وطنیات و هنرهای سنتی در اشعار صائب تبریزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.

چکیده

شعر به عنوان منظومه فکری شاعر در ارتباط مستقیم با جامعه و تحولات آن شکل می ­گیرد.  بنابراین واکاوی اشعار یک شاعر می ­تواند تصویری کامل از جامعه ­ای که در آن  زیسته  و تحولات  آن ارائه دهد.  صائب تبریزی به عنوان یکی از شاعران دوره صفویه است که به عنوان  یک نماینده برجسته سبک هندی شناخته می­ شود. دوره حکومت صفویه (907-1135ق)، دوره پر فراز و نشیبی در حیات فکری و هنری جامعه ایران بود.  مسئله ای که در این میان می ­توان مطرح کرد این است که تحولات  این دوره چه بازتابی در شعر صائب تبریزی داشته است. این پژوهش با تکیه بر روش تحلیلی و توصیفی و با تکیه بر داده های کتابخانه­ ای به دنبال پاسخ به این مسئله است. یافته­ های پژوهش حاکی از این است که شاعران سبک هندی دو دورۀ متفاوت را در زندگانی خویش تجربه کردند؛ در دورۀ نخست، با بی ­بضاعتی و ناتوانی مالی، اشعاری را در وطن سرودند و در دورۀ دوم، با ثروتی اندوخته از حمایت درباریان سرزمین هند به بیان خیالات شاعرانه به طرز تازه و معنی بیگانه پرداختند. صائب از جمله شاعران سبک هندی است که با غربت ­گزینی، مدتی از عمرِ شاعری خود را در هند گذرانده است؛ لذا «وطن» و مفاهیم مرتبط با آن در شعر او می ­تواند نمایانگر چگونگی نگرش او نسبت به فضای فرهنگی، اجتماعی و جغرافیایی عصر خویش باشد و از لابلای این اشعار، به دلایل مهاجرت وی به سرزمین هند پی برد. از سوی دیگر اشعار وی سرشار از مفاهیم هنرهای سنتی است که می ­تواند جلوه ­ای از رونق هنری عصر صفوی باشد.

 اهداف تحقیق
1.بررسی نقش فضای اجتماعی و فرهنگی جامعه در جایگاهِ مفهوم وطنیات و هنر سنتی در شعر صائب تبریزی
2.ترسیم ابعاد مختلف مفهوم وطن در شعر صائب تبریزی

سؤالات تحقیق
1.فضای فرهنگی، اجتماعی و جغرافیایی چه تأثیری بر فضای شعری صائب تبریزی داشته است؟
2.  نگرش صائب تبریزی صائب در مورد وطن و غربت چگونه است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Homeland and Traditional Arts in the Poems of Saeb Tabrizi

نویسندگان [English]

  • Alahe Yar Rezayee Boki
  • Mahdi Famori
  • Mohammad Hadi Khalagh Zadeh
Persian Language and Literature, Yasuj Branch, Islamic Azad University, Yasuj, Iran.
چکیده [English]

