جایگاه هنر نقاشی در آموزش تفکر فلسفی به کودکان بر اساس آرای لیپمن (با تأکید بر سه عنصر خلاقیت، نقد و مراقبه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فلسفه هنر، دانشکده الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه فلسفه برای کودکان، پژوهشکده اخلاق و تربیت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه فلسفه هنر، دانشکده الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران.

10.22034/ias.2022.362875.2061

چکیده

ذات فلسفه، فلسفه‌ورزی و اندیشیدن است. تفکر جزء ذاتی رشد انسان است. یکی از روش‌های کارآمد در زمینۀ بهبود آموزش تفکر فلسفی به کودکان که در آرای لیپمن مورد توجه قرار گرفته است، هنر نقاشی است. هرچند لیپمن اشاره مستقیمی به هنر نقاشی نکرده است و به‌صورت کلی، اهمیت هنر در تفکر فلسفه برای کودکان را مورد توجه قرار داده است، می‌توان چنین استنباط کرد که هنر نقاشی از مهم‌ترین روش‌های بهبود آموزش تفکر فلسفی به کودکان تلقی می‌گردد. هدف اصلی این پژوهش بررسی جایگاه نقاشی در آموزش تفکر فلسفی به کودکان براساس آرای لیپمن است. این پژوهش ماهیتاً کیفی و با روش توصیفی- تحلیلی و  به روش کتابخانه‌ای تئوری مقاله تدوین گردید و در مرحلۀ بعد از انتخاب موضوعات در نقاشی­های شاخص از  کودکان 9 تا 11 سال برای ورود به بحث و بررسی آن نقاشی پرداخته شد و ابعاد آموزش تفکر آن‌ها بررسی گردید. نتایج نشان داد که هنر نقاشی یکی از روش‌های مؤثر در بهبود تفکرات کودکان تلقی می‌گردد و می‌تواند ذهنیات کودکان را تقویت کند. همچنین به‌واسطۀ نقاشی کودکان خوب دیدن و خوب اندیشیدن را یاد گرفته و تفکرات انتقادی خود را بهبود می‌بخشند. در نهایت، براساس تحلیل نقاشی‌ها دریافت گردید که کودکان مورد پژوهش به‌‌خوبی مفهوم را از دل نقاشی‌ها متوجه شده و ادراک مطلوبی را از نقاشی‌ها بیان کردند. آرای لیپمن نسبت به هنرها ازجمله هنر نقاشی، آرای مثبتی است و اذعان داشته که هنر بر بهبود تفکرات و خلاقیت کودکان مؤثر واقع می‌شود.
اهداف پژوهش:

شناخت جایگاه هنر نقاشی در آموزش تفکر فلسفی به کودکان براساس آرای لیپمن.
بررسی جایگاه سه عنصر نقد، خلاقیت و مراقبه در آموزش تفکر فلسفی به کودکان.

سؤالات پژوهش:

در آرای لیپمن میان نقاشی و آموزش تفکر برای تغییر ذهن چه ارتباطی وجود دارد؟
نقاشی بر بهبود تفکر فلسفی کودکان در آرای لیپمن چه تأثیری دارد؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The place of the art of painting in teaching philosophical thinking to children based on Lipman's opinions (with emphasis on the three elements of creativity, critique and meditation)

نویسندگان [English]

