سبک و تزیین معماری بناهای دوره تیموریان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحده عربی.

2 گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

معماری اسلامی ایران حاصل تداوم طبیعی معماری در دوره‌های مختلف تاریخی است. از ­این­رو، شناخت و مطالعه تاریخ  معماری  می ­تواند راهگشای ما در شناخت معماری دوره‌ی اسلامی و جنبه‌های مختلف آن باشد. اواخر قرن هشتم هجری قمری، آشفتگی­ های سیاسی ایران، زمینه را برای حمله تیمور گورکانی به این کشور فراهم کرد. تیموریان، پس از تصرف ایران بیش از یک قرن، یعنی تا زمان ظهور صفویه بر این کشور حکم راندند. تیمور، پس از ویران کردن بناها و قتل­عام نمودن مردم شهرها، به ساختن بناهای باشکوه رغبت نشان داد. جانشینان او نیز این روش را پی­گرفتند. بر اثر این کارها، هنرهای گوناگون، به­ ویژه هنر معماری رونق یافت. این پژوهش با روش تاریخی­_توصیفی و مطالعه‌ی کتابخانه­ ای انجام شده­ است. یافته­ های پژوهش نیز نشان می­دهد که در دوره‌ی تیموریان، بناهای باشکوهی به­ ویژه در خراسان کنونی ساخته شد که از شاهکارهای معماری ایران به شمار می‌روند. اگرچه، روش  معماری در دوره تیموریان ریشه در معماری دوره­ های پیشین چون آل مظفر دارد، اما در این دوره، معماری از نظر عظمت و غنای تزئینات به شکوفایی کم­ سابقه­ای دست یافت که آن را می­توان در بناهایی چون مدرسه‌ی غیاثیه خرگرد، مدرسه دودر، مسجد گوهرشاد و بی بی خانوم مشاهده کرد.

هدف‌های پژوهش:
 1.بررسی سبکِ هنر معماری و رونق آن در دوره تیموریان.
 2.بررسی عناصر تزیینی ایرانی و نشان دادن غنای آن در هنر معماری دوره‌ی تیموریان.
 
سوالات پژوهش:
1. مشخصه‌ی اصلی معماری عهد تیموری که آثار این دوره را از سایر بناها متمایز می‌سازد، چیست؟
2 . سبک و ویژگی معماری تیموری در چه بناهایی قابل مشاهده است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Style and Architectural Decorations of Timurid Structures

نویسندگان [English]

  • Ehsan Rasouli 1
  • Iraj Etesam 2
  • Mehrdad Matin 3
1 Department of Architecture, UAE Branch, Islamic Azad University, Dubai, United Arab Emirates.
2 Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University,Tehran, Iran
چکیده [English]