Poetry is formed as a poet's intellectual coordination in direct connection with society and its progresses. Thus, the analysis of poetry can provide a comprehensive representation of the society and its developments. Saeb Tabrizi is one of the poets of the Safavid period who is known as a prominent representative of the Indian style. The period of the Safavid rule (1355-1907 AH) was a period of ebb and flow in the intellectual and artistic life of the Iranian society. The issue that can be raised in this regard is how the developments of this period were reflected in the poetry of Saeb Tabrizi. This research seeks to answer the mentioned problem by relying on analytical and descriptive methods and library data. The research findings indicate that Indian style poets experienced two diverse stages in their lives; regarding the first stage; whilst bearing with poverty and financial incapacity, they composed poems in their homeland, and in the second phase, with the wealth accumulated from the support of the courtiers of India, they expressed poetic fantasies in a new and extraneous means. Saeb is one of the Indian style poets who has spent some time of his poetic life in India by emigrating; Therefore, "homeland" and related concepts in his poetry can demonstrate how the poet views the cultural, social and geographical environment of his time; moreover, the reasons for his immigration to India can be understood amongst the verses of his poetry. Alternatively, his poems are full of concepts of traditional arts that can be a manifestation of the artistic prosperity of the Safavid era.
Research aims:
1. Investigating the role of social and cultural space in the concept of homeland and traditional arts in the poetry of Saeb Tabrizi
2. Drawing different dimensions of the concept of homeland in Saeb Tabrizi's poetry
Research questions:
1. What effect has the cultural, social and geographical atmosphere had on the poetic atmosphere of Saeb Tabrizi?
2. What is Saeb Tabrizi Saeb's attitude about homeland and exile?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Indian Style
  • Saeb Tabrizi
  • Safavid Era
  • Homeland
  • Traditional Arts
آجودانی، ماشاء اللّه. (1382). یا مرگ یا تجدد. تهران: نشر اختران.
آرین پور، یحیی .(1355). از صبا تا نیما. تهران: فرانکلین.
الیاده، میرچا. (1365). مقدمه بر فلسفه ­ای از تاریخ. ترجمۀ بهمن سرکاراتی، تبریز: نیما.
بسناس، مهری. (1396). "نقش شاعران شیعه­ی عصر صفوی در انتقال فرهنگ و تمدن ایرانی در شبه قاره­ی هند". فصلنامه­ مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره­2، 84- 71.
بهار، محمّد تقی. (1376). سبک شناسی (تاریخ تطوّر نثر فارسی). چاپ نهم، تهران: انتشارات مجید.
پور جوادی، نصرالله. (1394). "تصوف در ایران، تاریخ جامع ایران، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی". تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، 203-103.
پور نامداریان، تقی. (1375). رمز و داستان­های رمزی. تهران: شرکت انتشارات علمی وفرهنگی.
تمیم‏ دارى، احمد. (1372). عرفان و ادب در عصر صفوى. جلد اوّل، تهران: انتشارات حکمت.
رضایی­ راد، محمد. (1378). مبانی اندیشه­ های سیاسی در خرد مزدایی. خرمشهر: انتشارات طرح نو.
زرین کوب، عبدالحسین. (1383). از گذشتۀ ادبی ایران. تهران: نشر سخن.
خاقانی، افضل ‌الدّین بدیل‌ بن علی. (1375). دیوان اشعار. به اهتمام میرجلال الدین کزازی، تهران: مرکز.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1381). "وطن و جلوه­گری­های آن در شعر فارسی". مجلۀ یاد، شمارۀ 63، 161-168.
شوان، فریتوف. (1376). "اصول و معیارهای هنر جهانی". ترجمه دکتر سید حسین نصر، مجموعه مقالات مبانی هنر معنوی، شماره3، 128-89.
شیری، قهرمان. (1392). "سبک هندی مظهر مقاومت منفی". فصلنامه­ ی زبان و ادبیات فارسی، شماره 41، 82-65.
شبلی، نعمانی، (1363)شعر العجم یا تاریخ شعر و ادبیّات ایران. ترجمه ی سیّد محمّد تقی فخر داعی گیلانی، تهران: انتشارات دنیای کتاب.
صادق­پور، عبدالحمید. (1392). "ترویج ادب فارسی در هند در عهد صفوی". فصلنامه پارسه، شماره 23، 132-123.
صائب تبریزی، میرزا محمد علی. (1374). دیوان اشعار. به کوشش محمد قهرمان، نشر علمی و فرهنگی.
صفا، ذبیح الله. (1374). تاریخ ادبیات ایران. جلد اول،تهران: ققنوس.
کارگر، یحیی؛ بهاء­ الدین اسکندری. (1392). "انگیزه­ های سفر به هند در آینۀ شعر صائب". فصلنامۀ مطالعات شبه قاره، شماره14، 130- 105.
کلیم، ابوطالب. (1369). دیوان اشعار. تصحیح محمد قهرمانی، مشهد: آستان قدس رضوی.
گلچین، احمد، (1369). کاروان هندمشهد: آستان قدس رضوی.
نیکو بخت، ناصر و غلامعلی زارع. (1385). "وطن در شعر مشروطه". مجلۀ زبان و ادبیات فارسی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم)، شمارۀ 54 و 55، 150-131.
وحشی بافقی. (1382). دیوان اشعار. به کوشش پرویز بابایی، تهران: مؤسّسۀ انتشارات نگاه.