مقایسه دیدگاه سنایی و مولوی درباره زن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

چکیده

جایگاه و وضعیت زنان در هر جامعه ­ای در ارتباط با نگرش زمانه و افراد نسبت به زنان است. در جامعه ایران جایگاه زنان همواره دچار فراز و فرودهایی شده است. در این میان آثار شعرا می توان آیینه ای برای شناخت وضعیت  زنان باشد. جهان­بینی هر شاعر، نویسنده یا اندیشمند متأثر از شرایط فکری، اجتماعی و حافظه­ی فرهنگی زمان و مکانی است که در آن زندگی می ­کند. سنایی  و مولوی از شاعران برجسته ایران هستند که آثارشان بازتابی از شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوره زیست آنهاست. مسئله ­ای که مطرح است تحول جایگاه زن در جامعه از دوره سنایی تا مولوی است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­های کتابخانه­ ای انجام شده است. یافته­ های پژوهش نشان می ­دهد از دوره سنایی تا مولانا، تحول اجتماعی و فرهنگی منحصر به­فردی روی داد که به بهبود جایگاه زنان منجر شد. همین مسئله در تصویرپردازی شخصیت زنان تأثیرگذار بوده است. سنایی عمدتاً نگاهی منفی و منتقدانه به زن دارد و به ندرت در جایگاه مادر و در خدمت نگرش دینی به زن اهمیت می ­دهد؛ اما مولانا زن را جلوه ­ای از جمال الهی می ­داند. زن در شعر مولانا، روح و زمین و نفس است و مکمل آفرینش که چهره ­ی زن را نسبت به شعر سنایی متمایز می ­کند.

اهداف پژوهش
1.تطبیق سیمای زن در اشعار سنایی و مولوی.
2.واکاوی عوامل مؤثر در ترسیم سیمای زن در دوره سنایی و مولوی.

سؤالات پژوهش
1.سیمای زن در اشعار سنایی و مولوی چه تفاوت­هایی دارد؟
2.کدام عوامل در ترسیم سیمای زن در دوره سنایی و مولوی نقش داشت؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Comparison of Sanai and Rumi's Outlooks Towards Women

نویسندگان [English]

  • Fereshteh Arjmandi 1
  • Ahmadreza Keikhafarzaneh 2
  • Mostafa Salari 3
1 Ph.D. student of Department of Persian Language and Literature, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
2 Assistant professor. Department of Persian Language and Literature, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
3 Associate professor at Department of Persian Language and Literature, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
چکیده [English]

The position and prominence of women in any society is associated to the attitude of the time and individuals towards women. The place of women in Iranian society has always has been controversial. In the meantime, the works of poets can be a mirror for understanding the situation of women. By considering the fact that the worldview of every poet, writer, or thinker is influenced by the intellectual, social, and cultural memory of the time and place in which the person exists; Sanai and Rumi are prominent Iranian poets whose works reflect the political, social and cultural conditions of their life. The issue raised in this study is the transformation of the position of women in society during the time of the mentioned poets. This research is accomplished by a descriptive and analytical method and relies on library data. Findings show that from the Sanai to Rumi periods, a unique social and cultural change took place that led to the enhancement of the status of women and this has been effective in the depiction of women's personalities. Sanai has a mainly negative and critical view of women and rarely cares about her position as a mother and in the service of her religious attitude towards women; nonetheless, Rumi considers woman as a manifestation of divine beauty; furthermore, in Rumi's poetry, woman is the soul, earth, and essence, and she complements creation and this distinguishes the manner in which the female figure is depicted in the poetry of Sanai.
Research aims:
1. Corresponding the image of a woman in the poems of Sanai and Rumi.
2. Analysis of effective factors in drawing the image of women in the period of Sanai and Rumi.
Research questions:
1. What are the differences between the female image in the poems of Sanai and Rumi?
2. What factors were involved in drawing the image of women in the period of Sanai and Rumi?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sanai
  • Rumi
  • Female Image
  • Comparative Studies
  • Islamic Theology
اباذری، یوسف. (1373). ادیان جهان باستان. جلد اول، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات علمی و فرهنگی.
امامی، نصرالله. (1388). "زن در مثنوی مولوی". تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شماره1، صص34-27.
اوحدی مراغه ­ای، رکن­ الدین. (1387). کلیات اوحدی مراغه ­ای (دیوان، منطق العشاق، جام جم). به کوشش و با مقدمه علی مرادی مراغه ­ای، تهران: اوحدی.
بهاء ولد، محمد بن حسین. (1352). معارف. تهران: کتابخانه طهوری.
تدین، مهدی. (1384). "تفسیر و تأویل نخستین داستان مثنوی". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش41، صص1- 43.
زرین­کوب، عبدالحسین. (1386). با کاروان حله. تهران: انتشارات علمی.
جامی، عبدالرحمن. (1386). مثنوی هفت اورنگ. تصحیح مدرس گیلانی، تهران: انتشارات اهورا.
حیات اجتماعی زن در تاریخ ایران. (1369). دفتر پژوهش­ های فرهنگی وابسته به مراکز فرهنگی  سینمایی. تهران: امیرکبیر.
ستاری، جلال. (1373). سیمای زن در فرهنگ ایران. تهران: مرکز.
ستاری، جلال. (1386). مدخلی بر رمزشناسی عرفانی. تهران: مرکز.
ستاری، جلال. (1389). عشق صوفیانه. تهران: نشر مرکز.
سبزواری، ملاهادی بن مهدی. (1421). شرح نبراس الهدی ارجوزهُ فی الفقه. قم: انتشارات بیدار.
سعیدی، گل بابا. (1387). حجاب هستی. محیی­الدین ابن عربی، تهران: زوار.
سنایی، غزنوی. (1383). حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
صفا، ذبیح ­الله. (1363). تاریخ ادبیات در ایران. جلد 2-4، تهران: انتشارات فردوسی.
طغیانی، اسحاق. (1371). "سمبولیسم در کلام مولوی و تحلیل داستان شاه و کنیزک". فصلنامه دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، ش 8، صص51-75.
عاملی، محمد بن حسن. (1412). هدایه الأمه إلی احکام الائمه- منتخب المسائل. 8 جلد، تهران، مجمع البحوث الاسلامیه.
فیض کاشانی،  ملامحسن. (1372). کلیات اشعار مولانا فیض کاشانی. با مقدمه محمد علی صفیر، با تصحیح و مقابله محمد پیمان، تهران: سنائی.
مولوی، جلال ­الدین. (1387). کلیات دیوان شمس. تصحیح فروزانفر، تهران: نگاه.
مولوی، جلال ­الدین. (1369). فیه ما فیه. با تصحیحات و حواشی بدیع­ الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال ­الدین. (1383). مثنوی معنوی. تصحیح، مقدمه و کشف الابیات از قوام الدین خرمشاهی، تهران: دوستان.
مولوی، جلال ­الدین. (1391). مجالس سبعه. تصحیح دکتر فریدون نافذ، تهران: نشر جامی
نخشبی، ضیاء­ الدین. (1369). سلک السلوک. تصحیح غلامعلی آریا، (بی­جا)، کتابفروشی زوار.
نهج الفصاحه. (1385). به کوشش علی شیروانی. قم: انتشارات دارالفکر.