تحلیل و بررسی مؤلفه های مؤثر بر ادراک نماهای شهری از منظر پدیدارشناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

نماهای شهری به عنوان اولین و خارجی ترین پوسته علاوه بر معرفی هویت و شخصیت شهرها، به صورت خودآگاه یا ناخود آگاهانه بر انسان اثر گذاشته و ادراک ناشی از این تأثیـــــرات عامل رفتارهای انسان در محیط می گردند. در پژوهش حاضر چارچوب نظری بر مبنای نظریات کلی مطرح شده در مبحث پدیدارشناسی ادراک، خصوصاً در زمینه معماری و شهری طرح ریزی شدند. محدوده مورد مطالعه (سه شهر میانه اندام محدوده شمال غرب ایران) شامل مهاباد، بوکان و سقز می باشند که در حالت کلی دارای بافت یکنواخت از مشترکات قومی، فرهنگی، اعتقادی و آداب و سنن هستند. 154 شرکت کننده  شامل 94 مرد و 60 زن، به روش نمونه گیری هدفمند و غیراحتمالی انتخاب گردیدند. روش تحقیق ترکیبی از دو روش پدیدارشناسی و نظریه زمینه ای است. از روش نظریه زمینه ای در مرحله کدگذاری داده ها و استخراج مقوله ها و از روش پدیدارشناسی تفسیری در بخش تفسیر داده ها استفاده شد. نتایج مطالعه، مؤلفه های مؤثر بر تجارب ادراکی نماهای شهری را مشخص و در نهایت نمودار مراحل ادراکی نماهای شهری ارائه شده است که می تواند همچون پارادایمی در طراحی نماهای شهری مورد توجه قرار گیرد.

اهداف پژوهش:
1- تدوین مدل پدیدارشناسی ادراک نماهای شهری.
2- پیشنهاد راهکارهایی برای طراحی نماهای شهری برای رسیدن به فضاهای انسانی تر.

سوالات پژوهش:
1- مؤلفه های ذهنی و عینی نماهای شهری که بر ادراک مخاطب مؤثرند کدامند؟
2- بر اساس نظریات پدیدارشناسی ادراک، نماهای شهری بر اساس چه الگو یا مدلی در ذهن مخاطب ادراک می گردد؟ 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis on the Effective Components of Urban Landscape Insights from a Phenomenological Perspective

نویسندگان [English]