The Islamic architecture of Iran is the result of a natural continuity of architecture in diverse historical epochs. Therefore, perceiving and studying the history of architecture can aid understanding the architecture of the Islamic period and its various aspects. In the late eighth century AH, the political turmoil in Iran paved the way for Timur Gurkhani to invade the country. The Timurids ruled Iran for more than a century, until the rise of the Safavids. Timur, after destroying the building and massacring the people of the cities, showed interest in building magnificent structures. His successors followed suit. As a result of these works, various arts flourished, especially the art of architecture. His successors followed the same suit. As a result of these works, various arts flourished, particularly the art of architecture. This research is accomplished via a historical-descriptive method followed by library study. The research findings also show that during the Timurid period, magnificent buildings were built mainly in present-day Khorasan, which are among the architectural masterpieces of Iran. Although the method of architecture in the Timurid period is influenced by the architecture of earlier periods such as the Al-Muzaffar era, however, the architecture of the Timurids, in terms of grandeur and richness, has achieved an unprecedented flourishing visible in various structures such as the Ghiasieh School of Khordgerd, Dodar School, Goharshad Mosque and Bibi Khanoom.
Research objectives:
1. To study the style of architectural art and its prosperity in the Timurid period.
2. To scrutinize Iranian decorative elements and its richness in the architectural art of the Timurid period.
Research questions:
1. What is the main feature of Timurid architecture that distinguishes the works of this period from other buildings?
2. In what structures can the style and features of Timurid architecture be perceived?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architecture
  • Style and Decoration
  • Khorasan
  • Timurids
آکا، اسماعیل. (1390 ). تیموریان. ترجمه اکبر صبوری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابراهیمی، الهه. (1397). "بررسی معماری دوره ی تیموری با تاکید بر مساجد و مدارس". فصلنامه علمی- تخصصی رهیافت فرهنگ دینی، شماره 4، 137 – 160.
امامی، نصراالله. (1375). "فرهنگ میراث فرهنگی – نگاهی به هنرهای اسلامی دوره ی تیموری". مشکوه، شماره 53، 167- 145.
انصاری، مجتبی. (1367). اصول طراحی معماری اسلامی و سنتی. پایان نامه کارشناسی ارشد معماری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
برسیم، زهرا؛ ولی عرب، مسعود. (1396). "بررسی نقوش تزیینی معماری ایرانی اسلامی با تکیه بر دوره ایلخانی". تاریخنامه خوارزمی، شمار16، 12-22.
بلر، شیلر؛ بلوم، جاناتان. (1378). هنر و معماری اسلامی(چاپ دوم). ترجمه یعقوب آژند، تهران: فرهنگستان هنر.
پسندیده، محمود. (1383). "چهار مدرسه موقوفه از دوره ی تیموریان و صفویان". وقف میراث جاویدان، شماره48، 167 – 145.
پوپ، آرتور. (1373). معماری ایران. ترجمه غلام­محسین صدری افشار، تهران: انتشارات فرهنگیان.
پیرنیا، محمدکریم. (1386). سبک­شناسی معماری ایران. تدوین غلامحسین معماریانف تهران: سروش دانش.
تاکستن و همکاران. (1384). تیموریان. ترجمه ی یعقوب آژند، تهران: انتشارت مولی.
جر، خلیل. (1391). فرهنگ الروس عربی– فارسی(چاپ نوزدهم). ترجمه ی سید حمید طبیبیان، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
جوادی، آسیه. (1363). معماری ایران: 84 مقاله به قلم 33 پژوهشگر ایرانی. تهران: خوشه.
خزایی، محمد. (1388). "ساختار و نقش مایه های مدارس دوره تیموری در خطه ی خراسان". هنر اسلامی، شماره 11، 59- 78.
دانشدوست، یعقوب. (1359). "هنر معماری ایران در دوره تیموریان". نشریه اثر، شماره 1، 91 – 102.
دانلد، ویلبر. (1387). "قوام الدین شیرازی معماری دوره ی تیموریان". ترجمه هدیه نوربخش، گلستان هنر، شماره13، 83 – 74.
دانی، احمدحسن. (1378 ). میراث تیمور. ترجمه محمدمهدی توسلی، روالیندی: پرنتر.
رسولی، هوشنگ. (1384). تاریخچه و شیوه های معماری در ایران. تهران: پشوتن.
زارعی، فرشته؛ هاشمی، علی و زرج آبادی، حسن. (1397 ). "ارزیابی و شناخت هندسه کاربردی عصر تیموری در طراحی بقعه موالا زین الدین ابوبکر تایبادی". نشریه علمی -پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، شماره14، 187 – 164.
رمضان زاده، عبداالله؛ بهمنی قاجار، محمدعلی. (1387). "هویت ایرانی و چندگانگی قومی". فصلنامه مطالعات ملی، شماره33، 96 -69.
زارع، رامین. (1381). "دیداری از مقبره گوهرشاد خاتون و مجموعه باغ نسوان هرات". تاریخ روابط خارجی. شماره 10، 194-193.
صادقی، علیرضا؛ احمدی، فریال. (1389). "تأملی بر اصول معماری در دوره تیموری با تاکید بر بازشناخت بنای مدرسه غیاثیه خرگرد". کتاب ماه هنر، شماره 149، 106 - 111.
طایفه، احسان؛ حجت، عیسی و انصاری، حمید رضا. (1394). "تعریف و تدوین دستگاه واکاوی فرم معماری مبتنی بر تحلیل و بازاندیشی دستگاه نقد". مطالعات معماری ایران، شماره 8، 73 -88.
فریه، ر. دیلبو. (1384). هنرهای ایران. ترجمه، پرویز مرزبان، تهران، نشر و پژوهش فروزان.
کونل، ارنست. (1368). هنر اسلامی. ترجمه هوشنگ طاهری، تهران: توس.
کیانی، محمد یوسف. (1377). تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی. تهران: انتشارات سمت.
گروب، ارنست؛ شراتو، امبرتو. (1376). تاریخ هنر ایران، هنر ایلخانی و تیموری. ترجمه یعقوب آژند، تهران: مولی.
مددپور، م. (1377). حکمت معنوی و ساحت هنر. تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
مالزاده، کاظم؛ مریم محمدی. (1381). مدارس و بناهای مذهبی. تهران: شرکت انتشارات سوره مهر.
نقی زاده، محمد؛ امین زاده، بهناز. (1385). "مدخلی بر تبیین معنای معماری. مدرس هنر". هنر، شماره1، 96-81.
ویلبر، دونالد نیوتن. (1393). معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان. ترجمه عبداالله فریار، تهران: علمی و فرهنگی.
ویلبر، دونالد؛ گلمبک، لیزا. (1374). معماری تیموری در ایران و توران. ترجمه کرامت اهلل افسر، محمد یوسف کیانی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
هیلن برند، رابرت. (1386). هنر و معماری اسلامی. ترجمه اردشیر اشرافی، تهران: بی­نا.
همایون، غلامعلی. (1351). "نفوذ معماری ایران در اروپا". نشریه هنر و مردم، شماره ی 117، 36-32.