بررسی تطبیقی نقش شکارگاه در دو اثر فرش و نگارگری دورۀ صفوی(نمونه موردی: فرش شکارگاهی موزۀ وین با نگارۀ شکار بهرام گور در مقابل آزاده از کلیات امیرعلیشیرنوایی )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ دانشگاه هنر اسلامی تبریز ، کارشناس ارشد پژوهش هنر

2 استاد راهنمای اول ، دانشیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز

3 استاد راهنمای دوم، مربی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

4 استاد مشاور، استادیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

موضوع شکار در هنر نگارگری هر دوره‌ای از انواع رویکردها و اندیشه‌های مختلف مناسب با زمان خود بهره مند بوده است. شاهان صفوی با برپایی کارگاه‌های خاص هنری و نقاش خانه‌ها، هنر نگارگری را به صورت هنری کاربردی در آوردند. آنان با در اختیار گرفتن نگارگران، از آنان خواستند تا نقوش و تصاویری برای سایر تولیدات هنری همچون قالی فراهم کنند. بی‌شک می‌توان گفت از دلایل ماندگاری فرش‌های دوره صفوی، تبعیت و الگوپذیری از اصول و معیارهای استاندارد و تعریف شده‌ای بود که در حوزه نگارگری به کار گرفته می‌شد و از آنجا که در دوره صفوی به خصوص مکتب تبریز، نگارگران و پیروان سبک بهزاد از جمله سلطان محمد، نگارگری را به اوج خود رساندند؛ چنین پیشرفتی در حوزه فرش نیز برای ما قابل توجیه می‌باشد. در این دوره، طراحان فرش به تاثیر نقش شکار در نگارگری‌های عصر خود به طراحی فرش‌هایی با مضمون شکار پرداختند. یکی از این نمونه فرش‌ها «فرش شکارگاهی وین» اثر سلطان محمد است. با بررسی مبانی زیبایی شناسی طرح و نقش فرش وین، این سوال مطرح است که تا چه اندازه ممکن است مبانی زیبایی شناسی این طرح‌ها در فرش مذکور متاثر از نگارة «شکار بهرام در مقابل آزاده» اثر سلطان محمد بوده باشد؟ اصول طراحی نقش مایه‌ها در فرش، مستلزم تسلط و شناخت پیرامون طرح و رنگ در آثار نگارگری است. در این مقاله با هدف بررسی شواهد و اثبات عوامل شناخت خالق هر دو اثر، ارکان و اصول زیبایی شناسی فرمی هر دو اثر مورد مطالعه تطبیقی قرار خواهد گرفت. ضرورت انجام این تحقیق، استخراج استانداردی مدون در جهت بهبودی هر چه بیشتر وضع موجود در مورد طرح فرش و نگارگری است. مطالعه هر دو نمونه به صورت موردی و تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز براساس روش استقرایی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Case sample: Vienna museums preserve carpet with image of Bahram Gur hunting with Azade of Amir Alishirnavaee

نویسندگان [English]

  • Zobeir Saeedi 1
  • Fatemeh Akbari 2
  • Rahim Charkhi 3
  • Javad Pornami 4
1
2
3
4
چکیده [English]

The issue of hunting in the art of drawing of any period has several kinds of trends and thoughts proportional to their own time. Safavid kings by holding some special artistic workshops and Ateliers, made the art of drawing as a practical art. By having the painters in hand, they wanted them to provide pictures and drawings for other artistic products like carpets, no doubt it could be said that of the reasons why the carpets of Safavid period are permanent is following and getting the models from standard and defined criteria and principles applied in the field of drawing and as in Safavid period specially Tabriz school, the paiters and followers of Behzad style including Sultan Mohammad made the drawing to improve, such a development in the field of carpet is also justifiable for us. In this period, the carpet designers under the influence of hunting picture in the drawings of their own time dealt with the designing of carpets with hunting issues. One of these sample carpets is the Vienne hunting carpet, the work by Sultan Mohammad. By examining the basis of aesthetics of the design and drawing of the Vienne carpet this question arises that how much may the basis of aesthetics of this designs in the mentioned carpet be under the influence of the drawing on "Bahram's hunting against Azade", the work by Sultan Mohammad? The principles of designing of themes in the carpet needs to master and recognize of design and color in the work of drawing works. In this article a comparison will be done by the purpose of examining the evidences and justifying the factors of identifying both works, principles and bases of form aesthetics in each work. Necessity of more doing such research is extracting formulated standard in order to more improve the existing status about designing the carpet and drawing. Examining both case study and analyzing data based on deductive method and final extracting will be general.

کلیدواژه‌ها [English]

  • miniature of the Safavid period
  • Vienna preserve carpet
  • Bahram Gur
  • Sultan Mohammad
آژند، یعقوب (۱۳۸۴) مکتب نگارگری تبریز و (قزوین و مشهد)، تهران: فرهنگستان هنر.
ادوارزد، سیسیل (۱۳۶۸) قالی ایران، ترجمه مهین دخت صبا، تهران: فرهنگسرا.
بصام، سید جلال الدین و همکاران (1383) رویای بهشت هنر قالیبافی ایران، جلد1، تهران: سازمان اتکا.
پوپ، آرتوراپهام (۱۳۸۰) شاهکارهای هنر ایران. باهمکاری فیلیس آکرمن و اریک شرودر، نگارش پرویز ناتل خانلری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
حشمتی رضوی، فضل الله (۱۳۸۷) تاریخ فرش: سیر تحول و تطور فرش‌بافی ایران، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
ریشار، فرانسیس (1383) جلوه‌های هنر پارسی، نسخه‌های نفیس ایرانی قرن6 الی11 هجری قمری موجود در کتابخانه ملی فرانسه، ترجمه ع. روح بخش، تهران: سازمان چاپ و انتشارات بهار.
عمید، حسن (1363) فرهنگ عمید، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
کریم اُف، کریم. (۱۳۸۴) سلطان محمد و مکتب او (مکتب نقاشی تبریز)، ترجمه جهان پری معصومی و رحیم چرخی، تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
گری، بازیل (1385) نقاشی ایران، ترجمه عربعلی شروه، چاپ دوم، تهران: نشر دنیای نو.
منابع تصاویر:
بصام، سید جلال الدین و همکاران (1383) رویای بهشت هنر قالیبافی ایران، جلد1، تهران: سازمان اتکا.
کریم اُف، کریم. (۱۳۸۴) سلطان محمد و مکتب او (مکتب نقاشی تبریز)، ترجمه جهان پری معصومی و رحیم چرخی، تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.