  • Sarveh Karimi 1
  • Iraj Etesam 2
  • Azadeh Shahcheraghi 2
1 Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Urban landscapes, the first and most external covering, in addition to introducing the identity and personality of cities, consciously or unconsciously affects human beings and the perception resulting from these consequences are the cause of human behavior in the environment. In the present study, the theoretical framework is designed based on the general theories proposed in the field of perception phenomenology, particularly in the field of architecture and urbanism. The study area (three middle cities of northwestern Iran) includes Mahabad, Buchan and Saqez, which in general have a uniform consistency of ethnic, cultural, religious and customs commonalities. The sample study includes 154 participants, including 94 men and 60 women are selected by purposive and non-probabilistic sampling. Moreover, the research method is a combination of phenomenological and grounded theory. The grounded theory method is used in the data coding and category extraction stage and the interpretive phenomenology method is used in the data interpretation section. The results of the study identify the components affecting the perceptual experiences of urban landscapes, and finally, a diagram of the perceptual stages of urban landscapes is presented, which can be considered as a paradigm in the design of urban landscapes.
Research aims:
1- Developing a phenomenological model for the perception of urban views
2- Proposing solutions for designing urban facades to achieve more humane spaces
Research questions:
1- What are the mental and objective components of urban views that affect the perception of the audience?
2- According to the phenomenological theories of perception, urban patterns are perceived based on what pattern or model in the mind of the audience?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Landscape
  • Perception
  • Interpretive Phenomenology
  • Contextual Theory
استرنبرگ، رابرت ج. (۱۳۹۵). روانشناسی شناختی. ترجمه سید کمال خرازی، تهران: انتشارات سمت.
اصلانیان، یاشار. ذبیحی، حسین. رهبری­منش، کمال. (۱۳۹۹). "ساختارشناسی مفهوم رضایتمندی مسکن با رویکرد فلسفه پدیدارشناسی (نمونه موردی: خانه قاجاری شیخ­السلام و چند مجتمع مسکونی در زنجان)". فصلنامه مطالعات هنر اسلامی،  شماره 37، 48-26.
امامی سیگارودی، عبدالحسین و دیگران. (۱۳۹۱). "روش شناسی تحقیق کیفی: پدیدارشناسی". فصلنامه پرستاری و مامایی جامع نگر، شماره ۶۸، 63-56.
امیری ریگی، سارا. (۱۳۹۳). "سنجش تطبیقی تجربه‌ی منظر شهری میان مردم و طراحان شهری با رویکرد پدیدارشناسی(نمونه موردی: خیابان اصلی گوهردشت کرج)". دانشگاه بین المللی امام خمینی، دانشکده معماری و شهرسازی.
بابایی، علی. (۱۳۹۴). "جنبش پدیدارشناسی در گفت و گو با دکتر شمس­الملوک مصطفوی". ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت، شماره ۵، 16-12.
پاکزاد، جانشاه؛ بزرگ، حمیده بزرگ. (۱۳۹۱). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران: نشر و پخش ثمین.
پرتوی، پروین. (۱۳۸۲). "پدیدارشناسی مکان: اصول و متدولوژی". تهران: دانشگاه تهران.
پرتوی، پروین. (1394). پدیدارشناسی مکان. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
پلاسما، یوهانی. (1393). چشمان پوست، معماری و ادراکات حسی، مترجم رامین قدس، تهران: پرهام.
پورعلی، مصطفی. (۱۳۹۰). "درباره پدیدارشناسی در معماری". نشریه تخصصی معماری و شهرسازی صفه، شماره ۵۲، 29-20.
پورمند، حسنعلی و دیگران. (۱۳۸۹). "مفهوم مکان و تصویر ذهنی و مراتب آن در شهرسازی از دیدگاه کریستین نوربری شولتز در رویکرد پدیدارشناسی". فصلنامه مدیریت شهری، شماره 26، 92-79.
شاهچراغی، آزاده. (۱۳۸۸). "تحلیل فرآیند ادراک محیط باغ ایرانی بر اساس نظریه روان­شناسی بوم­شناختی". فصلنامه هویت شهر، شماره ۵، 84-71.
شاهچراغی، آزاده و علیرضا بندرآباد. (۱۳۹۵). محاط در محیط (کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی). تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
شولتز، کریستیان نوربرگ. (۱۳۹۵). گزینه­ای از معماری: معنا و مکان. ترجمه ویدا نوروز برازجانی، تهران: انتشارات پرهام نقش.
شولتز، کریستیان نوربرگ. (۱۳۹۳). وجود، فضا و معماری. ترجمه ویدا نوروز برازجانی، تهران: انتشارات پرهام نقش.
شیرازی، محمدرضا. (۱۳۹۱). "جایگاه پدیدارشناسی در تحلیل معماری و محیط". فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره ۱۱، 99-91.
فلیک، اووه. (۱۳۹۱). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی. 
لنگ، جان. (۱۳۹۱). آفرینش نظریه معماری. نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه دکتر علیرضا عینی­فر، انتشارات دانشگاه تهران.
محمدپور، احمد. (۱۳۹۲). روش تحقیق کیفی، ضد روش ۲؛ مراحل و رویه­های عملی در روش شناسی کیفی. تهران: انتشارات جامعه­ شناسان.
ماجدی حمید و همکاران. (1390). "باز تعریف فضای شهری) مطالعه موردی: محور ولیعصر حد فاصل میدان ولیعصر تا چهار راه ولیعصر". فصلنامه مدیریت شهری، شماره 27، 283-263.
نقی­زاده، محمد و مریم استادی. (1393). "مقایسه تطبیقی مفهوم ادراک و فرایند آن در فلسفه و روانشناسی محیط و کاربرد آن در طراحی شهری". فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی، ﺷﻤﺎره ﺳﻮم، 14-3.
Ayudhya, T. (2015). Architectural Experience in the Everyday Context, (Ph. D), Queensland University of Technology.
Dehnadfar, P. (2013). The Third Skin: Transpire, Tension, Parturition: Body as Analogy. (M.A). Ryerson University, Toronto, Ontario, Canada.
Nasar, L. (1989). “Perception, Cognition and Evaluation of Urban Places”. Journal of Public Places and Spaces: Part of the Human Behavior and Environment book series, 31- 56.
Nasar, L. (1994). Urban Design Aesthetics: The Evaluative Qualities of Building Exteriors. Journal of Environment and Behavior, 3, 377-401.
Nasar, L. (2011). Environmental Psychology and Urban Design, In: Banerjee, T. Sideris, Anastasia Loukaitou (ed.) Companion to Urban Design.
Ng, L. (2009). Sensory Phenomenological Architecture. Ryerson University, Toronto, Ontario, Canada.
Sansone, T. (1979). “Installations and the Conditions of Vision the Structure of Phenomena: The Phenomenon of Structure”. (M.S). Massachusetts Institute of Technology.
Seamon, D. (1982). “The Phenomenological Contribution to Environmental Psychology”. Journal of Environmental Psychology, 2,119- 140.