انطباق واقعه غدیر خم با روایات ابن شهر آشوب مازندرانی و انعکاس آن بر نگارگری ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 گروه علوم قرآن و حدیث ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

در این نوشتار، با بررسی تعدادی از روایات عصمت و امامت، مشخّص شده که مهم‌ ترین مستند واقعه غدیر خم و عصمت و امامت امامان (ع)، وجود نصوص قرآنی و روایاتی است که در میان امامیّه بر آنها اتّفاق نظر وجود دارد. با بررسی انجام گرفته، در حالت کلّی می ‌توان گفت وضعیّت راویان بر مبنای آراء رجالیّون شیعه بررسی گردیده و معلوم شد که در بیشتر سلسله سند روایات عصمت و امامت، افراد موثّق قرار گرفته ‌اند. البتّه اندکی از آنان نیز بر طبق گفته ‌های رجالیّون موثّق نیستند، ولی از لحاظ متنی، این روایات مورد توجه قرار دارند. در بین این روایات، اکثر آنها از نوع احادیث مُعَنعَن هستند که شامل احادیث صحیح، حَسَن و موثّق می ‌باشند. در پژوهش فوق با بررسی تفسیر چند آیه ی موثق شرح واقعه غدیر خم و صفات امامت و ولایت علی (ع) در نظر ابن شهر آشوب مازندرانی، به تجلی این واقعه در نسخ مصور عصر ایلخانی و صفوی می پردازیم. بررسی محتوایی و محور غالب این  آیات و احادیث، فضایل و صفاتی است که یک فرد معصوم ضرورت دارد که داشته باشد؛ از جملة این صفات: معصوم بودن از گناهان، امین خدا بودن، مطهّر از ذنوب و عیوب و انفاق در همه حالات ... با بررسی‌های انجام شده درنگارگری ایرانی، که همواره مضامین دینی و مذهبی مورد توجه نگارگران بوده ، شاهد نگرش خاصی هستیم. در نگاره ها با کمک عناصر بصری، شآن ولایت و امامت حضرت علی (ع) نشان داده شده است و معمولا این واقعه در فضایی باز و فراخ به نمایش گذاشته اند گویی که شاهدان این واقعه نیز برای اثبات این امر حضور دارند.

 اهداف پژوهش:
1- ابن شهرآشوب، چگونه و در چند بخش روایت غدیر خم را نقل کرده است و انطباق آن با آیات و سندهای در دسترس به چه صورت است.
2- روایات واقعه غدیرخم در نگارگری چگونه انعکاس یافته است.

سوالات پژوهش :
1- آیا ابن شهرآشوب با ذکر وتفسیرآیات و روایات غدیر خم به سند آن­ها توجه داشته است؟ 
2- انعکاس روایت غدیرخم در نگارگری ایرانی چگونه بوده است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Adaptation of the Ghadir Khom Event with the narrations of Ibn Shahr Ashob Mazandarani and its Reflection on Iranian Painting

نویسندگان [English]

  • Mohamad Alizadeh Ghaemiye 1
  • Mohsen Ehteshami Nia 2
1 Department of Quran and Hadith Sciences, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Department of Quran and Hadith Sciences, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Iran.
چکیده [English]

