دردها و شکوائیه های اجتماعی و فرهنگی در دیوان قصاید و غزلیات عماد فقیه کرمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان، کرمان، ایران.

2 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان، کرمان، ایران.

چکیده

آثار ادبی به ویژه شعرِ شاعران، بازتابی از اوضاع اجتماعی و فرهنگی عصر آنهاست. از آنجا که هنرمندان دیده­ای تیزبین و اندیشه ه­ای ژرف­نگر دارند، با دقّت بیشتری اوضاع جامعه را کنکاش کرده و نابسامانی ­های آن را در اثر خود جلوه­گر می‌سازند. در ادب فارسی بیان این کمبودها، نابسامانی­ها و نارضایتی­ ها را «شکوائیه» نامیده­اند. این نوع شعر به‌خصوص در ادبیات فارسی جایگاه قابل توجّهی دارد. عماد فقیه کرمانی از شاعران برجسته قرن هشتم هجری است که اشعار زیبایی در قالب قصیده و غزل دارد. بررسی «شکوائیه» به عنوان یک مضمون در آثار وی می‌تواند نقش مهمی در بازشناسی وضعیت اجتماعی این دوره داشته باشد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر داده‌های کتابخانه‌ای انجام شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که در دیوان عماد فقیه کرمانی، شاعر به طرز هنرمندانه، این شکوائیه ­ها را مطرح کرده و از اوضاع جامعۀ زمان خود، انتقاد کرده است. با تأمّل در شکوائیه های عماد فقیه می توان به این موضوع پی برد که اوضاع سیاسی حاکم بر عصر شاعر، بیشترین عامل نارضایتی او بوده است. این نارضایتی با مضامینی چون خوار بودن درویشان و نیازمندان، احساس بی‌ارزشی، حقارت فضل و هنر، انتقاد از ساختار و کارگزاران سیاسی بازتاب یافته است.

اهداف پژوهش
1.آشنایی با جایگاه شکوائیه‌های اجتماعی و فرهنگی در شعر فارسی.
2. بررسی بازتاب شکوائیه‌های اجتماعی و فرهنگی عماد فقیه کرمانی در دیوان او.

سؤالات پژوهش
1.شکوائیه‌های اجتماعی و فرهنگی در محتوای شعر فارسی چه سهمی داشته است؟
2. شکوائیه‌های اجتماعی و فرهنگی عماد فقیه کرمانی چه بازتابی در دیوان او داشته است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Social and Cultural Complains and Grievances in the Lyrical Poems of Emad Faqih Kermani

نویسندگان [English]

  • Najmesadat Banifateme 1
  • Mohammad Hojjat 2
  • Dariush Kazemi 2
1 PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Kerman Branch, Kerman, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Kerman Branch, Kerman, Iran.
چکیده [English]

Literary works, especially the poetry of poets, are a reflection of the social and cultural conditions of their time; since artists have keen insights and insightful thoughts, they explore the situation of society more carefully and highlight its irregularities in their work. In Persian literature, the expression of these shortcomings, disorders and dissatisfaction has been called "complaint". This type of poetry has a significant place, especially in Persian literature. Emad Faqih Kermani is one of the prominent poets of the eighth century AH who has unique beautiful poems in the form of ode and lyric. Examining "complaint" as a theme in his works can play a significant role in recognizing the social situation of this period. This research has been done by descriptive-analytical method and relying on library data. The findings of the research indicate that in the poetry of Emad Faqih Kermani, the poet has artistically raised these complaints and criticized the situation of the society of his time. Reflecting on the complaints of Emad al-Faqih, it can be seen that the political situation prevailing in the poet's era has been the basis of his greatest dissatisfaction. This displeasure is reflected in themes such as the humiliation of dervishes and the needy, the feeling of worthlessness, the humiliation of grace and art, the criticism of the structure and political agents.
Research aims:
1. Familiarity with the position of social and cultural grievances in Persian poetry.
2. Investigating the reflection of Emad Faqih Kermani's social and cultural complaints in his court.
Research questions:
1. What is the role of social and cultural grievances in the content of Persian poetry?
2. What is the reflection of Emad Faqih Kermani's social and cultural complaints in his court?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Emad Faqih Kermani
  • Social and Cultural Complaints
  • Poetry Court
 بهار، محمدتقی. (1387). دیوان. تهران: انتشارات نگاه.
تبریزی، صائب. (1367). دیوان. به کوشش محمد قهرمان، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، انتشارات علمی فرهنگی.
دولتشاه سمرقندی، علی. (1382). تذکر ه­الشعرا. تصحیح ادوارد براون، تهران: انتشارات اساطیر.
دهخدا، علی ‌اکبر. (1377). لغت­ نامه. تهران: دانشگاه تهران.
رزمجو، حسین. (1382). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
رودکی، جعفر بن محمد. (1387). دیوان. تهران: امیرکبیر.
حافظ شیرازی، محمد. (1383). دیوان. به اهتمام محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، تهران: کتاب فروشی زوّار.
حاکمی، اسماعیل. (1386). تحقیق دربارۀ ادبیات غنایی ایران و انواع شعر غنایی. تهران: دانشگاه تهران.
خاقانی، شروانی. (1380). دیوان. به اهتمام جهانگیر منصور، تهران: انتشارات نگاه.
خسروان، محمد حسین. (1379). "محبت‌ نامه و مناظره ‌های خواجه عماد". پژوهشنامه علوم انسانی، شماره28، 77-65.
سنایی غزنوی، مجدود. (1384). دیوان. تصحیح و شرح محمد بقایی، تهران: اقبال.
شمیسا، سیروس. (1383). انواع ادبی. تهران: فردوس.
صفارزاده، طاهره. (1384). روشنگران‌راه. تهران: ناشر برگزیتون.
ظفری، ولی­الله. (1375). حبسیه در ادب فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
فقیه کرمانی. عماد. (1348). دیوان. تهران: انتشارات ابن سینا.
عبدلی، هادی. (1394). صورخیال در دیوان اشعار عماد فقیه کرمانی. پایان‌نامه، اردبیل: دانشگاه محقق اردبیلی.
فراهانی، میرزا ابوالقاسم. (1383). دیوان. تهران: نگاه.
قبادیانی، ناصرخسرو. (1353). دیوان. تصحیح دکتر محقق-مینوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کسایی مروزی. (1385). دیوان. تهران: مؤسسۀ انتشاراتی امیرکبیر.
کنگرانی، منیژه. (1390). "فردوسی در آیینه نگارگری ایرانی". کیمیای هنری، شماره1،85-71.
محمد زاده، مهدی؛ ظاهر، عادل. (1394). "تأثیر شاهنامه طهماسبی در سنت شاهنامه نویسی عثمانی". نگره، شماره34، 38-27.
مسعود سعد. (1339). دیوان. تصحیح رشید یاسمی، تهران، ابن سینا.
معین، محمد. (1386). فرهنگ فارسی. تهران: اشجع.
مؤتمن، زین‌العابدین. (1364). شعر و ادب فارسی(چاپ دوم). تهران: زرین
مؤتمن، زین­العابدین. (1371). تحول شعر فارسی(چاپ چهارم). تهران: کتابخانۀ طهوری.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1357). کلیات مثنوی معنوی(چاپ هشتم). به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
یاحقی، محمد جعفر. (1384). بثّ‌الشکوی. ج2، فرهنگنامۀ ادبی فارسی، به سرپرستی حسن انوشه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
یوشیج، نیما. (1388). مجموعۀ اشعار. تهران: نگاه.