ساختارشناسی مفهوم رضایتمندی مسکن با رویکرد فلسفه پدیدارشناسی (نمونه موردی، خانه قاجاری شیخ‌الاسلام و چند مجتمع مسکونی در زنجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران.

2 گروه شهرسازی و معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران.

3 گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

چکیده

سکونتگاه انسان، همواره جایگاه و اهمیت ویژه­ای در تأمین آسایش، آرامش و رضایتمندی وی داشته است. از این­رو، «سر پناه» در اندیشه انسانی، دیرینه­ای به درازای تاریخ زندگی گروهی و اجتماعی دارد. امروزه، شماری بر این باورند که در دوران مدرن، معماری بیشتر چشم و منظر بصری را در نظر می­گیرد و به سایر ادراک حسی و بدن انسان کم توجه است. این پژوهش می­کوشد، روند منطقیِ شناسایی و اولویت‌بندی عناصرِ تجربیِ چند حسی در ارتقای رضایتمندی مسکن را تدوین نماید. این کار پژوهشی بر اساس روش تحقیقِ آمیخته (کمی و کیفی)، همراه با استدلال منطقی انجام شده است. در بخش کیفی، روش مشاهده پدیدارشناسانه و مصاحبه، جهت شناسایی عوامل موثر بر مطلوبیت به کار رفته است. در روشِ کمی، از پرسشنامه برای گردآوری داده­ های جامعه آماری (ساکنان مجتمع­ های مسکونی زنجان) استفاده شده است. یافته­ های پژوهش نشان می­دهد که پیوند بین آگاهی مفهومی، ادراک چند حسی، این همانی با طبیعت و مطلوبیت سکونتگاه معنادار است. همچنین، مؤلفه­ های حسی موجود در خانه­ های بررسی شده، بر کیفیت­ محیطی آن و نیز بر مطلوبیت فضا و رضایتمندی ساکنان تاثیر دارند.
 
اهداف پژوهش:
1- بررسی و شناخت مطلوبیت مسکن و مفهوم رضایتمندی از آن، با رویکرد فلسفه پدیدارشناسی.
2- تدوین و ارایه مدل مفهومی مطلوبیت سکونتگاه.

سوالات پژوهش:
1- آیا بین مؤلفه­ های حسی و معیارهای کیفیت یک مجموعه مسکونی رابطه معناداری وجود دارد؟
2- آیا خانه فقط نیاز اولیه انسان را برآورده می­کند یا اینکه مفهومی فراتر از آن است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Structuralism of the Concept of Housing Satisfaction with the Approach of Phenomenological Philosophy; (Case study, Qajar House of Shaykh al-Islam and Several Residential Complexes in Zanjan)

نویسندگان [English]

  • Yashar Aslanian 1
  • Hossein Zabihi 2
  • Kamal Rahbarimanesh 3
1 Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.
2 Department of Urban Planning and Architecture, Faculty of Art and Architecture, Research and Science Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch. Islamic Azad University,, Qazvin, Iran.
چکیده [English]

Human habitation has always had a special place and importance in providing comfort, tranquility and satisfaction. Hence, "shelter" in human thought has a long history of group and social life. Today, some believe that in modern times, architecture pays more attention to the visual eye and less attention to other sensory perceptions and the human body. This research tries to formulate a logical process of identifying and prioritizing the experimental elements of multisensory in promoting housing satisfaction. This research work is based on mixed research method (quantitative and qualitative), with logical reasoning. In the qualitative section, the method of phenomenological observation and interview has been used to identify the factors affecting desirability. In a quantitative method, a questionnaire was used to collect data from the statistical community (residents of residential complexes in Zanjan). Findings show that the connection between conceptual awareness, multisensory perception, this identity with the nature and desirability of habitation is significant. Also, the sensory components in the surveyed houses affect its environmental quality as well as the desirability of the space and the satisfaction of the residents. 
Research objectives: 
1. Investigating and recognizing the desirability of housing and the concept of satisfaction with it, with the approach of phenomenological philosophy. 
2. Develop and present a conceptual model of residential utility. 
Research questions: 
1. Is there a significant relationship between sensory components and quality criteria of a residential complex? 
2. Does the house only meet the basic human need or is it a concept beyond that? 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Housing satisfaction
  • Multisensory Experience
  • Architectural Phenomenology
  • Residential Complex
  • Zanjan
اکسنر، اولریخ و پرسل، دتریش. (2007). مفاهیم پایه در طراحی فضا، مترجمشادی عزیزی و صفورا اولنج، تهران: نشر فکر نو.
ایروانی، محمود و محمدکریم، خداپناهی. (1371). روانشناسی احساس و ادراک. تهران: انتشارات سمت.
باشلار، گاستون. (1391). بوطیقای فضا. مترجم مریم کمالی و محمد شیربچه، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
بریمانی، آلاله. (1391). سنجش مؤلفه‌های پدیدارشناسی برای ارزیابی حس ‌مکان. قزوین: دانشگاه بین‌المللی امام خمینی.
بل، سایمون. (1382). منظر الگو، ادراک و فرآیند. مترجم بهناز امین زاده، تهران: دانشگاه تهران.
پاکزاد، جهانشاه و بزرگ، حمیده. (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان، تهران: آرمانشهر.
پالاسما، یوهانی. (1393). چشمان پوست، معماری و ادراکات حسی. مترجم رامین قدس، تهران: پرهام نقش.
پرتوی، پروین. (1392). پدیدارشناسی مکان. تهران: موسسه متن.
چرمایف، سرچ و الکساندر، کریستوفر. (1371). عرصه‌های زندگی جمعی و خصوصی به جانب یک معماری انسانی. مترجم منوچهر مزینی، تهران: دانشگاه تهران.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه. (1396). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: آگه.
شولتز، کریستیان نوربری. (1384). مفهوم سکونت، به سوی معماری تمثیلی. مترجم محمود امیر یار احمدی، تهران: آگه.
شیرازی، محمدرضا. (1391). معماری حواس و پدیدارشناسی ظریف پالاسما. تهران: رخداد نو.
گروتر، روگ کورت. (1388). زیبایی‌شناسی در معماری. مترجم جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
لنگ، جان. (1383). آفرینش نظریه معماری. ترجمه علیرضا عینی ‌فر، تهران: دانشگاه تهران.
معین، محمد. (1381). فرهنگ معین. تهران: کتاب راه نو.
نوربرگ شولتز، کریستیان. (1393). وجود، فضا و معماری. مترجم ویدا نوروز برازجانی، تهران: پرهام نقش.
نیچه، فریدریش‌ویلهلم؛ هیدگر، مارتین و فوکو، میشل. (1393). هرمنوتیک مدرن، گزینه ساختارها. مترجم بابک احمدی، مهران مهاجر، محمد نبوی، تهران: نشر مرکز.
هال، استیون؛ پالاسما، یوهانی و پرزگومز، آلبرتو. (1394). پرسش‌های ادراک؛ پدیدار شناسی معماری. مترجم مرتضی نیک فطرت، سیده صدیقه میرگذار، احسان بی ­طرف، تهران: فکر نو.
اخوت، هانیه؛ بمانیان، محمدرضا و انصاری، مجتبی. (1390). "بازشناسی مفهوم معنوی «سکونت» در مسکن سنتی اقلیم کویری". مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 5، صص102-95.
بمانیان، محمدرضا؛ محمودی نژاد، هادی و پورجعفر، محمدرضا. (1387). "پدیدارشناسی محیط شهری". نشریه محیط زیست، شماره 4، صص297-282.
پنج‌تنی، منیره. (1394). "فلسفه معماری گفتگو با مهرداد قیومی بیدهندی". مجله اطلاعات حکمت و معرفت، شماره112، صص12-5.
حمزه نژاد، مهدی؛ دشتی، مینا. (1395).
ذبیحی، حسین؛ حبیب، فرح و رهبری‌منش، کمال. (1390). "رابطه بین میزان رضایت از مجتمع‌های مسکونی و تأثیر مجتمع‌های مسکونی بر روابط انسان (مطالعه موردی چند مجتمع مسکونی در تهران)". فصلنامه هویت شهر. شماره8 ، صص118-103.
طالب زاده، سید حمید. (1385). ادراک حسی در پدیدارشناسی مرلوپونتی. مجله فلسفه، شماره1، صص72-63.
گلکار، کورش. (1387). "محیط بصری شهر و سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایدار". مجله علوم محیطی، شماره 5(4)، صص114-95.
نوربرگ شولتز، کریستین. (1380). پدیده مکان. مترجم نیر طهوری، فصلنامه معمار، شماره 13، صص12-4.
Aiello, A . (2010). “Neighbourhood Planning Improvement: Physical Attributes, Cognitive and Affective Evaluation and Activities in Two Neighbourhoods in Rome”. Journal of Evaluation and Program Planning, 33, 264-275.
Bonaiuto, M. (2006). “Perceived Residential Environment Quality In middle  And low - Extension Italian Cities. Revue Européenne de Psychologie Appliquée  European Review of Applied Psychology”, 56, 23-34.
Environment Research Papers, 2(2), 93-103.
Hale, A. (2000). Building Ideas: An Introduction To Architectural Theory. John Wiley & Sons, Chichester, England.
Hauge, A. (2007). “Identity and place: a critical comparison of three identity theories”. Architectural Science Review, 50(1), 44-51.
Jay, M. (1994). “Downcast Eyes The Denigration of Vision m Twentieth-Century French Thought”. University of  California  Press.
Joedicke, J. (1985). “Space and Form In Architecture”. Stuttgart: Karl Kramer Verleg.
Johnson, A. (2009). “Visualization Techniques, Human Perception and The Built Environment”. Built.
Mirzadeh, M. (2009). Statistical analysis with  spss software. Tehran: Tayma.
Moran, D. (2002). The Phenomenology  Reader. New York: Routledge.
Pallasmaa, J. (1992). Identity, Intimacy and Domicile: Notes on the phenomenology of home.
Wohlwill, J. (1968). “Amount of stimulus exploration and preference as differential functions of stimulus complexity”. Perception & Psychophysics, 4(5), 307-312.