In this article, by examining a number of the hadiths of the Infallibles and Imamate, it has been determined that the most imperative document of the event of Ghadir Khom and infallibility and Imamate of Imams (AS) is the existence of Quranic texts and narrations in which there is a consensus among the Imams. By observing, in general, it can be said that the situation of the narrators was examined based on the opinions of the Shiite men that is found in most of the series of documents of the narrations of the infallibility and Imamate and is of a reliable source. Of course, a few of them are not authentic according to the sayings of the pious men, but in terms of transcript, these narrations are deliberated. Among these narrations, most of them are of the meaningful hadiths, which include authentic, good and genuine hadiths. In the following research, by examining the interpretation of a number of the authentic verses describing the event of Ghadir Khom and the attributes of Imamate and guardianship of Imam Ali (pbuh) in the view of Ibn Shahr Ashob Mazandarani, this event will be manifested in the illustrated copies of the Ilkhanid and Safavid eras. Verses and hadiths are virtues and attributes that an innocent person needs to have; Among these attributes: being innocent of sins, being trustworthy to God, purifying oneself from sins and defects, and giving alms in all cases are indispensable. According to the accomplished studies in Iranian painting, which have always been the focus of religious themes, a unique attitude is seen. In the paintings, with the help of visual elements, the dignity of the province and the Imamate of Imam Ali (pbuh) is shown and generally this event is shown in an open and wide space, as if witnesses of this event are also present to attest this occurrence.
Research aims:
1- Investigating the narration of Ghadir Khom by Ibn Shahr Ashob and its comparison with available documents.
2 Studying the reflection of the narrations of Ghadir Khom event in Iranian painting.
Research questions:
1- Has Ibn Shahr Ashob considered the necessary documentations when mentioning and interpreting the verses and narrations of Ghadir Khom?
2- How is the narration of Ghadir Khom reflected in Iranian painting?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghadir Khom
  • Imamate
  • Ibn Shahr Ashob
  • Painting
الخوئی، ابوالقاسم. (1413ق). معجم­الرجال الحدیث. بی­جا: مرکز النشر الثقافه ­الاسلامیه.
الکوفی، فرات بن ابراهیم. (1410ق). تفسیر فرات الکوفی. تهران: مؤسسة الطبع و النشر التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی.
امینی، عبدالحسین. (1397). الغدیر. بیروت: دارالکتب العربی.
بحرانی، هاشم. (بی­تا). غایه المرام. تحقیق: سید علی عاشور، بی­جا: بی­نا.
بحرانی، هاشم بن سلیمان. (1416). البرهان فی تفسیر القرآن. تحقیق قسم الدراسات الاسلامیه موسسه البعثه قم، تهران: بنیاد بعثت.
بینیون، لورنس؛ ویلکینسون، ج. و گری، بازل. (1367). سیر تاریخ نقاشی ایرانی، ترجمه: محمد ایرانمنش، تهران: انتشارات امیرکبیر.
پاکباز، رویین. (1387). نقاشی ایرانی از دیرباز تا امروز. چ 7، تهران: انتشارات زرین و سیمین.
حاجی اسماعیلی، محمدرضا، کیانی، زهره. (1393). "نقد آرای عثمان خمیس در کتاب نگرشی نو به تاریخ صدر اسلام در پندار انگاری واقعه غدیر. پژوهشنامه علوی، شماره9، 46-19.
حسینی، سیدجواد. (1382). "واقعه غدیر". مبلغان، شماره50، 31-19.
زرین ­ایل، مهدی؛ جهرمی، کارگر. (1391)، "نگارگری ایران در دوران تیموری (عصر طلایی نگارگری ایران)". تاریخ نو، شماره4، 177-143.
زکی، محمدحسن. (1363). تاریخ صنایع ایران بعد از اسلام. ترجمه محمدعلی خلیلی، چاپ دوم، تهران: اقبال.
سردبیر. (1387). "نگارگری ایرانی". کتاب ماه هنر، شماره 126، 3-1.
شایسته ­فر، مهناز. (1399). "روایت غدیر خم و اشارات عرفانی در آثار نگارگری دوره صفویه". فصلنامه علمی عرفان اسلامی ، شماره 63، 41-13.
شایسته ­فر، مهناز. (1384). هنر شیعی. تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی.
طباطبائی، محمّدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعة مدرّسین.
طبرسى، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق: محمد جواد بلاغی، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
مجلسى، محمد باقر بن محمدتقى. (1403ق)‏. بحارالأنوار لدرر اخبار الأئمه الأطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
محمد، الصدوق. (1403). الخصال، تصحیح و تعلیق علی­أکبر الغفاری، قم: جماعة المدرسین.
مکارم شیرازی، ناصر. (1389). پیام قرآن، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مهدی­زاده، علیرضا. (1396). "بررسی روند تجلی مضامین شیعی در نگارگری ایران". دو ماهنامه پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال دوم، شماره 6، 32-13.
مهدی­زاده، علیرضا. (1398). "تبیین شاخصه‌های اصلیِ شکلی و محتوایی نگاره‌های شیعی بر اساس مبانی اعتقادی شیعه". شماره 2، 104-93.
نعمتی قزوینی، جدید، لیلا. (1398). "بازخوانی واقعه غدیر خم در دو غدیریه احمد محمدالشامی و ادیب اللممالک فراهانی ". کاوش­نامه ادبیات تطبیقی، شماره 34، 127-107.