Theories and Applications, Tehran, Nashr-e-Sokhan, 84.
Alimoradi, M. and Ashouri, M. T. (2007). The Tree in Bakhtiari Carpet, Goljam Quarterly, No. (6-7), Tehran: Iranian Carpet Scientific Association, 16.
Omrani, P. (1390). Holy Trinity in the Mythical Thought of Ancient Iran and Islamic Mysticism, Isfahan University of Arts, M.Sc. Thesis, Isfahan.
Karlovsky, L. (2009). The Beginning and Prosperity of Culture and Civilization in the South East of Iran, translated by Gholam Ali Shamloo, Handicrafts and Tourism: Cultural Heritage Organization, 157.
Kambakhshfard, S. (2000). Pottery and Pottery in Iran, Tehran: Phoenix, 44.
Cooper, J. (2000). Illustrated Culture of Traditional Symbols, translated by Maliheh Karbasian, Tehran: Farshad, 24.
Kouhzad, N. (2010). The Sanctity of Cypriot Role in Iranian Art, Bi-Quarterly Journal of Visual Arts, No. 5 (3), Tehran, 7-16.
Grubeh, E. (2005). Islamic pottery, compiled by Nasser Khalili, translated by Farnazhayeri, Tehran: Karang.
Green, W. et al. (1997). Fundamentals of Literary Criticism, translated by Farzaneh Taheri, Niloufar, Tehran.
Gershman, N. (1350). Iranian art, translated by Dr. Bahram Farhoushi, Tehran: book.
Majidzadeh, Y. (2003). Jiroft, the oldest civilization of the East, Ministry of Culture and Islamic Guidance: Iranian Cultural Heritage Organization, 36.
Mokhtarian, B. (2011) The Importance of Iconography and Iconology in Religious Studies: Younes and Fish Iconology, Art Critique, Iranian Artists House, No. 1, pp. 123-109.
Bored, Gh. A. (2005). Baharestan, a window to Iranian carpets, Zarrin and Simin Publishing, Tehran.
Mehrafarin, R. (2006). A Study of Civilization Signs of Animal Patterns on the Cylindrical Seals of Ilam, University of Education: Teacher's Thesis in Archeology, 236.
Hertzfeld, E. (2002). Iran in Ancient East, translated by Homayoun Sanati-Zadeh, Tehran: Research Institute for Humanities and Cultural Studies, 302.
Hohnehgar, A. (1997). Symbols and Signs, translated by Salahjoo, Ministry of Culture and Islamic Guidance, 67.
Golan, A. (1998). Myth and Symbol symbolism in prehistoric religions, Jerusalem: Schoen Books, 231.
KirK, G.S. (1970). Myth its meaning & functions in ancient & other cultures, Cambridge, pp.275-278.
Essie, S. (2008). Persian rugs and carpets the fabric of life, Pablication of Antique Collectors Club, p 273.
Lash, W.F. (1996). Iconography and iconology in: The dictionary of art, New York: Macmillan.
Mokhtarian, B. (2007). "Linking minarets and domes with the symbol of the Holy Trinity, 2012/3/3, accessed at http://anthropology.ir/node/1106.
Mokhtarian, B. (2011). "The Importance of Iconography in the Study of Mythology", http://anthropology.ir/node/ 1221

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار