مطالعه تطبیقی پارچه های مورد استفاده در لباس زنان دوره صفوی و قاجار با استفاده از نرم افزار SPSS

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه پژوهش هنر، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

2 استادیار، گروه پژوهش هنر واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

3 دانشیار، گروه پژوهش هنر، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

10.22034/ias.2018.91563

چکیده

یکی از درخشان ترین دور ه های  صنعت پارچه بافی از آغاز تاریخ دوره صفوی بوده و بهترین نوع پارچه ها برای پوشاک زنان استفاده می شده است. در این دوره  با استفاده از مواد مناسبی که در کارگاههای بافندگی تهیه می شد، نه تنها عقب ماندگی های کشور در عرصه پارچه بافی جبران شد  بلکه بر اثر حمایت شاهان صفوی از هنرمندان و صنعتگران هنر پارچه بافی را در سراسر این دوره بی نظیر ساخت به گونه ای که دولت ایران در آن روزگار مقداری زیاد پارچه به کشور های اروپایی صادر می کرد. در دوره قاجار پادشاهان خیلی به صنعت نساجی بهاء نمی دادند و باعث شدند تا این صنعت اهمیت خود را از دست بدهد. در این دوران صادرات ابریشم فقط به صورت خام انجام می­شد، و پارچه های ابریشمی، شال کشمیر نخی، و غیره از کشورهای اروپایی به ایران وارد می­شده است. پژوهش حاضر برآن است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای در عرصه منسوجات این دو دوره به ارزیابی و مقایسه تطبیقی پارچه های مورد استفاده زنان در لباس با استفاده از نرم افزار آماری بپردازد. یافته های تحقیق نشان می دهد که: پارچه زربفت بیشترین مصرف را در دوره صفوی و پارچه مخمل و ابریشم بیشترین کاربرد را در دوره قاجار داشته اند. با در نظر گرفتن نتایج تحلیل­های آماری به دست آمده می توان گفت: هر سه نوع این پارچه ها در دوره قاجار از دوره صفوی تاثیر پذیرفته ­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of the textiles used in women’s clothing of Safavid and Qajar era by using SPSS software

نویسندگان [English]

  • fatemeh dehghany 1
  • Abolfazl Davoodi Raknabadi 2
  • Abulqasim Dadvar 3
1 .......
2 ..........
3 .........
چکیده [English]

One of the most brilliant periods of the textile industry has been since the beginning of the Safavid era and the best textiles have been used for the women’s clothing. During this era, with the use of suitable materials that used to be produced in weaving workshops, not only the backwardness in the field of textile was reciprocated but also due to Safavid kings sponsoring artists and craftsmen made the textile weaving art became unique throughout this period the way that Iran’s government was exporting a great deal of textile to European countries at that time. In the Qajar era, kings were not pricing the textile industry so much and caused the industry to lose its importance. During this period the silk export was only done in raw silk form and the silk textiles, cotton Keshmir scarf etc. have been imported from European countries to Iran. The present study aims to evaluate and compare the textiles used by women in clothing by using statistical software using descriptive and analytical method and collecting data in library form in the field of textiles in these two periods. Findings of the study suggest that: the brocade has had the most consumption during Safavid period and velvet cloth and silk have had the most application during the Qajar era. With respect to the results of the achieved statistical analysis it can be said that: all three types of these textiles in Qajar era have been affected by the Safavid era.                                                                                         

کلیدواژه‌ها [English]