  • Halimeh Ahmadyousefi 1
  • Saeed Naji 2
  • Shahla Eslami 3
1 Doctoral student, Department of Philosophy of Art, Faculty of Theology and Political Science, Tehran Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Philosophy for Children, Research Institute of Ethics and Education, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Philosophy of Art, Faculty of Theology and Political Science, Tehran Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • painting art
  • teaching thinking
  • philosophical thinking to children
  • Lippman's opinion
اسرای کر، سوزان؛ وارنر، سالی. (1384). کلیدهای پرورش خلاقیت هنری در کودکان و نوجوانان، ترجمه: اکرم قیطاسی، تهران، انتشارات صابرین، کتاب‌های دانه.
انصاری، مریم و همکاران. (1393). «تحلیلی بر نظریه تجربه زیبایی‌شناسی جان دیویی»، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، شماره 14، 62-51.
توماس، کلین. ‌وی؛ سیلک، آنجل. ام. اجی . (1397). مقدمه‌ای بر روان‌شناسی نقاشی کودکان، ترجمه: عباس مخبر، تهران، نشر بان.
خوبی، سمیه. (1398). «ویژگی‌های یک کارگاه نقاشی خلاق»، مجله رشد آموزش پیش‌دبستانی، دوره دهم، شماره 3، 59-56.
رضوانی، طاهره؛ دهقان، علی و فرضی، حمیدرضا، (1401). «مردسالاری و موضع فمینیستی زنان در یکی از رمان‌های مریم جهانی و رد پای آن در نقاشی‌های ایرانی»، فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره 46، 202-220.
رکنی، ماندانا؛ محمدی، علیزاده و نوابی‌نژاد، شکوه. (1394). «بررسی اثربخشی نقاشی درمانی بر خلاقیت و رشد اجتماعی کودکان 4 تا ۶ساله»، نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم‌انسانی، دوره 5، شماره 3، 196-173.
سوداگر، محمدرضا، دیباج، سید موسی، اسلامی، سید غلام‌رضا . (1390). ضرورت وساطت هنر در آموزش تفکر فلسفی به کودکان، مجله تفکر و کودک، شماره اول، 50-25.
شریعتمداری، علی. (1393). تعلیم‌وتربیت اسلامی، تهران: امیرکبیر.
صفایی مقدم، مسعود . (1377). برنامه آموزشی فلسفه به کودکان، علوم‌انسانی دانشگاه الزهرا، شماره 26، 163-161.
طیبی، زهرا . (1389). «گفتار خودمحور و عملکرد کودکان پیش‌دبستانی در تکلیف برج لندن، تفکر و کودک»، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره دوم، 82-62.
علی مدد سلطانی، لیلا . (1394). تبیین کارکردهای تفکر خلاق در فلسفه برای کودکان بر اساس دیدگاه متیو لیپمن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه آزادی اسلامی واحد تهران مرکزی.
عبدالهی، اکرم. (١٣٨۴). تأثیر نقاشی کودکان بر هنرمندان مدرن، استاد مشاور ایراندخت محصص، پایان‌نامه کارشناسی دانشکده هنرهای زیبا.
فخرایی، الهام. (1389). «فلسفه برای کودکان گامی به‌سوی پیوند فلسفه با جامعه»، مجله تفکر و کودک، شماره 1، 1.
قائدی، یحیی. (1386). «امکان آموزش فلسفه به کودکان: چالش بر سر مفهوم فلسفه»، مطالعات برنامه درسی، شماره 7، 94-61.
فیشر، رابرت. (1386). آموزش تفکر به کودکان، ترجمه مسعود صفایی مقدم و افسانه نجاریان، اهواز: رسش.
قائدی، یحیی. (1383). بررسی مبانی نظری آموزش فلسفه به کودکان، تهران: دواوین.
کم، فیلیپ . (1379). داستان‌های فکری (1) کندوکاوی فلسفی برای کودکان، ترجمۀ افسانه باقری، تهران: امیرکبیر.
گودالیوس، ایوان. (1394). رویکردهای معاصر در آموزش هنر، ترجمه: فرشته صاحب‌قلم، تهران: چاپ و نشر نظر.
لیپمن، متیو . (2003). «فلسفه برای کودکان بر تفکر انتقادی و خلاق»، مصاحبه با مهر نیوز، www.mehrnews.com.
مایرز، چت. (1395). آموزش تفکر انتقادی، ترجمه خدایار ابیلی، تهران: انتشارات سمت.
 
مصلی‌نژاد، لیلی؛ سبحانیان، سعید. (1387). «بررسی تفکر انتقادی در دانشجویان آموزش مجازی و سنتی رشته کامپیوتر»، گام‌های توسعه در آموزش پزشکی، دوره 5، شماره 2، 134-128.
میرمحمدی، محمود. (1390). «تبیین چرخش زیباشناسانه در تعلیم‌وتربیت: درس‌های خرد و کلان برای بهبود کیفیت آموزش با الهام از عالم هنر»، فصلنامه تعلیم‌وتربیت، دوره 27، شماره 105، 34-11.
میری، ثمر؛ سالاری، مصطفی؛ رومیانی، بهروز. (1399). «تطبیق شخصیت‌پردازی در رمان و نقاشی سنتی معاصر ایران»، فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره 39، صص 451-470.
میرمحمدی، محمود؛ کیان، مرجان . (1393). برنامه درسی و آموزش هنر در آموزش‌وپرورش، تهران: سمت.
ناجی، سعید . (1393). کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، گفتگو با پیش‌گامان، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
ناجی، سعید و همکاران. (1390). «بررسی و تحلیل برنامه فلسفه برای کودکان و نوجوانان با نظر به میزان ابتلای آن بر پراگماتیسم دیویی، تفکر و کودک»، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره دوم، 100-79.