  • Textile
  • Women’s clothing
  • Safavid
  • Qajar
1- احمدی، بتول، (1363)، "سیری بر هنر پارچه بافی ایران: تموج حریر، تار و پود ترنج ها و نرمای نسیم"، فصلنامه هنر، شماره 7، صص130-139.
2- انجمن بین المللی زنان در ایران، (1352)، نگار زن تاریخ مصور لباس زن در ایران، تهران، رابطان بین المللی ایران.
3- پولاک، یاکوب ادوارد، (1368)، سفرنامه پولاک ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاووس جهانداری، چاپ دوم، تهران، خوارزمی.
4- تاجبخش، احمد، (1382)، تاریخ تمدن و فرهنگ ایران اسلامی دوره قاجاریه، چاپ اول، شیراز، نشر نوید.
5- تاورنیه، ژان باتیست، (1383)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه حمید ارباب شیرانی، چاپ اول، تهران، انتشارات نیلوفر.
6- حجازی، بنفشه، (1381)، ضعیفه بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر صفوی، تهران، قصیده سرا.
7- دادور، ابوالقاسم، پورکاظمی، خدیجه، (1388)، "پای پوش ایرانیان در نگاره های دوران ایلخانی، تیموری و صفوی"، نشریه مطالعات هنر اسلامی، سال5،  شماره 10، صص23-42.
8- دالمانی، هانری رنه، (1335)، سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمه علی محمد فره وشی، مترجم همایون، چاپ اول، تهران، موسسه مطبوعاتی امیرکبیر.
9- دروویل، سرهنگ گاسپار، (1389)، سفرنامه دروویل، ترجمه جواد محیی، چاپ اول، تهران، انتشارات نیک فرجام.
10- دلاواله، پیترو، (1370)، سفرنامه پیترو دلاواله: قسمت مربوط به ایران، ترجمه شعاع الدین شفاء، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
11- ذکاء، یحیی، (1336)، لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز، تهران، اداره کل هنرهای زیبای کشور اداره موزه ها و فرهنگ عامه.
12- راوندی، مرتضی، (1357)، تاریخ اجتماعی ایران، جلد هفتم، چاپ سوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
13- رضایی، عبدالعظیم، (1378)، گنجینه تاریخ ایران، صفویان، افشاریان، زندیه و قاجار، جلد 12، چاپ اول، تهران، انتشارات اطلس.
14- روح فر، زهره، (1391)، هنر پارچه بافی در دوره قاجار، چاپ اول، تهران، انتشارات آرمان شهر.
15- سانسون، (1346)، سفرنامه سانسون، ترجمه تقی تفضلی، تهران، ابن سینا.
16- سودآور، دیبا، (1383)، پوشاک در ایران زمین، از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا، ترجمه پیمان متین، زیر نظر احسان یار شاطر، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر.
17- شاردن، ژان، (1372)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، جلد2، چاپ اول، تهران، نشر توس.
18-  شایسته فر، مهناز، خزائی، محمد، عبدالکریمی، شهین، (1393)،" بررسی جایگاه اجتماعی زنان و کودکان در دوره شاه طهماسب صفوی(930-983ق) براساس تطبیق نگاره های نسخ شاهنامه طهماسبی و هفت او رنگ جامی"، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، سال6،  شماره 2، صص189-208.
19- شریعت پناهی، سید حسام، (1372)، اروپایی ها و لباس ایرانیان، تهران،  نشر قو مس، چاپ صنایع آموزشی
20- شهشهانی، سهیلا، (1374)، تاریخچه پوشش سر در ایران، چاپ اول، تهران، موسسه انتشارات مدبّر.
21- شریفی مهرجردی، علی اکبر، (1392)، "هنر نساجی و پارچه بافی یزد در دوره درخشان صفوی"، فصلنامه چیدمان، سال2، شماره 2، صص102-109.
22- ضیاء پور، جلیل، (1346)، پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی، تهران، انتشارات فرهنگ و هنر.
23- طالب پور، فریده، (1390)، "نساجی در عصر قاجار: تولید و تجارت پارچه"، فصلنامه گنجینه اسناد، سال بیستم، شماره2، صص68-89.
24- طالب پور، فریده، (1393)، تاریخ پارچه و نساجی در ایران، چاپ دوم، تهران، انتشارات مرکب سپید، دانشگاه الزهراء.
25- علائی، علی اکبر، (1348)، "پارچه های قلمکار"، مجله هنر و مردم، شماره80، صص47-54.
26- عناویان، رحیم، عناویان، ژرژ، (1386)، ترمه های سلطنتی ایران و کشمیر، زیر نظر تومویوکی یامانوبه، تهران، انتشارات فرهنگستان هنر.
27- غیبی، مهر آسا، (1385)، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، چاپ اول، تهران، انتشارات هیرمند.
28- فیگوئروا، دن گارسیا دسیلوا ، (1363)، سفرنامه دن گارسیا دسیلوا فیگوئروا، ترجمه غلام رضا سمیعی، چاپ اول، تهران، نشر نو.
29- کاظمی، خدیجه، (1388)، آرایش و پوشش زنان از عهد مغول تا پایان دوره ی قاجار، چاپ اول، قزوین، نشر اندیشه زرین.
30- کارری، جملی، (1348)، سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانی، عبدالعلی کارنگ، تبریز، اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی.
31- لمبتون، آ. ک. س. (1375)، ایران عصر قاجار، ترجمه سیمین فصیحی، تهران، گوتنبرگ.
32- متین، پیمان، (1391)، پوشاک ایرانیان، چاپ سوم، تهران، دفتر پژوهش های فرهنگی.
33- مری شیل، لیدی، (1368)، خاطرات لیدی شیل" همسر وزیر مختار انگلیس در اوائل سلطنت ناصرالدین شاه" ترجمه حسین ابوترابیان، تهران، نشر نو.                                                                                                                                        
34- مستوفی، عبدالله، (1388)، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، جلد اول، چاپ ششم، تهران، انتشارات زوار.
35- میر احمدی، مریم، (1371)، تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در عصر صفوی، چاپ اول، تهران، انتشارات امیرکبیر.
36- نجمی، شیرین، (1386)، "بررسی پوشاک و زیور آلات بانوان در دوره قاجار"، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما، ابوالقاسم دادور، تهران، دانشگاه الزهراء.
37- یاوری، حکاک باشی، (1389)، مختصری درباره ی تاریخ تحولات لباس و پوشاک ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات سیمای دانش.
38- یاوری، حسین، (1392)، نساجی سنتی ایران، چاپ سوم، تهران، انتشارات سوره مهر
39-  Wearden, Jennifer, Baker, Patricial, (2010), Iranian textiles, Victoria and albert museum south Kensington, London.